Askold i Dir
 | |
| Książęta Kijowscy | |
| Okres | |
|---|---|
| Następca | |
| Dane biograficzne | |
| Data śmierci | |
| Przyczyna śmierci | morderstwo |
Askold i Dir (starorus. Асколдъ, trl. Askoldǔ i Диръ, trl. Dirǔ)[1] – wodzowie ruscy, wymieniani w latopisie Powieść minionych lat jako władcy Kijowa i przywódcy wyprawy na Konstantynopol.
W kronice Nestora
Rozstanie z drużyną Ruryka
Według Nestora byli członkami drużyny Ruryka, przy czym autor podkreśla, że nie byli jego plemiennikami (przez to słowo można rozumieć tak przynależność do jednego plemienia, jak i pokrewieństwo), nie jest natomiast jasne, czy byli bojarami, gdyż część rękopisów podaje dalej: lecz bojarami, a część: ani bojarami. Za zgodą Ruryka oddzielili się od drużyny książęcej ok. 862 i udali się wzdłuż Dniepru wraz z rodem swoim w stronę Carogrodu.
Opanowanie Kijowa
Płynąc w dół Dniepru, trafili do Kijowa, głównego miasta Polan uzależnionego wówczas od Chazarów i przejęli władzę w tym plemieniu[2], gromadząc jednocześnie mnóstwo Waregów.
Wyprawa na Konstantynopol
W roku 866 Askold i Dir mieli zorganizować wyprawę na Konstantynopol, w sile 200 łodzi. Kiedy namiestnik Konstantynopola odkrył, że ruska flota zbliża się do miasta, poinformował o tym cesarza Michała, znajdującego się na wyprawie wojennej przeciwko Arabom (w okolicach Czarnej Rzeki[a]). Kiedy Rusowie weszli w zatokę Złoty Róg, zabili mnóstwo chrześcijan i oblegali miasto. Cesarz wszedł do miasta i razem z patriarchą Focjuszem modlił się w cerkwi świętej Bogurodzicy na Blacheranie(ang.). Konstantynopol został uratowany dzięki burzy wywołanej zanurzeniem sukni blacherańskiej ikony Matki Boskiej(ang.), która rozbiła łodzie Rusów, tak że mało kto przeżył[2]. Opis ten jest niemal identyczny z bizantyjskimi opisami ataku Rusów z roku 860. Wedle badaczy wierzących świadectwu Nestora należy uznać, że chodzi o tę właśnie wyprawę. Inni uważają, że Nestor bezpodstawnie połączył, znane sobie z jakichś ruskich źródeł imiona Askolda i Dira, ze znanym z latopisów bizantyjskich atakiem na Konstantynopol.
Śmierć
Po śmierci Ruryka władzę w Nowogrodzie przejął Oleg, który w 882 roku z wielką armią ruszył na południe. Gdy dotarł do wzgórzu kijowskich, dowiedział się, że miastem rządzą Askold i Dir. Część swoich wojów zostawił w tyle, część ukrył w łodziach i sam podpłynął pod wzniesienie Węgierskie wraz z małoletnim Igorem[2]. Udając kupca, Oleg zwabił podstępem Askolda i Dira do swoich łodzi, a tam Oleg kazał ich zabić jako uzurpatorów, którzy nie są kniaziami ani kniaziowego rodu.
Po śmierci pochowano ich osobno, Askolda na wzniesieniu Węgierskim, gdzie Olma wybudował cerkiew świętego Mikołaja[2], a Dira w innym miejscu, za cerkwią świętej Ireny(ros.) funkcjonującą w Kijowie w latach 1037–1240. Ten oddzielny pochówek i zaszczytne miejsce złożenia zwłok Askolda, zdaniem niektórych badaczy sugerują (obok innych źródeł), że wbrew Nestorowi, dwaj wodzowie nie zginęli razem. Askold miałby umrzeć wcześniej i być pochowanym jako legalny władca. Zbudowanie cerkwi w pobliżu, lub wręcz na grobie Dira, niektórzy historycy uważają za potwierdzenie teorii o przyjęciu przez niego chrześcijaństwa.
W innych źródłach
W arabskim dziele Al-Masudiego Złote łąki wspomniane jest słowiańskie królestwo ad-Dir, które wielu naukowców identyfikuje z kijowskim państwem Askolda i Dira, ewentualnie samego Dira, który miałby przeżyć Askolda i panować samodzielnie. Jako odnosząca się do Askolda i Dira jest też przytaczana uwaga al-Jakubiego o władcy Słowian, do którego w 854 lub 855 zwrócili się o pomoc, kaukascy górale walczący z Arabami. O którymś z nich, zapewne o Dirze, miałby też pisać Focjusz, wspominający w jednym z listów nawrócenie bezimiennego ruskiego księcia.
Uwagi
- ↑ Słowa użyte w Powieści minionych lat „Чернꙑє рѣкꙑ” pochodzi od greckiego Μαυροπόταμος. Miejsce trudne do ustalenia, możliwe że chodzi o któryś z dopływów rzeki Sakarya lub rzeki Kızılırmak lub jest to zwykły toponim.
Przypisy
- ↑ ПОЛНОЕ СОБРАНИЕ РУССКИХ ЛЕТОПИСЕЙ Издаваемое Постоянною Историко-Археографической Комиссиею Академии Наук СССР, Том первый ЛАВРЕНТЬЕВСКАЯ ЛЕТОПИСЬ, Вып. 1: Повесть временных лет, Издание второе, Издательство Академии Наук СССР, Ленинград 1926-1928, s. 15
- ↑ a b c d Nestor, Powieść minionych lat [W:] Kroniki staroruskie, Przekład: Edward Goranin, Franciszek Sielicki i Henryk Suszko, Warszawa 1987.
Bibliografia
- Najstarsza Kronika Kijowska. Powieść Minionych Lat, Nestor, Ossolineum 2005, ISBN 83-04-04750-0
- Władysław Duczko, Ruś wikingów, Natalia Kreczmar (tłum.), Warszawa: Wydawnictwo TRIO, 2006, ISBN 978-83-7436-098-2, OCLC 749584052.
- Stefan Bratkowski, Pan Nowogród Wielki, Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1999, ISBN 83-88072-23-4, OCLC 830287801.
Media użyte na tej stronie
Askold and Dir in Radziwiłł Chronicle