Andrzej Krzanowski

Andrzej Krzanowski
Data i miejsce urodzenia9 kwietnia 1951
Bielsko-Biała
PochodzenieCzechowice-Dziedzice
Data i miejsce śmierci1 października 1990
Pszczyna
Instrumentyakordeon
Gatunkimuzyka poważna
Zawódkompozytor, akordeonista, pedagog

Andrzej Krzanowski (ur. 9 kwietnia 1951 w Bielsku-Białej, zm. 1 października 1990 w Pszczynie)[1]polski kompozytor, akordeonista i pedagog.

Życiorys

Studiował grę akordeonową u Joachima Pichury oraz w latach 1971–1975 kompozycję u Henryka Mikołaja Góreckiego w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Katowicach, uzyskując dyplom z wyróżnieniem, następnie rozpoczął pracę pedagoga w tej uczelni[1][2].

Debiutował jako kompozytor na festiwalach „Młodzi Muzycy Młodemu Miastu” w Stalowej Woli (1975, 1976) i „Spotkaniach Muzycznych” w Baranowie (1976), prezentując cykl wokalno-instrumentalno-scenicznych Audycji I-IV. Był laureatem Konkursu Młodych Związku Kompozytorów Polskich (1976), Konkursu im. A. Malawskiego (1976, 1980), Międzynarodowego Konkursu im. C.M. Webera w Dreźnie (1978, 1979), konkursu w Digne-les-Bains (1981, 1987), wreszcie Międzynarodowego Konkursu w Ankonie (1986). Jako wykonawca brał udział w Międzynarodowym Festiwalu Muzyki Akordeonowej w Digne-les-Bains, Dresdner Musikfestspiele, Musikprotokoll w Grazu, Międzynarodowym Festiwalu w Pontino, Encontros Gulbenkian De Musica Contemporánea w Lizbonie i Międzynarodowym Festiwalu Muzyki Współczesnej „Musica 83” w Strasburgu. W 1984 i 1986 wykładał grę na akordeonie na Międzynarodowych Kursach Wakacyjnych Nowej Muzyki w Darmstadcie. W 1986 otrzymał stypendium Witolda Lutosławskiego oraz stypendium Scottish Arts Council. W latach 1987–1989 pełnił funkcję prezesa Oddziału Związku Kompozytorów Polskich w Katowicach[1][2].

Całe życie związany z miastem Czechowice-Dziedzice, gdzie odbywa się cyklicznie od 1991 poświęcony jego pamięci Jesienny Festiwal Muzyczny „Alkagran”. Jego imieniem nazwano Towarzystwo Przyjaciół Muzyki w Katowicach, Salę kameralną Państwowej Szkoły Muzycznej I i II stopnia im. Mieczysława Karłowicza w Katowicach oraz Państwową Szkołę Muzyczną w Mławie.

Twórczość

Krzanowski był kompozytorem muzyki symfonicznej, kameralnej, wokalno-instrumentalnej oraz bogatej twórczości na akordeon. W młodzieńczym okresie twórczości koncentrował się na utworach literacko-muzycznych. W cyklu Audycji I–VI na recytatora, głosy wokalne i zespoły instrumentalne do tekstów Jacka Bierezina, Zbigniewa Doleckiego, Mieczysława Stanclika, Sławomira Mrożka łączył współczesny język muzyczny z liryczno-romantyczną nastrojowością czy intensywnym emocjonalizmem, graniczącym niekiedy z tonem ekspresjonistycznym. Wyrafinowaną, impresyjno-oniryczną czy wręcz surrealistyczną aurę brzmieniową, wynikająca z zastosowania oryginalnego instrumentarium (akordeon, flaxaton, syreny, pocieranie smyczkiem o talerze, muzyka z taśmy) zderzał z cytatami z klasyki (np. z Bacha czy Szymanowskiego), używając ich w funkcji rozładowania dramatycznych kulminacji. Ewenementem w tych utworach w stosunku do praktyki wcześniejszej awangardy było przywrócenie tekstowi literackiemu jego funkcji semantycznej, wyraziste eksponowanie treści poetyckiej, jakby na wzór romantycznej pieśni[1][2].

Szczególne znaczenie w jego twórczości miał akordeon, nobilitowany do roli instrumentu współczesnej muzyki. W Audycjach był on swoistym symbolem podmiotu lirycznego. W utworach przeznaczonych wyłącznie na ten instrument (łącznie 7 Ksiąg na akordeon, z czego 6 wydanych) Krzanowski rozwijał wszechstronnie jego brzmieniowe i techniczo-wirtuozowskie możliwości, płynące z zastosowania nowoczesnego języka dźwiękowego. Komponował utwory solowe na ten instrument oraz przeznaczone na zespół akordeonów, od duetu do kwintetu (Alkagran czyli jedno miejsce na prawym brzegu Wisły), w tym studia-etiudy, sonaty lub formy polifoniczne. Poszerzył w ten sposób wybitnie współczesny repertuar akordeonowy[1].

Krzanowski korzystał obficie z doświadczeń sonoryzmu, dokonując ich syntezy z elementami tonalności, czy to w postaci zwrotów melodycznych i akordowych, czy pewnych centrów tonalnych, determinujących plan harmoniczny utworu. W twórczości symfonicznej (Canti di Wratislavia, 2 symfonie, Concerto) przejawiał znakomity zmysł bujnej kolorystyki orkiestrowej i dramaturgii formalnej. Współtworzył nową generację polskich kompozytorów, którzy – nie rezygnując ze zdobyczy technicznych i dźwiękowych awangardy lat 60. – dokonali zwrotu ku tradycji, przywrócenia dawnych wartości, takich jak piękno brzmienia czy emocjonalne oddziaływanie muzyki[1].

Przypisy

  1. a b c d e f Polony 1997 ↓.
  2. a b c Publikacja w zamkniętym dostępie – wymagana rejestracja, też płatna, lub wykupienie subskrypcji Adrian Thomas: Krzanowski, Andrzej (ang.). W: Oxford Music Online. Grove Music Online [on-line]. 2001-01-20. [dostęp 2018-04-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-04-20)]. via Oxford University Press.

Bibliografia

  • Leszek Polony: Krzanowski Andrzej. W: Encyklopedia muzyczna PWM. Elżbieta Dziębowska (red.). Wyd. I. T. 5: KLŁ część biograficzna. Kraków: PWM, 1997. ISBN 83-224-3303-4. OCLC 164821167. (pol.)

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Closed Access logo alternative.svg
Autor: Jakob Voß, influenced by original art designed at PLoS, modified by Wikipedia users Nina and Beao, Licencja: CC0
Closed Access logo, derived from PLoS Open Access logo. Alternative version.