Łyżwiarstwo

Łyżwiarstwo – grupa dyscyplin sportowych i rekreacyjnych, w których zawodnik porusza się po lodzie na specjalnych stalowych płozach (ostrza), przymocowanych do butów, zwanych łyżwami. Zarówno łyżwy, jak i same buty, różnią się między sobą, w zależności od dyscypliny, do jakiej są wykorzystywane.

Historia

Od tysięcy lat ludzie zamieszkujący tereny z mroźnymi zimami wykorzystywali różne proste przedmioty ułatwiające przemieszczanie się po śniegu. Z nich wyewoluowały współczesne narty, rakiety śnieżne, sanie, czy łyżwy. Za przodka tych ostatnich uważa się kości jakie przywiązywano do spodniej części buta, które ułatwiały ślizg po zamarzniętej powierzchni wód. Najstarsze takie kościste łyżwy znaleziono w Szwajcarii i datuje się je na 3000 r.p.n.e.[1], choć powszechnie uważa się że co najmniej równie wcześnie używano podobnych przyrządów w Europie Północnej. Te wczesne poprzedniczki łyżew ślizgały się po lodzie i wymagały użycia kijów do rozpędzania się, a więc technika jazdy była znacząco inna[2].

Nowoczesne łyżwy narodziły się w XIII lub XIV wieku w Niderlandach. Region przeżywał rozkwit gospodarczy, rozwijało się rolnictwo, zaludniały miasta, przekopywano liczne kanały irygacyjne. Liczne płytkie zbiorniki wodne oraz cieki wodne zamarzały na zimę, przez co łyżwiarstwo zdobyło popularność jako środek transportu, ale i rozrywka. W tym czasie wynaleziono też drewniane łyżwy z metalowym podbiciem[3]. Zaczęto też je ostrzyć, dzięki czemu rozwinęła się możliwość jazdy bez kija zbliżona co do zasady do dzisiejszej[1]. W XVI wieku powstały pierwsze łyżwy metalowe[4].

Łyżwiarstwo stało się popularną rozrywką zimową w Niderlandach wśród wszystkich warstw społecznych. W XVI wieku metalowe łyżwy rozpowszechniły się w Europie – szczególnie w Wielkiej Brytanii (Szkocja i region The Fens na wschodzie Anglii) i Francji, głównie jednak jako rozrywka szlachty. Na początku XVIII wieku łyżwiarstwo dotarło też do Ameryki Północnej[5].

Pierwszą nowoczesną dyscypliną łyżwiarską jest łyżwiarstwo figurowe[1]. W 1742 roku w Edynburgu powstał pierwszy klub łyżwiarski[4], a w 1772 roku Anglik Robert Jones opublikował „Traktat o Łyżwiarstwie” (ang. A Treatise on Skating) uważany za pierwszy opis łyżwiarstwa figurowego[6]. W podobnym czasie jazda figurowa stała się modna wśród francuskiej arystokracji[5]. Dyscyplinę zrewolucjonizował w 2. połowie XIX wieku Amerykanin Jackson Haines, który jako pierwszy zaczął produkować buty z przymocowanymi płozami w 1865 roku, a w 1870 wprowadził ząbki z przodu umożliwiające skoki i inne akrobacje[1]. Tymczasem w 1876 roku w Londynie zbudowano pierwsze sztucznie chłodzone lodowisko[1]. Łyżwiarstwo figurowe zadebiutowało na Igrzyskach Olimpijskich w 1908 roku jako pierwsza dyscyplina zimowa, na 16 lat przed pierwszymi Zimowymi Igrzyskami Olimpijskimi.

W XIX wieku rozwinęło się też łyżwiarstwo szybkie i hokej na lodzie. Ściganie się na łyżwach było popularną rozrywką już wcześniej, jednak pierwsze oficjalne zawody rozegrano dopiero w Oslo w 1863 roku, zaś pierwsze mistrzostwa świata gościła Holandia w 1889 roku[1]. Hokej na lodzie narodził się tymczasem w latach 70. w Montrealu[7].

Wiek XX charakteryzował się przede wszystkim rozwojem technologii, profesjonalizacją i włączeniem łyżwiarstwa w skład dyscyplin olimpijskich. Po łyżwiarstwie figurowym na Igrzyskach zagościł hokej w 1920 roku, łyżwiarstwo szybkie w 1924 i short track w 1988. Profesjonalna liga hokejowa NHL stała się jedną z bogatszych i popularniejszych lig sportowych świata. Dziś łyżwiarstwo w różnych formach jest uprawiane na każdym zamieszkałym kontynencie.

Dyscypliny

Łyżwiarze na zamarzniętym kanale w Holandii

Wyróżnia się sporty łyżwiarskie takie jak:

  • łyżwiarstwo szybkie – polegające na jak najszybszym pokonaniu dystansu na torze długim bądź krótkim (tzw. short track)
  • łyżwiarstwo wyprawowe – polegające na jeżdżeniu poza sztucznie przygotowanymi ślizgawkami, na zamarzniętych jeziorach, rzekach i kanałach, popularne w Skandynawii, Holandii, Kanadzie i na Alasce
  • bandy – sport zespołowy popularny w Skandynawii oraz Rosji, zbliżony do hokeja na lodzie. Odmiana rink bandy jest grana na lodowiskach hokejowych z zasadami bandy klasycznego
  • ice cross downhill – zjazd na łyżwach po torze lodowym
  • ringette – bezkontaktowy sport zespołowy
  • barrel jumping – przeskakiwanie nad beczkami położonymi na lodzie[9]

Organizacje sportowe

Zawodnicy uprawiający olimpijskie sporty łyżwiarskie wyczynowo zrzeszeni są w krajowych związkach łyżwiarskich, które z kolei są członkami Międzynarodowej Unii Łyżwiarskiej (ISU – International Skating Union). Wyjątkiem jest hokej na lodzie, którego zawodnicy zrzeszeni są w krajowych związkach hokeja na lodzie, będących w większości członkami Międzynarodowej Federacji Hokeja na Lodzie (IIHF – International Ice Hockey Federation).

Galeria

Zobacz też

Przypisy

  1. a b c d e f Mary Bellis Inventions Expert Mary Bellis i inni, Where Did Figure Skating and Ice Skates Originate?, ThoughtCo [dostęp 2020-12-18] (ang.).
  2. Schaatshistorie.nl | Bone skates, www.schaatshistorie.nl [dostęp 2020-12-18].
  3. Schaatshistorie.nl | The first wooden skates, www.schaatshistorie.nl [dostęp 2020-12-18].
  4. a b Ice Skating | Scholastic, www.scholastic.com [dostęp 2020-12-18].
  5. a b Schaatshistorie.nl | Ice Skating History Abroad, www.schaatshistorie.nl [dostęp 2020-12-18].
  6. Johanna Mayer, The History Of Ice Skates, Science Friday [dostęp 2020-12-18] (ang.).
  7. Origins of Ice Hockey | The Canadian Encyclopedia, www.thecanadianencyclopedia.ca [dostęp 2020-12-18].
  8. Krystyna Zatoń, Karolina Zatoń. Aktywność fizyczna a zdrowie. „Rozprawy Naukowe Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu”. 45 (2014), s. 37. Akademia Wychowania Fizycznego we Wrocławiu. ISSN 2544-1272. 
  9. OLYMPIC WISH LIST: Bring Back the Barrel Jump, Mountain Life, 11 lutego 2014 [dostęp 2020-12-15] (ang.).

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Fabiocarta flickr01.jpg
Autor: johnthescone, Licencja: CC BY 2.0
SU European Short Track Speed Skating Championships, @ Ice Sheffield, 19 January 2007, Fabio Carta takes the lead in the Mens 5000m relay heats
5000m Relay Heats Men - Sheffield 2007
Johan Rojler (2007).jpg
Autor: Ra-Smit, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Johan Röjler (SWE) at the WCH Allround 2007 in Heerenveen (The Netherlands)
IJsplezier Nederland Dordrecht 4.jpg
Autor: Janverstraten, Licencja: CC BY-SA 4.0
Logo Wiki Loves Folklore This photo has been taken in the country: Netherlands
Sasha Cohen Split Jump.jpg
Autor: Rich Moffitt from Boston, USA, Licencja: CC BY 2.0
en:Sasha Cohen performs a split jump.
Ślizgawka film Pleograf.jpg
First Polish movie Pleograf.
Marigold IceUnity.jpg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Linnea (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC BY-SA 2.5

Marigold IceUnity, a Finnish synchronized skating group.

  • Photo taken in 2005 Finnish National Championship, free program
  • Photographed: Linnea Samila
Finlande Russie.jpg
(c) I, Thomas Grollier, CC-BY-SA-3.0
Semifinal Torino 2006: Russian players Pavel Datsyuk, Ilya Kovalchuk vs. Finnish players Teemu Selänne, Saku Koivu and Jere Lehtinen.
Z zabawy na lodzie odbytej d. 26 lutego r. b. - Rysował C. Jankowski (59016).jpg
Z zabawy na lodzie odbytej d. 26 lutego r. b. : Rysował C. Jankowski