Alfréd Grósz

Alfréd Grósz
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

26 sierpnia 1885
Kieżmark

Data i miejsce śmierci

1 marca 1973
Kieżmark

Zawód, zajęcie

nauczyciel, taternik, historyk, publicysta, pedagog, ratownik, fotograf

Alfréd Grósz lub Grosz[1] (ur. 26 sierpnia 1885 w Kieżmarku, zm. 1 marca 1973 tamże) – spiski Niemiec, nauczyciel, taternik, historyk i publicysta. Aktywny działacz Towarzystwa Karpackiego i ratownik Tátrai Önkéntes Mentő Bizottság (niem. Freiwilliger Rettungsausschuss für die Hohe Tátra), węgierskiej organizacji ratownictwa górskiego. Propagator turystyki, narciarstwa i taternictwa wśród młodzieży[2].

Życiorys

Ukończył w Budapeszcie studia z zakresu prawa i rolnictwa, a wykształcenie swoje uzupełnił dodatkowo dyplomem fakultetu wychowania fizycznego. Jako pedagog pracował w większości w słynnym liceum w Kieżmarku, jedynie trzy ostatnie lata przed przejściem na emeryturę uczył w gimnazjum w Nowej Wsi Spiskiej. Jeszcze w czasie studiów został członkiem Towarzystwa Karpackiego, a później również akademickiego klubu wspinaczkowego. W latach, w których pracował jako pedagog, cały swój wolny czas poświęcał turystyce górskiej, taternictwu i narciarstwu oraz pozaszkolnej pracy z młodzieżą. Na wycieczki i łatwiejsze drogi wspinaczkowe w Tatrach zwykle chodził ze swoimi wychowankami[3].

W latach 1905–1945 dokonał ponad stu pierwszych wejść nowymi drogami w Tatrach, m.in. w masywach Gerlachu, Łomnicy i Kieżmarskiego Szczytu. Za najtrudniejszą uchodziła południowa ściana Lodowej Kopy pokonana w 1912 r. Zdobył jako pierwszy dziesięć szczytów i turni, wspinał się również zimą, wchodząc jako pierwszy m.in. na Ostry Szczyt (1911), Żabiego Konia (1913) i Rumanowy Szczyt (1914). Do jego najczęstszych partnerów wspinaczkowych należeli Lajos Rokfalusy i Tibold Kregczy – nazywano ich spiską trójką.

Grósz publikował na łamach czasopism niemieckich, węgierskich i polskich artykuły poświęcone wspinaczce, ratownictwu górskiemu i ochronie przyrody. M. in. od 1912 r. współpracował z „Taternikiem[2]. Wydał też opracowanie na temat spiskich baśni i legend, prace na temat nazewnictwa tatrzańskiego i biografie osób związanych z górami. Był cenionym fotografem i autorem wielu zdjęć wykorzystanych w przewodnikach i prasie tatrzańskiej, publikowały je m.in. polskie „Wierchy” i „Taternik”.

W czasie tatrzańskich wycieczek wraz ze swoimi 74 wychowankami zgromadził liczący ponad 900 kart zielnik, który po jego śmierci Muzeum Miejskie w Kieżmarku przekazało do Muzeum TANAP-u w Tatrzańskiej Łomnicy. Najstarszy egzemplarz rośliny pochodzi z 1914 r., najmłodszy z 1946 r. 183 karty z tego zielnika zostały włączone do podstawowego zielnika Muzeum[3].

Po śmierci Alfréda Grósza jego prochy zostały rozsypane w Tatrach.

Jego nazwiskiem nazwano niektóre formacje skalne w Tatrach, np. Żleb Grosza w Grani Hrubego[4], czy Żleb Grosza na Sławkowskim Szczycie.

Wybrane publikacje

  • Das Freiwillige Rettungskomitee der Tátra, 1914,
  • Über die Lawinenverhältnisse in der Hohen Tátr, 1916,
  • Schafft einen Naturschutz für die Tatra, Karpathen-Post 1934, nr 12,
  • Die Hohe Tatra. Geschichte des Karpatenvereins, Stuttgart 1961,
  • Siedemdziesięciopięciolecie dra Gyuli Komarnickiego, Taternik 1960, nr 3-4,
  • Sagen aus der Hohen Tatra, Monachium 1973.

Przypisy

  1. Kezmarok-sk.szm.com – biogram
  2. a b Red.: Jubileusz prof. Alfreda Grósza [w:] "Taternik" R. 37, nr 3 (172), wrzesień 1961, s. 158
  3. a b Šoltésová Anna: Botanické zbierky Múzea TANAPu a ich zberatelia, w: "Vysoké Tatry" R. XVI, nr 4/1977, s. 6-8
  4. Władysław Cywiński. Grań Hrubego. Przewodnik szczegółowy, tom 14. Poronin: Wydawnictwo Górskie, 2008, ISBN 978-83-7104-039-9.

Bibliografia

  • Zofia Radwańska-Paryska, Witold Henryk Paryski: Wielka encyklopedia tatrzańska. Poronin: Wyd. Górskie, 2004. ISBN 83-7104-009-1.
  • Bolesław Chwaściński, Ostatni Spiszak. Taternik 1973, nr 3.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Alfred-Grosz - Kežmarok.jpg
Alfréd Grosz, 1885 - 1973) Pedagóg, geograf, horolezec, historikk, publicista. Pôsobil v Kežmarku ako gymnaziálny profesor. Jeho otec bol spoluzakladateľom UKS a to ovplyvnilo aj jeho orientáciu. Do V. T. za horolezeckým výkonom prichádza po prvý raz ako 16-ročný s cieľom vystúpiť na Jastrabiu vežu. Nepodarilo sa, no vytrvalosť a húževnatosť ho postupne zaradili medzi výrazné osobnosti tatranského horolezectva. Má za sebou viac ako stovku prvovýstupov, variant, druhých a tretích priestupov, z nich je osem zimných. Významná je jeho publikačná činnosť. Spolupracoval na tvorbe horolezeckého sprievodcu Vysokými Tatrami s Gyulom Kamarnickým, neskôr s Januszom Chmielowskim a Witoldom Henrykom Paryskim. Sám napísal publikáciu Vysoké Tatry - Dejiny Karpatského spolku a zbierku tatranských povestí. Knihy vyšli v Nemecku. Publikoval mnohé články v regionálnej a odbornej tlači.