Bazylika św. Prokopa w Třebíču

Bazylika św. Prokopa
Bazilika svatého Prokopa
Ilustracja
Romańska absyda
Państwo

 Czechy

Miejscowość

Třebíč

Wyznanie

chrześcijaństwo

Rodzaj

katolicyzm

Wezwanie

św. Prokop

Historia
Data budowy

XII wiek

Data poświęcenia

XII wiek

Data zniszczenia

1468

Data reaktywacji

XVIII wiek

Dane świątyni
Architekt

Jan Karel z Valdštejna, František Maxmilian Kaňka, Kamil Hilbert (architekci podczas odbudowy i remontów)

Styl

romański, gotycki

Budulec

kamień

Stan obecny

czynna

Położenie na mapie Czech
Ziemia49°13′N 15°52′E/49,216667 15,866667
Strona internetowa
Dzielnica żydowska i bazylika św. Prokopa w Třebíčy[a]
Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Państwo

 Czechy

Typ

kulturowy

Spełniane kryterium

II, III

Numer ref.

1078

Region[b]

Europa i Ameryka Północna

Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę

2003
na 27. sesji

Bazylika św. Prokopa (czes. Bazilika svatého Prokopa) – romańsko-gotycka świątynia znajdująca się w mieście Třebíč, w południowo-zachodnich Morawach. Od 2003 jest wpisana na listę dziedzictwa UNESCO (kryterium II, III) wraz z dzielnicą i cmentarzem żydowskim.

Historia

Bazylika związana jest z powstałym tutaj w 1101 r. klasztorem benedyktyńskim. W 1104 wybudowano obok niego kaplicę św. Benedykta, ale już pięć lat później klasztor miał własny kościół pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, wzniesiony w stylu romańskim. W kolejnym wieku opactwo rozwijało się, zostało też otoczone murami obronnymi. Kościół razem z klasztorem przebudowano w latach 1240–1260 w stylu gotyckim.

W 1468 Třebič oblegany był przez węgierskie wojska króla Macieja Korwina, które uszkodziły świątynię. Później, przez ponad dwa wieki, kościół był wykorzystywany na cele świeckie – m.in. jako spichlerz i browar, a w okresie wojny trzydziestoletniej Szwedzi urządzili w nim magazyn piwa i stajnie.

Dopiero w 1704 najmniej zniszczoną część wyremontował Jan Karel z Valdštejna (m.in. prezbiterium), a generalny remont przeprowadził w latach 1725–1731 czeski architekt František Maxmilian Kaňka. Obiekt odzyskał swoją sakralną funkcję, przyjmując jednocześnie wezwanie św. Prokopa, przy okazji dobudowano dwie wieże w stylu barokowym. Podobnie barokowy wygląd uzyskało sklepienie w głównej nawie (gotyckie zostało zniszczone podczas walk w XV wieku).

W latach 1924–1935 odbyła się kolejna renowacja wnętrza pod kierunkiem Kamila Hilberta – m.in. do wnętrza wstawiono wówczas neogotycki ołtarz poświęcony św. Wojciechowi. W 1956 zakończono odbudowę południowej kaplicy z apsydą.

Do bazyliki przylegają zabudowania dawnego klasztoru, który po zniszczeniach w XV wieku przeszedł w świeckie ręce i został przebudowany na pałacową rezydencję (ostatni mnisi opuścili miasto w 1525). Aż do 1945 jego właścicielami byli Waldsteinowie, a obecnie mieści Muzeum Wysoczyny. Znajdują się tutaj także pozostałości murów obronnych, otaczających klasztor.

Architektura

Trzynawowa bazylika ma długość 65, a szerokość 27 metrów. Główną nawę od wschodu zamyka apsyda z romańską rozetą. Równie cenna jest romańska krypta, najstarsza część kościoła, z żebrowym i krzyżowym sklepieniem (pod koniec XVI wieku była używana jako piwnica browaru). Gotyckie sklepienie krzyżowe znajduje się także w prezbiterium.

Do północnej przylega prostokątny romański przedsionek (również posiada sklepienie żebrowe), w którym znajduje się portal, bogato zdobiony motywami ze Starego Testamentu (tzw. Portal paradisi). Portal powstał w XIII wieku, potem w okresie użytkowania bazyliki do celów świeckich został zabudowany i ponownie odkryto go dopiero w 1862.

Północną nawę wieńczy kaplica opacka, w której przetrwały malowidła ścienne z XIII wieku – są to drugie najstarsze freski na Morawach (najstarsze znajdują się w kaplicy św. Katarzyny w Znojmie).

Galeria

Bibliografia

  • S. Adamczak, K. Firlej: Czechy. Bielsko-Biała: 2008. ISBN 978-83-7513-144-4.
  • Třebíč. Bazylika św. Prokopa. Třebíč: Centrum informacji turystycznej miasta Třebíč.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Czech Republic adm location map.svg
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of the Czech Republic
Flag of UNESCO.svg
Flag of the United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO)
Bazilika svatého Prokopa v Třebíči - interiér.jpg
Autor: Pudelek (Marcin Szala), Licencja: CC BY-SA 3.0
St. Procopius Basilica in Třebíč - interior
Bazilika-Prokopa2007.JPG
(c) Michal.Pohorelsky, CC-BY-SA-3.0
Bazilika svatého Prokopa v Třebíčí (Chrámová předsíň s portálem)
Overview of Basilica of Saint Procopius in Třebíč, Czech Republic.jpg
Autor: Frettie, Licencja: CC BY 3.0
Ta ilustracja pokazuje chroniony obiekt zabytkowy w Republice Czeskiej o numerze
Trebic podklasteri bazilika opatska kaple.jpg
Autor: Nostrifikator, Licencja: CC BY-SA 3.0
Třebíč-Podklášteří. St Procopius' Basilica. Abbot's chapel
Trebic podklasteri bazilika velka apsida.jpg
Autor: Nostrifikator, Licencja: CC BY-SA 3.0
Třebíč-Podklášteří. St Procopius' Basilica.