Aschaffenburg

Aschaffenburg

(c) More pics than views…, CC BY 3.0 Zamek
Herb Flaga
Państwo	Niemcy
Kraj związkowy	Bawaria
Zarządzający	Klaus Herzog↗
Powierzchnia	62,47 km²
Wysokość	138 m n.p.m.
Populacja (2019) • liczba ludności • gęstość	71 002 1137 os./km²
Nr kierunkowy	06021, 06028
Kod pocztowy	63739, 63741, 63743
Tablice rejestracyjne	AB
Położenie na mapie Bawarii Aschaffenburg
Położenie na mapie Niemiec Aschaffenburg
49°58′N 9°09′E/49,966667 9,150000
Strona internetowa
Portal Niemcy

Aschaffenburg (nazwa lokalna: Aschebersch) – miasto będące siedzibą jednego z powiatów bawarskiego okręgu Dolna Frankonia. Obszar ten wchodzi także w skład regionu metropolitalnego Frankfurt/Ren-Men.

Z blisko 70 tys. mieszkańcami Aschaffenburg jest największym miastem bawarskiego odcinka Dolnego Menu, a drugim po Würzburgu najludniejszym ośrodkiem miejskim regionu Dolna Frankonia. Znajdują się tutaj siedziby urzędu powiatowego oraz uczelnia Hochschule Aschaffenburg.

Geografia

Położenie geograficzne

Wzgórza Spessartu

Rzeka Men

Aschaffenburg leży na zachodnim krańcu Spessartu i północno-zachodnim skraju, tzw. Mainviereck. Przez miasto przepływają rzeki Men i Aschaff. Aschaffenburski powiat grodzki od zachodu, północy i od wschodu otoczony jest ziemiami wchodzącymi w skład powiatu ziemskiego Aschaffenburg. Na południu miasto graniczy z powiatem Miltenberg. Z Aschaffenburgiem graniczą następujące gminy (wymienione zgodnie z ruchem wskazówek zegara, od północy zaczynając): Johannesberg, Glattbach, Goldbach, Hösbach, Haibach, Bessenbach, Sulzbach am Main, Niedernberg, Großostheim, Stockstadt am Main, Mainaschaff i Kleinostheim.

Geologia

Tylko w nielicznych miejscach w Europie występuje awenturyn. Minerał ten jest wydobywany między innymi w okolicach Aschaffenburga i w Austrii (w pobliżu Mariazell w Styrii). Większe ilości tego bogactwa naturalnego występują jedynie w rejonie Uralu.

Części miasta i jego otoczenie

Podział Aschaffenburga na części miasta (Stadtteile) określono w dokumencie z 2010 roku. Na podstawie tzw. „Kleinräumige Gliederung 2010” zostały jasno określone ich nazwy, powierzchnie i zaludnienie. W roku wydania dokumentu Aschaffenburg zamieszkiwany był przez 68 722 mieszkańców. Miasto składało się z 10 części miasta:

• Śródmieście: 32 621 mieszkańców, 841 ha
• Damm: 13 253 mieszkańców, 731 ha
• Schweinheim: 10 918 mieszkańców, 1598 ha
• Nilkheim: 5913 mieszkańców, 802 ha
• Obernau: 4754 mieszkańców, 810 ha
• Leider: 3206 mieszkańców, 317 ha
• Strietwald: 2975 mieszkańców, 755 ha
• Österreicher Kolonie: 1681 mieszkańców, 32 ha
• Gailbach: 1765 mieszkańców, 316 ha
• Obernauer Kolonie: 1141 mieszkańców, 45 ha

Gospodarka

W mieście rozwinął się przemysł odzieżowy, maszynowy, metalowy oraz papierniczy^[1].

Nazwa

Etymologia

Często przyjmuje się błędnie, że nazwa miasta – „Aschaffenburg” pochodzi od imienia Askaniusz. Pierwotne określenie „Ascafaburc” bierze jednak swoje źródła w połączeniu słów „ascafa”, które oznacza rzekę Aschaff, ze staroniemieckiego określeniem „burch” (współczesne niemieckie: „Burg”), a zatem „gród”.

Nazwy miasta:

• 976 Ascafaburc
• 982 Ascafaburg
• 1131 Aschapheneburch
• 1143 Aschafenburc
• 1173 Aschaffenbug
• po łacinie: Asciburgum

Historia

Średniowiecze

Pozostałości murów miejskich

Aschaffenburg został założony w V wieku przez Alemanów, jednak pierwsze ślady osadnictwa ludzkiego na terenie miasta sięgają czasów epoki kamienia. W 957 roku książę Rudolf Szwabski wzniósł tutaj świątynię – „poprzedniczkę” dzisiejszej kolegiaty Świętych Piotra i Aleksandra. W 982 roku miasto przeszło z rąk Ottona Bawarskiego w posiadanie Ottona II, a następnie na własność kapituły w Moguncji, która ulokowała w nim swój zarząd. Od X wieku do 1803 roku Aschaffenburg należał do Elektoratu Moguncji i stanowił drugą siedzibę tamtejszych arcybiskupów, a całe jego terytorium było administrowane przez kapitułę moguncką. W okresie średniowiecza i renesansu ziemie te uległy silnej fragmentaryzacji, jednakże większa część tzw. bawarskiego Dolnego Menu (z Aschaffenburgiem w jego centrum) pozostała niepodzielna. Z tego też powodu miasto było znaczącym ośrodkiem administracyjnym, tym bardziej iż rezydowali w nim często arcybiskupi-elektorzy Rzeszy Niemieckiej Moguncji. W 975 roku rozpoczęła się budowa kolegiaty Świętych Piotra i Aleksandra. W roku 989 arcybiskup moguncki – Willigis zlecił zbudowanie w mieście drewnianego mostu łączącego oba brzegi Menu. Około roku 1122 arcybiskup Adalbert von Saarbrücken otoczył osadę murami. W 1144 roku miasto zyskało przywilej targowy, a w 1161 – prawa miejskie. W 1346 wzniesiono mury miejskie wokół podgrodzia oraz kościoła św. Agaty. W tym samym roku arcybiskup Henryk z Virneburg nadal ponownie Aschaffenburgowi prawa miejskie.

Czasy nowożytne

Moguncki arcybiskup i elektor Rzeszy Niemieckiej Albrecht Hohenzollern rezydował początkowo w Halle an der Saale, gdzie zgromadził wielkie zbiory sztuki, w tym wiele dzieł Lucasa Cranacha Starszego. W wyniku wydarzeń związanych z reformacją w 1541 roku ratował się on ucieczką z Halle do Aschaffenburga, który następnie obrał sobie za swoją nową rezydencję. Albrecht von Brandenburg przywiózł ze sobą wiele ze zgromadzonych przez siebie dzieł sztuki. W ten sposób znalazły się w Aschaffenburgu liczne obrazy Cranacha. W zbiorach tych były również obiekty sakralne, takie jak: księga-kalendarz zawierająca przegródki z relikwiami świętych na każdy dzień roku. Jest on do dziś wystawiany w Muzeum Kościelnym Miasta Aschaffenburg. Od momentu przybycia elektor von Brandenburg nad Men prowadzona była pomiędzy nim a Marcinem Lutrem słynna wymiana listów dotyczących kwestii odpuszczenia grzechów i zbawienia duszy.

Bazylika Mniejsza oraz Muzeum Kościelne

W 1516 roku kolegiata Świętych Piotra i Aleksandra zleciła Matthiasowi Grünewaldowi wykonanie malowideł ołtarza. W wyniku tzw. wojen margrabiów aschaffenburski zamek uległ zniszczeniu w 1552 roku. Dopiero Johann von Kronenberg w 1605 roku zlecił jego odbudowę, która została pomyślnie zakończona w 1619 roku. Na pamiątkę jego fundatora zaczęto go nazywać Johannisburgiem. W latach 1631–1634 Aschaffenburg stanowił część państwa szwedzkiego z centrum administracyjnym w Moguncji.

Zamek Johannisburg

Po opanowaniu Moguncji przez Francuzów w 1798 roku, Aschaffenburg stał się główną siedzibą mogunckich arcybiskupów-elektorów. W 1803 roku Karl Theodor von Dalberg (ostatni moguncki arcybiskup i elektor Rzeszy Niemieckiej, jak i zarazem jej skarbnik) utworzył Księstwo Aschaffenburga. Przez siedem lat miasto pełniło funkcję stolicy państwa. W okresie 1810-1813 Aschaffenburg był siedzibą najwyższych władz Wielkiego Księstwa Frankfurtu, w które to przeistoczyło się wcześniejsze Księstwo Aschaffenburga. Pod koniec tzw. Befreiungskriege, po kongresie wiedeńskim w 1814 roku, obszar ten razem z terytorium Wielkiego Księstwa Würzburga przeszedł pod zwierzchnictwo Bawarii. Od tego czasu ziemie te pozostają w jej granicach. W latach 1835–1865 burmistrzem miasta był Adalbert von Herrlein. W czasie sprawowania przez niego urzędu doszło do znacznego powiększenia się liczby mieszkańców miasta. W latach 1840–1848 król bawarski Ludwik I zlecił wybudowanie w mieście Pompejanum. W czasie wojny prusko-austriackiej w okolicach Aschaffenburga miało miejsce jedno ze starć wrogich sobie armii (14.06.1866).

Pompejanum

Muzeum Historii i Kultury Żydowskiej

Już na przełomie XIII/XIV wieku rodziny żydowskie zamieszkiwały miasto. Zmarłych przedstawicieli gminy starozakonnej chowano na tzw. starym cmentarzu żydowskim nieopodal Aschaffenburga (dzisiejsza dzielnica Schweinheim). W roku 1890 w granicach miasta (na starym cmentarzu miejskim) powstał nowy cmentarz żydowski, na którym znajduje się dziś między innymi tablica upamiętniająca siedmiu członków gminy, którzy zginęli podczas ucieczki z transportu do niemieckiego obozu w 1942 roku. Świadectwami dawnego życia wyznawców judaizmu w mieście są budynki dawnej szkoły religijnej i dom rabina przy Wolfsthalplatz. Znajdowała się tu dawniej również synagoga (data powstania – rok 1893). Dom modlitw został zniszczony przez oddziały SA w trakcie wydarzeń z listopada 1938 roku. W pomieszczeniach zachowanego domu rabina władze miejskie Aschaffenburga w 1984 roku utworzyły Muzeum Historii i Kultury Żydowskiej. W ramach stałej wystawy prezentowane są materiały związane z wypędzeniem i zagładą Żydów. Na placu, nazwanym na cześć starozakonnego bankiera Wolfsthala, znajduje się tablica upamiętniająca przepędzenie i mord około 300 żydowskich mieszkańców Aschaffenburga.

Uliczki na Starym Mieście

Uliczki na Starym Mieście

Podczas drugiej wojny światowej, a dokładnie w 1945 roku, miasto zostało uznane przez nazistów za twierdzę, która powinna zostać utrzymana za wszelką cenę. Skutkiem czego Aschaffenburg oraz miejscowości położone w jego pobliżu zostały w znacznej mierze zniszczone w następstwie nalotów bombowych oraz ostrzału artyleryjskiego wojsk amerykańskich. Wielu mieszkańców straciło wtedy życie. Pierwszą zdobytą przez aliantów częścią miasta były okolice mostu kolejowego w Schweinheim, a dopiero po kilku dniach walk oddziały wojskowe dotarły do śródmieścia. Podczas zdobywania Aschaffenburga zniszczeniu lub uszkodzeniu uległy liczne budynki, między innymi zamek Johannisburg i Pompejanum. W 1954 roku zamek został odbudowany. Prace nad Pompejanum trwały w latach 1984–1994. Obecnie wspomniane dwa budynki stanowią punkty rozpoznawcze Aschaffenburga.

Nowa zabudowa Placu Zamkowego

Po zakończeniu wojny Aschaffenburg znajdował się w amerykańskiej strefie okupacyjnej. Powstał tutaj obóz Displaced Persons (DP). Umieszczono w nim większość z dawnych niemieckich więźniów i pracowników przymusowych z pobliskich terenów. Wielu z nich pochodziło z Polski oraz Ukrainy. Z inicjatywy nowych władz administracyjnych czasem rozpoczęto odbudowę miasta. W lecie 1958 roku został oddany do użytku węzeł komunikacyjny (autostrada A3) Aschaffenburg-Centrum. W tym samym roku kolegiata Świętych Piotra i Aleksandra otrzymała papieski tytuł bazyliki mniejszej. W roku 1978 Guido Knopp zapoczątkował cykl spotkań dotyczących historii i jej znaczenia. Odbywały się one do 2008 roku pod nazwą Aschaffenburger Gespräche (Rozmowy aschaffenburskie) oraz stanowiły istotny element niemieckiego dyskursu na temat przeszłości kraju i narodu niemieckiego.

Hochschule Aschaffenburg

W latach 1990–1992 zostały zamknięte w mieście bazy wojsk amerykańskich: Taylor Barracks (dawny Urząd Zaopatrzenia Dworu, Goldbacher Straße), Aschaffenburg Army Airfield (dawne lotnisko wojskowe, Mainwiesenweg), Fiori Barracks (dawne koszary, Christian-Schad-Straße), Graves Barracks (dawne koszary Bois Brule, Bayreuther Straße), koszary Jaeger (dawne koszary Jäger, dziś Hochschule Aschaffenburg), koszary Ready (dawne koszary artyleryjskie, Josef-Dinges-Strasße), koszary Smith (dawne koszary Lagarde, Am Funkhaus). W 2007 roku wojskowe obszary ćwiczeniowe w dzielnicy Schweinheim i Gailbach zostały zwrócone ich dawnym właścicielom.

Szkołę wyższą Fachhochschule Würzburg-Schweinfurt otwarto w 1995 roku, a za jej siedzibę obrano dawne koszary Jäger. Z niej wyodrębniła się z czasem Hochschule Aschaffenburg.

Rozszerzanie się granic miasta

Obernau – widok ratusza

Do miasta Aschaffenburg zostały przyłączone następujące miejscowości:

• 1 marca 1901 – Leide
• 1 czerwca 1901 – Damm
• 1 kwietnia 1939 – Schweinheim
• 1 kwietnia 1975 – Gailbach
• 1 maja 1978 – Obernau

Zmiany zaludnienia na przestrzeni wieków

Od średniowiecza do czasów nowożytnych liczba mieszkańców Aschaffenburga rosła powoli, aby następnie w wyniku klęsk głodu, wojen lub epidemii znowu się zmniejszyć. Tak właśnie działo się, między innymi, po wojnie trzydziestoletniej (1618-1648) oraz po wybuchu epidemii dżumy w 1635 roku.

Dzielnica z zabudową secesyjną

Wedle szacunków mogunckiej General Custine z roku 1792 miasto zamieszkiwało ponad 3000 ludzi. W okresie francuskiej okupacji lewego brzegu Renu duża część dworu elektora Moguncji przeniosła się do Aschaffenburga. Liczba mieszkańców podniosła się wtedy do około 6600 (1812 rok). Zaludnienie miasta wzrosło także w okresie uprzemysłowienia. W 1900 roku mieszkało tu 18 000 ludzi.

Widoczne zmiany w zaludnieniu miasta widoczne są w okresie drugiej wojny światowej. W wyniku dwudziestu alianckich nalotów bombowych na miasto pomiędzy wrześniem 1940 i marcem 1945 ogromna część Aschaffenburga legła w gruzach. Podczas najcięższego bombardowania z 21 listopada 1944 śmierć poniosły 344 osoby. W wyniku ewakuacji, wypędzenia lub ataków bombowych miasto straciło jedną trzecią swych mieszkańców – 14 518 ludzi. Poziom zaludnienia spadł w wyniku tego z 45 379 (rok 1939) do 30 861 (grudzień 1945 roku). W 1950 roku liczba ludności Aschaffenburga osiągnęła stan przedwojenny. Pod koniec grudnia 2006 miasto zamieszkiwało, według oficjalnych danych, 69 863 ludzi, co stanowiło także najwyższy wskaźnik zaludnienia w jego historii. Wedle spisu powszechnego „Zensus 2011” z dnia 31.12.2011 mieszkało tu 67 470 ludzi.

Symbole miasta

Herb

Flaga z herbem miasta

Na srebrnym tle czerwony zamek w wieżami bocznymi zwieńczonymi niebieskimi dachami. W bramie o kształcie liścia koniczyny zasiada biskup (lub św. Marcin), który swoją prawą ręką błogosławi, natomiast w lewej ręce trzyma złoty pastorał. Jest on ubrany w srebrne pallium i niebieską mitrę.

Znaczenie

Błogosławiący św. Marcin, patron arcybiskupstwa mogunckiego, jak i pallium, które stanowi nierozłączny element stroju biskupiego, symbolizują wielowiekową przynależność miasta do Arcybiskupstwa Moguncji.

Historia herbu

Pierwsze przedstawienie herbu miejskiego, jako pieczęci z wosku, pochodzi z roku 1236. Przestał on być używany po wojnach chłopskich (1526 rok), kiedy to miasto zostało odebrane arcybiskupowi mogunckiemu Albrechtowi von Mainz. Dopiero król Ludwik I Bawarski zadecydował o ponownym nadaniu miastu jego starego herbu (1.04.1836 roku), na podstawie którego w późniejszych czasach dobrano kolory flagi miejskiej – zieleń, czerwień i biel.

Miasta partnerskie

• Czechy: Kraslice
• Węgry: Miszkolc
• Szkocja: Perth
• Francja: Saint-Germain-en-Laye
• Kolumbia: Villavicencio

Kultura

Zabytki

Pozostałość wieży obronnej (mur miejski)

Jedna z ozdób na ścianie zabytkowego budynku

Zabytkowa zabudowa miasta zachowała się na przedmieściach oraz w kilku miejscach aschaffenburskiej starówki. Większość oryginalnej zabudowy dawnego centrum znajduje się pomiędzy zamkiem i Stiftsmuseum der Stadt Aschaffenburg (pol. Muzeum Kościelne). Zaliczają się do niej głównie dawne mieszczańskie domy o konstrukcji szachulcowej. Napotkać można tutaj także liczne obiekty o cechach budowli doby baroku, gotyku, historyzmu, klasycyzmu i renesansu. Znajdują się przy Dalbergstraße, Metzgerstraße, Pfaffengasse, Sackgasse, Schlossgasse, Stiftsgasse oraz Webergasse. Warte uwagi są także pozostałości umocnień miejskich – wieże: Herstalltor, Schenkentor oraz fragmenty murów miejskich przy Brennofengasse, Suicardurstraße Schlossberg, Schlossgarten oraz Parku Schöntal.

Wiele przedwojennych obiektów w nienaruszonym stanie znajduje się na przedmieściach miasta, np. Gentilburg i secesyjne wille na Friedrichstraße, Weißenburgerstraße oraz Gruenerwaldstraße.

Wśród odbudowanych obiektów zniszczonych w czasie II wojny światowej należy wymienić: dwór Schönborn (niem. Schönborner Hof), klasztor Kapucynów (niem. Kapuzinerkloster), kościół Jezuitów (niem. Jesuitenkirche), kościół Matki Boskiej (niem. Muttergottespfarrkirche), tzw. „Lwia Apteka” (niem. Löwenapotheke), Pompejanum, Stiftskirche, teatr miejski oraz zamek^[2].

Starówka Aschaffenburga widziana z brzegu Menu

Kościoły i klasztory

Kościół Najświętszej Maryi Panny

Ewangelicki kościół Chrystusa

Katolickie

• Bazylika św. Piotra i Aleksandra w Aschaffenburgu
• Kaplica pod wezwaniem Dobrego Pasterza
• Kaplica „Maria, Matka Kościoła” w Maria-Ward-Schule
• Kaplica Zamkowa św. Jana Chrzciciela
• Kościół św. Krzyża
• Kościół Serca Jezusowego
• Kościół św. Elżbiety
• Kościół św. Katarzyny
• Przytułek św. Katarzyny
• Kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny
• Kościół Piaskowy
• Kościół Szpitalny św. Katarzyny
• Kościół Jezuicki
• Kościół św. Agaty
• Kościół św. Gertrudy
• Kościół św. Józefa
• Kościół św. Kiliana
• Kościół św. Konrada
• Kościół św. Laurentiusa
• Kościół św. Michała
• Kościół św. Mateusza
• Kościół św. Piusa
• Kościół św. Piotra i Pawła
• Kościół Najświętszej Maryi Panny

Ewangelickie

• Kościół Chrystusa
• Kościół św. Pawła
• Kościół św. Łukasza
• Kościół św. Jakuba
• Kościół św. Mateusza
• Kościół Lutra

Teatr i sceny

Teatr Miejski

Muzeum Dom Gentila

Tzw. zameczek w Parku Schönbusch

• Teatr Miejski, którego zbudowanie w 1811 roku zlecił arcybiskup-elektor Karl Theodor von Dalberg
• Hala Miejska
• Arena Dumy Frankijskiej
• Kabaret w Hofgarten
• AbaKuZ e.V.
• Casino
• Colos-Saal
• mot modernes theater aschaffenburg e. V.
• Zimmertheater, Spielstätte der Jungen Bühne Aschaffenburg e. V.
• Ludwigstheater
• ab:art-theater
• Erthaltheater
• Story Stage Märchentheater Aschaffenburg

Muzea

• Staatsgalerie Aschaffenburg (Galeria Państwowa Aschaffenburg)
• Schlossmuseum Aschaffenburg (Muzeum Zamkowe Aschaffenburg)
• Stiftsmuseum der Stadt Aschaffenburg
• Naturwissenschaftliches Museum Aschaffenburg (Muzeum Przyrodnicze)
• Museum jüdischer Geschichte und Kultur
• Dom Gentila
• Miejska Galeria „Hala Sztuki Kościoła Jezuickiego”
• Nowe Towarzystwo Sztuki Aschaffenburg (KunstLANDing)
• Dom Artysty Waltera Helma

Obiekty budowlane

• Zamek Johannisburg
• Bazylika św. Piotra i Aleksandra w Aschaffenburgu
• stary cmentarz miejski
• stare miasto ze wzgórzem kościelnym

Parki

• Park Schönbusch
• Kleine Schönbuschallee (Mała Aleja Schönbuska)
• Aschaffenburger Schlossgarten (Ogród Zamkowy)
• Park Schöntal
• Bażantarnia

Sport

W mieście rozgrywany jest kobiecy turniej tenisowy, pod nazwą Schönbusch Open powered by Brandt & Partner, zaliczany do rozgrywek rangi ITF, z pulą nagród 25 000 $^[3].

Istnieje tutaj także klub piłki nożnej, Viktoria Aschaffenburg, założony w 1901 roku.

Ludzie związani z Aschaffenburgiem

Przypisy