Anton Łuckiewicz

Anton Łuckiewicz
ilustracja
Data i miejsce urodzenia29 stycznia 1884
Szawle, Imperium Rosyjskie
Data i miejsce śmierci23 marca 1942
okolice Saratowa, ZSRR
Premier Białoruskiej Republiki Ludowej
Okresod 1918
do 1919
NastępcaArkadź Smolicz
Wacłau Łastouski
(rozłam)

Antoni Łuckiewicz (biał. Антон Іванавіч Луцкевіч[1]; ur. 29 stycznia 1884 w Szawlach, zm. 23 marca 1942 koło Saratowa) – białoruski działacz narodowy, krytyk literacki i publicysta, premier i minister spraw zagranicznych Białoruskiej Republiki Ludowej 1918–1919.

Pochodził ze szlacheckiego rodu, był synem Jana Bolesława Łuckiewicza h. Nowina, naczelnika w powstaniu styczniowym, brat Iwan również zaangażowany był w białoruskie odrodzenie narodowe. W 1902 roku ukończył gimnazjum w Mińsku, po czym studiował na Wydziale Matematyczno-Fizycznym Uniwersytetu w Petersburgu, później prawo w Dorpacie.

W 1903 roku przystąpił do Hramady, rok później został aresztowany przez władze carskie za rozpowszechnianie białoruskiej literatury politycznej, wypuszczony bez prawa wyjazdu z Mińska. Po dwóch latach znalazł się w Wilnie, gdzie wszedł w skład redakcji „Naszej Doli” i „Naszej Niwy”.

Po wejściu do Wilna wojsk niemieckich w 1915 roku działał w Białoruskim Towarzystwie Pomocy Ofiarom Wojny, dalej prowadząc działalność narodową i polityczną[2]. W latach 1915–1918 stał na czele Białoruskiego Komitetu Ludowego, który koordynował działania białoruskich ugrupowań politycznych, społecznych i zawodowych[3]. Wydawał gazetę „Homan”. Był inicjatorem powstania w marcu 1918 roku Białoruskiej Republiki Ludowej, w której został premierem i ministrem spraw zagranicznych. Wszedł w konflikt z władzami polskimi, został na krótko aresztowany w Warszawie. W 1921 roku stanął na czele Białoruskiego Komitetu Narodowego w Wilnie, wypowiadał się za federalnym modelem ustroju Rzeczypospolitej – po klęsce idei białoruskiej państwowości był gotów pójść na kompromis z władzami w Warszawie.

Przeszedł z katolicyzmu na kalwinizm, wielkie nadzieje wiązał z utworzeniem białoruskiego narodowego kościoła. Pomagał dla Dziekuć-Maleja w jego pracy nad przekładem Nowego Testamentu, jako redaktor. W rzeczywistości był ateistą[4].

Po śmierci brata w 1919 roku kierował Muzeum Białoruskim im. Iwana Łuckiewicza w Wilnie. Dalej współpracował z białoruską socjaldemokracją, za co został aresztowany w 1927 roku. Po wyjściu z aresztu pracował w Gimnazjum Białoruskim w Wilnie, z którego zwolniono go w 1931 roku. W latach 1933–1939 jego publicystyki nie można było drukować w gazetach na terenie RP. 30 września 1939 roku aresztowany przez NKWD w Wilnie i przesłany do Mińska, gdzie skazano go na 8 lat więzienia. Rehabilitowany przez władze Białoruskiej SRR dopiero w 1989 roku[2].

Jego synem był Lawon Łuckiewicz, wileński działacz białoruski.

Twórczość

  • Biełorusy, Wilno 1909
  • Naszy piesniary: litaraturna-sacyjalnyja narysy, Wilno 1918
  • Ekanamičnaja ewalucyja i biełaruski ruch, Wilno 1918
  • Polskaja akupacyja na Biełarusi, Wilno 1920
  • Puciawodnyja idei biełaruskaje litaratury, Wilno 1921
  • Wilnia u biełaruskaj litaratury, Wilno 1925
  • Za dwaccać piać hadou (1903–1928): Uspaminy ab pracy pierszych biełaruskich palit. arhanizacyj, Wilno 1928 (ponowne wydanie w Mińsku w 1991 roku)
  • Adbitaje życcio, Wilno 1929
  • Janka Kupała jak prarok adradżennia, Wilno 1933

Przypisy

  1. Zapis według oficjalnego wariantu języka białoruskiego. Alternatywna forma zapisu przy użyciu białoruskiej łacinki: Anton Ivanavič Łuckievič.
  2. a b Жизнь и деятельность Ивана и Антона Луцкевичей, Национальный исторический музей Республики Беларусь.
  3. Энцыклапедыя гісторыі Беларусі ў 6 тамах, Т. 1, А–Беліца, red. М. В. Біч i in., s. 438.
  4. Oleg Łatyszonek: Беларускія палітыкі і пратэстанты. Ад "Гомона" да Грамады. W: Пратэстанцкая царква і беларускі нацыянальны рух. Менск: «Кнігазбор», 2006.

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Anton Luckievič, kartka.jpg
Антон Луцкевіч, беларускі палітычны і грамадскі дзеяч, публіцыст, літаратурны крытык, гісторык, лінгвіст, выдавец.