Achmat Kadyrow

Achmat Kadyrow

Ахмат Кадыров

(c) Kremlin.ru, CC BY 4.0 Achmat Kadyrow (2003)
Pełne imię i nazwisko	Achmat Abdułchamidowicz Kadyrow
Data i miejsce urodzenia	23 sierpnia 1951 Karaganda
Data i miejsce śmierci	9 maja 2004 Grozny
Prezydent Czeczenii
Okres	od 2003 do 9 maja 2004

Achmat Abdułchamidowicz Kadyrow (ros. Ахмат Абдулхамидович Кадыров; ur. 23 sierpnia 1951 w Karagandzie, Kazachska SRR, zm. 9 maja 2004 w Groznym) – polityk czeczeński, jeden z muftich czeczeńskich, zarządca (2000–2003) i prezydent (2003–2004) Czeczenii.

Życiorys

Urodził się w Kazachstanie, gdzie jego rodzina przebywała na zesłaniu. Pochodził z rodziny duchownych muzułmańskich – duchownym był jego ojciec i wujowie. W 1957 roku rodzina Kadyrowów wróciła do Czeczenii. Ojciec Ramzana Kadyrowa, obecnego prezydenta Czeczenii.

Kadyrow ukończył szkołę średnią w 1968 r., później pracował w sowchozie oraz w przedsiębiorstwach budowlanych m.in. na Syberii. Był religijny, pomagał muftiemu, dzięki czemu w 1980 roku wysłano go do Buchary do medresy dla muzułmańskich duchownych. Następnie studiował do 1986 roku w uczelni muzułmańskiej w Taszkencie. Po powrocie do Czeczenii został zastępcą muftiego Gudermesu. W 1989 roku założył pierwszy na Kaukazie Instytut Islamski, którego był rektorem do 1994 roku. Stał się jednym z najbardziej znanych mufti w Czeczenii. W latach 1990–1991 studiował w Jordanii. W 1993 roku został zastępcą muftiego Czeczenii, zaś we wrześniu 1994 – pełniącym obowiązki muftiego Czeczenii. W kwietniu 1995 prezydent Dżochar Dudajew mianował go najwyższym muftim – wielkim muftim Czeczenii. Walczył po stronie partyzantów w pierwszej wojnie z Rosją (1994–1996), w 1995 r. wzywał Czeczeńców, by zabili „tylu Rosjan, ilu zdołają”^[1]. Uczestniczył w rozmowach pokojowych w 1996 roku w składzie delegacji czeczeńskiej.

Pod koniec lat 90. XX w. wszedł w ostry konflikt z tzw. wahhabitami, których w 1998 roku zbrojnie wyparł z miasta Gudermes i północnej Czeczenii. Usiłował doprowadzić do wypędzenia wahhabitów z całego kraju. W lipcu 1998 i maju 1999 na zwołanych przez niego zjazdach czeczeńskich przywódców religijnych, politycznych i dowódców wojskowych przyjęto uchwały o usunięciu wahhabitów z życia politycznego i administracji, zaprzysięgając to na Koran, ich realizację jednak zablokował Asłan Maschadow. Gdy rozpoczynała się II wojna czeczeńska, ogłosił w sierpniu 1999 północ republiki strefą wolną od wahhabizmu, co ułatwiło, po rozpoczęciu wojny, praktycznie bezkrwawe przejęcie kontroli przez Rosjan nad północną częścią kraju – w tym Gudermesem, drugim co do wielkości miastem Czeczenii. Potępił Szamila Basajewa oraz jego wyprawę na Dagestan i wezwał Czeczenów do niestawiania oporu armii rosyjskiej. Odmówił ponownego ogłoszenia świętej wojny – dżihadu przeciwko Rosji (poprzednio akt ten ogłosił w 1995 roku). 10 października 1999 Maschadow odwołał Kadyrowa z funkcji muftiego, uznając go za zdrajcę, „wroga numer jeden”, którego należy zlikwidować.

11 czerwca 2000 Kadyrow został prorosyjskim szefem cywilnej administracji republiki, a od marca 2003 pełnił obowiązki prezydenta. W wyborach prezydenckich 5 października 2003 (zbojkotowane przez rosyjskie organizacje praw człowieka i których uczciwość kwestionowali międzynarodowi obserwatorzy), nie mając liczących się konkurentów, zdobył według oficjalnych wyników 80% głosów. Utrzymywał bliskie kontakty z Kremlem – miał ponoć nieomal nieograniczony dostęp do prezydenta Władimira Putina. Doprowadził do uchwalenia serii amnestii, w wyniku których ujawniło się i złożyło broń 7 tysięcy byłych separatystów – większość z nich po weryfikacji wcielono do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Czeczenii, część zasiliła cywilną administrację republiki.

9 maja 2004 zginął w zamachu na stadionie w Groznym w trakcie obchodów Dnia Zwycięstwa, w wyniku eksplozji ładunku wybuchowego, wmurowanego pod trybunę honorową. Tydzień później do organizacji zamachu przyznał się czeczeński komendant polowy Szamil Basajew, tłumacząc, że działał w imię „świętego prawa islamskiego”, a celem ataku byli „zdrajcy narodu czeczeńskiego”. Maschadow początkowo poparł zamach, jednakże później go potępił z uwagi na fakt, iż jego ofiarami – obok polityków prorosyjskich i członków sił bezpieczeństwa (ciężko ranny został m.in. ówczesny dowódca sił armii rosyjskiej w Czeczenii, gen. Walerij Baranow) – były również osoby postronne. Zabójstwo Achmata Kadyrowa potępiła również Rada Bezpieczeństwa ONZ.

Pamięć

Jego imię nosi 141 Specjalny Pułk Zmotoryzowany im. Achmata Kadyrowa, powszechnie nazywany „kadyrowcami”, sformowany przez jego syna, Ramzana. 7 czerwca 2017 na cześć Achmata Kadyrowa klub piłki nożnej Terek Grozny został przemianowany na Achmat Grozny^[2]. Analogicznie stadion drużyny został nazwany wcześniej Achmat-Ariena.

Przypisy