Łeba

Łeba
miasto i gmina
Ilustracja
Widok z lotu ptaka na Łebę
HerbFlaga
HerbFlaga
Państwo

 Polska

Województwo

 pomorskie

Powiat

lęborski

Prawa miejskie

1357

Burmistrz

Andrzej Strzechmiński

Powierzchnia

14,81 km²

Wysokość

0 – 21,8 m n.p.m.

Populacja (01.01.2018)
• liczba ludności
• gęstość


3694[1][2]
249,4 os./km²

Strefa numeracyjna

(+48) 59

Kod pocztowy

84-360

Tablice rejestracyjne

GLE

Położenie na mapie powiatu lęborskiego
Mapa konturowa powiatu lęborskiego, blisko górnej krawiędzi nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Łeba”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa pomorskiego
Mapa konturowa województwa pomorskiego, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Łeba”
Ziemia54°45′40″N 17°33′26″E/54,761111 17,557222
TERC (TERYT)

2208021

SIMC

0977380

Hasło promocyjne: Łeba – miasto żywiołów
Urząd miejski
ul. Kościuszki 90
84–360 Łeba
Strona internetowa

Łeba (kaszub. Łeba, niem. Leba[3])[4]miasto w północnej Polsce, w województwie pomorskim, w powiecie lęborskim, położone na Wybrzeżu Słowińskim, nad rzekami Łebą i Chełstem, miejscowość wypoczynkowa z portem morskim i kąpieliskami.

Według danych z 1 stycznia 2018 Łeba liczyła 3694 mieszkańców[1].

Historia

Statek wycieczkowy „Arno I” wpływa do portu
Plaża w Łebie
Hotel Neptun przy plaży

Pierwsze zasiedlenia na brzegu morskim miały miejsce jeszcze w neolicie, są one lokalizowane na pagórkach, np. koło Potęgowa, nawet na Rowokole archeolodzy znaleźli pojedyncze narzędzia.

Linię brzegu morskiego wskazują do dzisiaj znajdujące się tam grodziska, m.in.: Gałęzinowo, Żoruchowo, Równo, Siodłonie, Damno. Siodłonie i Damno były prawdopodobnie oddalone od brzegu morskiego i posadowione nad brzegiem rzeki; prakoryto tej rzeki jest do dzisiaj czytelne. Grodziska te to wcześniej grody obronne epoki brązu przypisywane kulturze łużyckiej. Ludność tej kultury budowała takie grody od ok. 1000 do 400 r. p.n.e. Naukowcy dokonali rekonstrukcji grodu kultury łużyckiej w Biskupinie.

W okresie, kiedy te grody obronne prowadziły swoje normalne życie, z zatoki tworzyły się jeziora lagunowe. Przyrastało z czasem trwałego lądu, w okolicy dominowały jednak cały czas jeszcze bagna.

Przeszli tędy Goci. Niedaleko od dzisiejszej Łeby, w Dębinie znajduje się kamienny krąg ich cmentarzyska (pozostały tylko 3 głazy tego kręgu). Ponadto cmentarzyska Gotów znajdują się (w najbliższej okolicy) w Grzybnicy, inne w Węsiorach i Odrach. Pobyt Gotów w tym regionie to poł. I – pocz. III wieku n.e.

Goci odeszli, posuwając się na południowy wschód. Archeolodzy twierdzą, że pozostawili po sobie niemal wyludniony obszar – brakuje warstw kulturowych z tego okresu. Kronika Jordanesa nie przedstawia tego jako pewnik, ale tubylcza ludność prawdopodobnie odeszła z Gotami w zgodzie.

Na pewien czas miało miejsce „spotkanie” Gotów i Słowian w okolicach południowo-wschodniej Polski. W V w. zajęli już Słowianie cały nadmorski pas wybrzeża. Oto co mówi prof. Aleksander Brückner o języku kaszubskim w Dziejach języka polskiego (s. 18–19):

Język kaszubski jest gwarą staropolską, biorącą udział nawet w późnym rozwoju językowym polskim, i od polszczyzny odrywać go nie można; stanowi pomost od nadnoteckiej polszczyzny ku coraz dalszym, a wskutek tego i odrębniejszym gwarom, od których niegdyś Pomorze, Marchie, Meklemburg aż za samą Łabę do Starej Marchii i Lüneburgu rozbrzmiewały, gdy te ziemie jeszcze słowiańskimi były; wymarli tam Słowianie ostatecznie dopiero w w. XVI i XVII (...)

Łeba jako osada powstała zapewne później niż Gardna Wielka. Jeziora Sarbsko i Łebsko rozdzieliły się, toteż powstał ląd zdatny do osiedleń. Osiedle powstało na mierzei. Tę osadę zbudowali z pewnością Pomorzanie mówiący językiem kaszubskim. Mogło to nawet mieć miejsce jeszcze w VIII wieku. Zalew był bez wątpienia godny uwagi ze względu na łatwe połowy ryb.

Od wieku XIII do ziemi słupskiej napływali kolonizatorzy niemieccy, a pierwsza pisemna wzmianka o Łebie pochodzi z 1282 roku[5]. Zdarzało się bardzo często, że zabudowania niemieckie stały obok kaszubskich. Niemcy jednak nie umieli się w pełni przyzwyczaić do warunków życia w Łebie, a dopiero jej strategiczne położenie przy ujściu rzeki zainteresowało Zakon Krzyżacki.

Oto co pisze na ten temat ks. Stanisław Kujot; Kto założył... Część 2., Toruń 1904 r.:

(...) Na jedno jeszcze zwrócić trzeba uwagę. Trzymaliśmy się dotąd zasady, że parafie założone w archidyakonacie pomorskim przez Krzyżaków bez wyjątku były bardzo szczupłe, obejmujące samą tylko miejscowość kościelną i bezpośredni jej majątek, jeżeli go z daru Krzyżaków posiadała. Na zakładanie obszerniejszych parafii nie było, jak się przekonaliśmy, za rządów krzyżackich sposobności, bo już wszystkie były urządzone. Przykłady takich parafii, które na pierwszy rzut oka za krzyżackie uznać wypadało, widzieliśmy w Swarzewie i Chyloni pod Puckiem, w Głównem i Nowem Mieście Gdańsku, w Łebie, Lęborku, Hamersztynie i innych (...)

11 stycznia 1558 Łeba (dzisiaj nazywana Starą Łebą) została zniszczona całkowicie przez szalejący na Bałtyku sztorm[5]. Zostały zniszczone port, zabudowania, w tym kościół, a cofające się morze wyżłobiło nowe koryto Łeby, którego ujście zostało przesunięte półtora kilometra na wschód[5]. Kolejny duży sztorm w 1570 roku utwierdził mieszkańców w przekonaniu o celowości przeprowadzki w nowe miejsce po drugiej stronie Łeby[5]. W połowie XVI wieku powstało nowe miasto o charakterze ulicówki. W 1657 na mocy traktatu welawsko-bydgoskiego tereny te stały się lennem brandenburskim, a następnie zajęły je Prusy. W połowie XIX w. do Łeby przyjechali pierwsi letnicy[6]. Pod koniec XIX wieku rzeka została uregulowana, a także wybudowano port rybacki[7]. W grudniu 1912 r. w okolicach Łeby i Smołdzina miało miejsce trzęsienie ziemi[8]. Zniszczenia podczas II wojny światowej były niewielkie, w następnych latach powstał ośrodek zdrowia, bary, restauracje i dom kultury[7].

W latach 1974–2005 Łeba była uznana przez rząd za miejscowość posiadającą warunki do prowadzenia lecznictwa uzdrowiskowego, dzięki czemu mogły być prowadzone tu zakłady lecznictwa[9]. W oparciu o warunki naturalne ustalono dla Łeby pierwszoplanowe kierunki lecznicze: choroby układu oddechowego i choroby układu wydzielania wewnętrznego i przemiany materii (choroby tarczycy). Kierunkiem drugoplanowym były choroby narządów ruchu i reumatyczne oraz kierunek klimatyczno-usprawniający[10]. W części miejscowości działało Państwowe Gospodarstwo Rybackie Łeba[11].

Położenie

Według danych z 1 stycznia 2010 r. powierzchnia miasta wynosiła 14,81 km²[12]. Miasto stanowi 2,09% powierzchni powiatu.

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa słupskiego.

Powierzchnia Gminy Miejskiej Łeba wynosi 1480,96 ha, w tym:

Rodzaj[ha]%
grunty rolne262,8718
grunty leśne681,5446
grunty budowlane249,4217
grunty pod wodami14,241
nieużytki208,4814
tereny różne64,414

Demografia

Liczba mieszkańców

Według danych z 31 marca 2011 r. miasto miało 3903 mieszkańców[13].

RokStan na dzieńLiczbaW tym kobietW tym mężczyzn
199331.12404421111933
199431.12410521301975
199531.12415721651992
199631.12419021832007
199731.12423022002030
199831.12421321982015
199931.12414522001945
200031.12413622051933
200131.12408622101876
200231.12411122151906
200331.12409222011891
200431.12403221991833
200531.12393321121821
200631.12393721901747
200731.12393320141919
200831.12392620571869

Wiek produkcyjny

Dane ilościowe na 31.12.2005:

  • w wieku przedprodukcyjnym (0–17 lat) – 798
  • w wieku produkcyjnym (18–64 lat) – 2473
  • w wieku poprodukcyjnym (od 65 lat) – 395

Struktura wieku i płci

Piramida wieku mieszkańców Łeby w 2014 roku[1]. Piramida wieku Leba.png

Warunki naturalne

Wydmy ruchome w pobliżu Łeby
  • Na zachód od miasta rozciąga się Słowiński Park Narodowy z ruchomymi wydmami i jeziorami Łebsko i Gardno.
  • Na wschodzie leży jezioro Sarbsko i Rezerwat przyrody Mierzeja Sarbska, który został założony w 1976 roku i ma status rezerwatu częściowego. Rezerwat ten rozciąga się na mierzei oddzielającej Bałtyk od jeziora Sarbsko. Swoją ochroną obejmuje tereny o powierzchni 546,63 ha. Wysokości zalesionych wydm dochodzą do 24 m n.p.m.
  • Na terenie Łeby zostały ustanowione następujące obszary Natura 2000:
    • obszary specjalnej ochrony ptaków:
      • PLB990002 Przybrzeżne Wody Bałtyku,
      • PLB220003 Ostoja Słowińska,
    • specjalne obszary ochrony siedlisk:
      • PLH220018 Mierzeja Sarbska,
      • PLH220023 Ostoja Słowińska.

Transport

Drogowy

Droga wojewódzka nr 214

Kolejowy

Stacja kolejowa Łeba.

Atrakcje i zabytki

Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny
Pozostałości kościoła św. Mikołaja

Jedynym obiektem wpisanym do rejestru zabytków jest kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny – barokowy, z 1683 roku z wieżą szachulcową z XVIII w. Do budowy świątyni użyto częściowo materiałów z kościoła św. Mikołaja zniszczonego przez sztormy w 1558 r.

  • Wydmy ruchome
  • Pozostałości murów gotyckiego kościoła św. Mikołaja z XIV w. (w Starej Łebie) (na zachodnim brzegu rzeki Łeby).
  • Stare domki rybackie nad kanałem portowym i przy głównej ulicy miasta.
  • W Rąbce – dzielnicy Łeby – na Mierzei Łebskiej w okresie II wojny światowej działał doświadczalny poligon niemieckiej broni rakietowej Rheintochter.
  • Kanał portowy[14]
  • Narodowe Muzeum Morskie – oddział o nazwie Muzeum Archeologii Podwodnej i Rybołówstwa Bałtyckiego. W 2016 rozpisano konkurs na projekt architektoniczny[15], a jego realizacja ma się skończyć przed 2023 rokiem[16]. Obiekt jest w trakcie budowy[17].
  • Dom zdrojowy (obecnie Hotel Neptun) z 1903, posiada formę secesyjnego zameczku, bryła rozczłonkowana loggiami, wykuszami oraz cylindryczną basztą zwieńczoną stożkowym hełmem.

Aktualny katalog atrakcji prowadzony jest przez Urząd Miasta Łeby na stronie miejskiej[18].

Turystyka

Centrum Obsługi Morskiego Ruchu Turystycznego

Letnie kąpieliska w Łebie[19]:

  • Kąpielisko centralne przy plaży „A” – 600 mb linii brzegowej od wysokości Hotelu „Neptun” w kierunku falochronu wschodniego
  • Kąpielisko przy plaży „B” – 200 mb linii brzegowej od wejścia na plażę w rejonie ul. Turystycznej w kierunku zachodnim
  • Kąpielisko przy plaży „C” – 300 mb linii brzegowej od wejścia na plażę przy Hotelu „Łeba” w kierunku wschodnim.

W sezonie letnim Łeba połączona jest z Klukami statkami żeglugi pasażerskiej.

Wspólnoty wyznaniowe

Kościół parafialny św. Jakuba Apostoła

Współpraca międzynarodowa

Miasta i gminy partnerskie:

Sąsiednie gminy

Choczewo, Smołdzino, Wicko

Zobacz też

Przypisy

  1. a b c Łeba w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  2. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2018 r.
  3. Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
  4. Friedrich Lorentz: „Polskie i kaszubskie nazwy miejscowości na Pomorzu Kaszubskim” (ISBN 83-60437-22-X) (ISBN 978-83-60437-22-3).
  5. a b c d Łeba – miasto skazane na zagładę, „PolskieRadio.pl” [dostęp 2018-03-14].
  6. Piotr Skurzyński, Pomorze, Warszawa: Wyd. Muza S.A., 2007, s. 231, ISBN 978-83-7495-133-3.
  7. a b Czesław Piskorski: „Pomorze Zachodnie, mały przewodnik” Wyd. Sport i Turystyka Warszawa 1980 s. 177 ISBN 83-217-2292-X.
  8. A. Piotrowski, Po kaliningradzkim trzęsieniu ziemi [dostęp 2022-05-24].
  9. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 kwietnia 1974 r. zmieniające rozporządzenie ws. rozciągnięcia niektórych przepisów o uzdrowiskach na inne miejscowości (Dz.U. z 1974 r. nr 16, poz. 89).
  10. Zarządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 27 listopada 1974 r. ws. właściwości leczniczych warunków naturalnych i wykorzystania bazy lecznicze (Dz.Urz.MZ z 1974 r. Nr 23, poz. 94).
  11. Dz.U. z 1966 r. nr 66, poz. 317.
  12. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.. „Powierzchnia i Ludność w Przekroju Terytorialnym”, 2013-07-26. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1505-5507. 
  13. Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 31 III 2011.
  14. Łeba – Kanał portowy. leba.net.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-01-14)]..
  15. Nowe muzeum nad morzem, tak będzie wyglądało.
  16. W Łebie powstaje nowe muzeum. Ma być ikoną.
  17. Budowa Muzeum w Łebie.
  18. Atrakcje w Łebie.
  19. Uchwała Nr VIII/52/2011 Rady Miejskiej w Łebie z dnia 12 maja 2011 r. (Dz. Urz. Woj. Pomorskiego z 2011 r. Nr 66, poz. 1455).

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Pomeranian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Pomeranian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 54.92 N
  • S: 53.40 N
  • W: 16.65 E
  • E: 19.75 E
Łeba Centrum Obsługi Morskiego Ruchu Turystycznego IMG 4225.JPG
Autor: Tomasz Górny (Nemo5576), Licencja: CC BY-SA 4.0
Łeba. Centrum Obsługi Morskiego Ruchu Turystycznego.
Piramida wieku Leba.png
Autor: Polskawliczbach, Licencja: CC BY-SA 2.5 pl
Piramida wieku mieszkańców Łeby, 2014
Łeba-hotel Neptun.jpg
Hotel Neptun - Łeba
Statek Wiking Łeba.JPG
Autor: Maciej Barnaś, Licencja: CC-BY-SA-3.0
statek Wiking wchodzący do portu w Łebie
Powiat lęborski location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa powiatu lęborskiego, Polska
Leba-aerial photography.jpg
Autor: Radekcz, Licencja: CC BY-SA 3.0
Miasto Łeba - fotografia lotnicza.
Pomorskie Łeba plaża 24 06 2010 P6242244.JPG
Autor: Tomasz "Nemo5576" Górny, Licencja: CC BY-SA 3.0
Plaża w Łebie.
Łeba - Old church ruins 01.jpg
© Paweł Marynowski / Wikimedia Commons, CC BY-SA 3.0
Łeba - ruiny gotyckiego kościoła p.w. Wniebozięcia NMP i Św. Mikołaja, z XIV w.
Leba Dunes.jpg
On a warm summer day near Łeba thousands of beach-goers frolic on the enormous white sand dunes. Medicaster (talk) 19:29, 8 December 2007 (UTC)Medicaster
Leba kosciolNMP1.jpg
Autor: Dkamelio photo, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Łeba, kościół par. p.w. Wniebowzięcia NMP, 1683, 1763, 1912