Andrzej z Brzeźnicy

Andrzej z Brzeźnicy
Herb duchownego
Data śmierci

7 stycznia 1244

Biskup płocki
Okres sprawowania

1239 lub 1240–1244

Wyznanie

katolicyzm

Kościół

rzymskokatolicki

Andrzej z Brzeźnicy[1] herbu Gryf, zwany Krakowczykiem (Cracoviensis)[2], Andrzej Klimontowic[3], Andrzej Klemensic[4], Andrzej I[2], Andrzej I Krakowski[5] (zm. 7 stycznia 1244[6]) – biskup płocki w latach 1239 lub 1240[7]–1244. Pochodził z rodu Gryfitów, był synem kasztelana płockiego Klemensa i bratem: kasztelana krakowskiego Klemensa z Brzeźnicy, kasztelana cieszyńskiego Jana, Wierzbięty i Świętosława[8].

Początki kariery duchownej (do 1232)

Karierę duchowną być może rozpoczął już na początku lat 20. XIII wieku. Prawdopodobnie to właśnie przyszły biskup płocki pełnił w 1224 funkcję scholastyka sandomierskiego, i to on w latach 1225–1231 był kanonikiem krakowskim, a następnie w latach 1227–1229 występował w dokumentach jako proboszcz kościoła św. Michała w Krakowie. Dodatkowo w latach 1227–1232 występował w dokumentach małopolskich magister Andrzej, z którym być może można przyszłego biskupa utożsamić[9], niemniej nie można wykluczyć, że ową postacią był domniemany stryj przyszłego biskupa, również Andrzej syn Klemensa[10]. Na tamten okres (o ile uznać prawdziwość powyższych domniemań) można datować możliwą przyjaźń kanonika krakowskiego z archidiakonem sandomierskim Radulfem (występują oni wspólnie na kilku dokumentach z tego czasu)[11]. Andrzeja uznaje się za pewnego[12] lub jedynie prawdopodobnego[13] jednego z towarzyszy biskupa Iwona Odrowąża w podróży włoskiej w 1229. Według Jana Długosza, wykorzystawszy śmierć biskupa, postarał się (za wstawiennictwem Radulfa) o prowizję apostolską na biskupstwo krakowskie[14], ewentualnie po prostu był on kandydatem części kapituły krakowskiej na urząd biskupa w 1229[15]. Znów nie można jednak wykluczyć, że owym niedoszłym biskupem krakowskim był domniemany stryj przyszłego biskupa płockiego[16]. Wobec sprzeciwu Henryka I Brodatego względem tej kandydatury i zapewne przy współudziale arcybiskupa gnieźnieńskiego Wincentego z Niałka[16], papież Grzegorz IX odwołał swoją wcześniejszą nominację i zatwierdził Wisława z Kościelca na stanowisku biskupa krakowskiego. Być może przyszły biskup płocki brał udział w konsekracji arcybiskupa gnieźnieńskiego Pełki w 1232 w Łęczycy[17].

Scholastyk krakowski i biskup płocki (1234–1244)

Na pewno Andrzej w latach 1234–1236 pełnił godność scholastyka kapituły krakowskiej. Wybrany biskupem w 1239 przy akceptacji Bolesława I mazowieckiego otrzymał na biskupstwo płockie prowizję papieską. Wspierał rozwój kasztelanii pułtuskiej – uzyskał od księcia mazowieckiego Bolesława I[18] dla niej różne przywileje. Był też orędownikiem misji chrystianizacyjnej w Prusach. Być może w czasie swojego pontyfikatu nadał benedyktynom kościół w Zambskach Kościelnych[19].

Biskup płocki zmarł 7 stycznia w roku 1244[6] (data roczna przyjmowana jest niekiedy z pewną dozą ostrożności[20]). Ostatnim dokumentem, w którym Andrzej był uczestnikiem dokonującej się akcji prawnej, jest dokument księcia mazowieckiego Konrada I z 4 sierpnia 1243[21]. Natomiast już z 26 stycznia 1245 pochodzi papieski dokument konfirmacyjny dla jego następcy, biskupa Piotra[22].

Przypisy

  1. P. Nitecki, Biskupi Kościoła w Polsce. w latach 965–1999. Słownik biograficzny, Warszawa 2000; Pułtusk i okolice, red. M. Omilanowska, J. Sito (Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. X, z. 20), Warszawa 1999.
  2. a b J. Umiński, Andrzej I, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. I, red. W. Konopczyński, Wrocław 1989, s. 102.
  3. B. Zientara, Henryk Brodaty i jego czasy, Warszawa 2006.
  4. M.L. Wójcik, Ród Gryfitów do końca XIII wieku. Pochodzenie – genealogia – rozsiedlenie, Wrocław 1993.
  5. J. Maciejewski, Episkopat polski doby dzielnicowej: 1180–1320, Bydgoszcz – Kraków 2003.
  6. a b J. Maciejewski, Episkopat polski doby dzielnicowej: 1180–1320, Bydgoszcz–Kraków 2003, s. 247; P. Nitecki, Biskupi Kościoła w Polsce. w latach 965–1999. Słownik biograficzny, Warszawa 2000, szpalty 8-9.
  7. Tak P. Nitecki, Biskupi Kościoła w Polsce. w latach 965–1999. Słownik biograficzny, Warszawa 2000, s. 22* i B. Zientara, Henryk Brodaty i jego czasy, Warszawa 2006, s. 386. J. Umiński, Andrzej I, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. I, red. W. Konopczyński, Wrocław 1989, s. 102, datował rozpoczęcie rządów w diecezji ostrożniej na około 1239; T. Żebrowski, Zarys dziejów diecezji płockiej, Płock 1976, s. 33, datował je z kolei na prawdopodobnie 1239.
  8. M.L. Wójcik, Ród Gryfitów do końca XIII wieku. Pochodzenie–genealogia–rozsiedlenie, Wrocław 1993, s. 44–45, 47; B. Zientara, Henryk Brodaty i jego czasy, Warszawa 2006, s. 386.
  9. J. Maciejewski, Episkopat polski doby dzielnicowej: 1180–1320, Bydgoszcz–Kraków 2003, s. 247 i przypis 180, 181; M.L. Wójcik, Ród Gryfitów do końca XIII wieku. Pochodzenie–genealogia–rozsiedlenie, Wrocław 1993, s. 45–46.
  10. B. Zientara, Henryk Brodaty i jego czasy, Warszawa 2006, s. 256, 296, 325, 400, przyp. 10.
  11. M.L. Wójcik, Ród Gryfitów do końca XIII wieku. Pochodzenie–genealogia–rozsiedlenie, Wrocław 1993, s. 46–47.
  12. J. Umiński, Andrzej I, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. I, red. W. Konopczyński, Wrocław 1989, s. 102; M.L. Wójcik, Ród Gryfitów do końca XIII wieku. Pochodzenie–genealogia–rozsiedlenie, Wrocław 1993, s. 47–48 i przypis 49; T. Żebrowski, Zarys dziejów diecezji płockiej, Płock 1976, s. 33.
  13. J. Maciejewski, Episkopat polski doby dzielnicowej: 1180–1320, Bydgoszcz–Kraków 2003, s. 247, przyp. 180.
  14. M.L. Wójcik, Ród Gryfitów do końca XIII wieku. Pochodzenie–genealogia–rozsiedlenie, Wrocław 1993, s. 46–47, przyp. 49.
  15. J. Maciejewski, Episkopat polski doby dzielnicowej: 1180–1320, Bydgoszcz–Kraków 2003, s. 247, przyp. 181.
  16. a b B. Zientara, Henryk Brodaty i jego czasy, Warszawa 2006, s. 325.
  17. J. Maciejewski, Episkopat polski doby dzielnicowej: 1180–1320, Bydgoszcz–Kraków 2003, s. 247, przyp. 180; J. Umiński, Andrzej I, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. I, red. W. Konopczyński, Wrocław 1989, s. 102; T. Żebrowski, Zarys dziejów diecezji płockiej, Płock 1976, s. 33.
  18. T. Żebrowski, Zarys dziejów diecezji płockiej, Płock 1976, s. 33; P. Nitecki, Biskupi Kościoła w Polsce. w latach 965–1999. Słownik biograficzny, Warszawa 2000, szpalty 8-9: błędnie – Konrad I; por. Zbiór ogólny przywilejów i spominków mazowieckich, wyd. J.K. Kochanowski, Warszawa 1919, s. 478–479.
  19. Pułtusk i okolice, red. M. Omilanowska, J. Sito (Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. X, z. 20), Warszawa 1999, s. 120.
  20. M.L. Wójcik, Ród Gryfitów do końca XIII wieku. Pochodzenie–genealogia–rozsiedlenie, Wrocław 1993, s. 45–46 i przypis 45; J. Umiński, Andrzej I, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. I, red. W. Konopczyński, Wrocław 1989, s. 102, T. Żebrowski, Zarys dziejów diecezji płockiej, Płock 1976, s. 33.
  21. M.L. Wójcik, Ród Gryfitów do końca XIII wieku. Pochodzenie–genealogia–rozsiedlenie, Wrocław 1993, s. 45–46, przypis 45; Codex diplomaticus Poloniae. t. 3, wyd. J. Bartoszewicz, Warszawa 1858, nr 22.
  22. J. Maciejewski, Episkopat polski doby dzielnicowej: 1180–1320, Bydgoszcz–Kraków 2003, s. 248, przypis 183; Zbiór ogólny przywilejów i spominków mazowieckich, wyd. J.K. Kochanowski, Warszawa 1919, nr 457.

Bibliografia

  • Maciejewski J., Episkopat polski doby dzielnicowej: 1180–1320, Bydgoszcz–Kraków 2003, ISBN 83-88385-28-3.
  • Małecki A., Studya heraldyczne, t. II, Lwów 1890 (wersja elektroniczna).
  • Nitecki P., Biskupi Kościoła w Polsce. w latach 965–1999. Słownik biograficzny, Warszawa 2000, ISBN 83-211-1311-7.
  • Pułtusk i okolice, red. M. Omilanowska, J. Sito (Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. X, z. 20), Warszawa 1999, ISBN 83-85938-38-9.
  • Semkowicz A., Krytyczny rozbiór dziejów polskich Jana Długosza (do r. 1384), Kraków 1887, wersja elektroniczna.
  • Umiński J., Andrzej I, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. I, red. W. Konopczyński, Wrocław 1989, ISBN 83-04-03291-0, s. 102.
  • Wójcik M.L., Ród Gryfitów do końca XIII wieku. Pochodzenie–genealogia–rozsiedlenie (Historia CVII), Wrocław 1993, ISBN 83-229-0907-1, ISSN 0524-4498.
  • Zientara B., Henryk Brodaty i jego czasy, Warszawa 2006, wyd. 3, ISBN 83-7436-056-9.
  • Żebrowski T., Zarys dziejów diecezji płockiej, Płock 1976.

Media użyte na tej stronie

POL COA Gryf.svg
Autor:
Tadeusz Gajl – projejt graficzny
Bastianow (Bastian) – wersja wektorowa
, Licencja: CC BY-SA 3.0
Herb Gryf