Beresteczko

Beresteczko
Берестечко
ilustracja
Flaga
Herbflaga Beresteczka
Państwo

 Ukraina

Obwód

 wołyński

Rejon

horochowski

Burmistrz

Wałentyna Załewska

Powierzchnia

19,8 km²

Wysokość

191 m n.p.m.

Populacja (2018)
• liczba ludności


1711[1]

Nr kierunkowy

+380 3379

Kod pocztowy

45765

Położenie na mapie obwodu wołyńskiego
Mapa konturowa obwodu wołyńskiego, blisko dolnej krawiędzi nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Beresteczko”
Położenie na mapie Ukrainy
Ziemia50°21′N 25°07′E/50,350000 25,116667
Strona internetowa
Portal Ukraina

Beresteczko (ukr. Берестечко) – miasto na Ukrainie, w obwodzie wołyńskim, w rejonie horochowskim, nad Styrem.

Prywatne miasto szlacheckie położone było w XVI wieku w województwie wołyńskim[2].

Historia

Beresteczko w XIX w.

Miasto założone zostało w 1445 roku, prawa miejskie nadano w 1547 roku.

Pod koniec XVI w. do Beresteczka sprowadził braci polskich starosta łucki Aleksander Proński. Kościół zajęty był na zbór braci polskich, a klasztor na szkołę. W 1629 roku właścicielem miasta był Rafał Leszczyński[3]. Pod koniec pierwszej połowy XVII mieszkał tu Andrzej Wiszowaty.

W 1648 roku liczba Żydów mieszkających w Beresteczku sięgnęła około 1000 osób. Kozacy Chmielnickiego podczas pogromów zamordowali około 200 rodzin żydowskich[4].

W dniach 28–30 czerwca 1651 roku opodal Beresteczka, na prawym brzegu Styru odbyła się słynna bitwa wojsk Jana Kazimierza z przeważającymi siłami kozackimi pod dowództwem Bohdana Chmielnickiego, posiłkowanymi wojskami tatarskimi. Polacy odnieśli druzgocące zwycięstwo.

Od 1765 roku miasto należało do Zamojskich, a od 1795 roku do Platerów.

W mieście istniała gmina żydowska, należało do niej w 1765 roku 872 członków, w tym 632 zamieszkujących w samym mieście[4].

Przedwojenny herb

Pod koniec XVIII w. mieszkańcy Beresteczka (bez 5 osób) wymarli na dżumę.

Gmina żydowska odrodziła się po epidemii tyfusu. W 1847 roku liczyła 1927 członków, w 1897 roku – 2251. W 1850 roku funkcjonowały 4 synagogi, w tym dwie chasydzkie. W 1901 roku działała szkoła męska Kahana oraz żydowski szpital[4].

W II Rzeczypospolitej Beresteczko było siedzibą gminy, w powiecie horochowskim, w województwie wołyńskim. 15 kwietnia 1934 roku miasto i gmina wiejska Beresteczko wzajemnie wymieniły się częścią swoich terytoriów[5].

Żydzi zamieszkiwali rynek i sąsiednie ulice, w tym stare dworki z facjatkami, wybudowane w XVIII i XIX wieku. Zajmowali się przede wszystkim przetwórstwem spożywczym na potrzeby rynku lokalnego, handlem i rzemiosłem[6]. W 1918 została uruchomiona szkoła hebrajska, która w następnie została włączona do sieci Tarbut. Działała biblioteka żydowska i od 1930 roku Żydowski Bank Ludowy. Na przełomie lat 20. i 30. XX wieku zastępcą burmistrza Beresteczka był Boruch Forer. Przed wybuchem wojny funkcjonowało 6 bóżnic, w tym 3 chasydzkie. Gmina żydowska posiadała własny cmentarz.

Po agresji ZSRR na Polskę, Beresteczko znalazło się pod okupacją sowiecką. Zdelegalizowano wszystkie partie polityczne i organizacje społeczne, zamknięto wszelkie niezależne instytucje. Znacjonalizowano handel i rzemiosło, co szczególnie dotkliwie odczuli Żydzi.

W 23 czerwca 1941 roku miasto zajęli Niemcy. 8 sierpnia 1941 roku policja niemiecka (SD z Łucka) wspomagana przez Ukraińców dokonała masowej egzekucji 300 mężczyzn narodowości żydowskiej na beresteckim podzamczu[4].

W 1941 roku podczas okupacji niemieckiej w Beresteczku utworzono getto dla ludności żydowskiej. Getto zostało zlikwidowane we wrześniu 1942 roku przez SD z pomocą ukraińskiej policji. 3 tys. jego mieszkańców rozstrzelano 2 km od miasta[7].

W 1943 roku Beresteczko było miejscem schronienia polskich uchodźców z rzezi wołyńskiej. Dla ich ochrony Niemcy powołali kilkudziesięcioosobowy oddział Schutzmannschaft złożony z Polaków, który odpierał liczne ataki UPA. Polacy stopniowo opuszczali Beresteczko przedostając się do Małopolski Wschodniej (wówczas w granicach Generalnego Gubernatorstwa) bądź będąc wywożonymi na roboty przymusowe w III Rzeszy. 17 stycznia 1944 roku Niemcy ostatecznie ewakuowali się z Beresteczka zabierając ze sobą Polaków, którzy trafili do obozu w Prusach Wschodnich[8].

Pochodzący z Beresteczka Benedykt Gajewski stworzył publikację pt. Beresteczko. Szkice i materiały z dziejów miasteczka (1993).

Zabytki

  • klasztor trynitarzy – od końca XVII wieku swój piąty dom zakonny na terenie Rzeczypospolitej mieli w Beresteczku trynitarze[9]. Jego fundatorem był Tomasz Jan Karczewski, kasztelan halicki. Zapis na rzecz zakonników poczynił w 1691 roku. Po jego śmierci, zięć – Prokop Granowski, starosta żytomierski, spełniając wolę teścia, wybudował w 1693 roku murowane kościół i klasztor. Pierwsze nabożeństwo odprawiono w nim w 1720 roku. W Beresteczku trynitarze posiadali także szkoły. Klasztor zniesiono w 1832 roku.
  • prawosławny skit – od 1908 w Beresteczku mieścił się prawosławny skit Kozackie Mogiły[10]
  • obronny zamek – wybudowany został na wyspie powstałej na rzece Styr. Budowniczym był książę Symeon Fryderyk Proński, wojewoda kijowski[11], ożeniony z Fedorą Bohowityn[12]. Warownia była własnością ks. Prońskich i następnych posiadaczy miasteczka[13]. Zamek nie zachował się do czasów współczesnych
  • stary dwór – Jana Jakuba Zamoyskiego w którym w 1787 roku goszczony był król Polski Stanisław August Poniatowski[11]. Dwór swoim rogiem prawie dotykał rogu pałacyku[13]
  • pałac – wybudowany na początku XIX w. przez Katarzynę Platerową. Jednopiętrowy murowany pałacyk powstał w stylu klasycystycznym[13].
  • park krajobrazowy – został założony w 1805 roku przez Dionizego Miklera, twórcę parków i ogrodów na Wołyniu i Podolu. Ze względu na położenie park był jednym ze wspanialszych na Wołyniu[13].

Demografia i inne

W połowie XIX w. w Beresteczku mieszkało 2853 mieszkańców. Przed 1939 rokiem, miasto znajdowało się na terenie powiatu Horochów. Był tam 1 kościół katolicki i 2 cerkwie. W tym czasie miasto (z przedmieściami: Piaski, Staryki, Krasiłowka, Jurydyka) liczyło 5633 mieszkańców.

Miasta partnerskie

Przypisy

  1. Чисельність наявного населення України на 1 січня 2018 року. w: Державна служба статистики України. Київ, 2018, s. 15. (ukr.)
  2. Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 162.
  3. Własność ziemska w powiecie sandomierskim w roku 1629, w:Przegląd Nauk Historycznych 2012, r. XI, Nr 2, s. 51.
  4. a b c d Historia społeczności | Wirtualny Sztetl, sztetl.org.pl [dostęp 2021-11-29].
  5. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 5 kwietnia 1934 r. o zmianie granic miasta Beresteczka w powiecie horochowskim, województwie wołyńskiem (Dz.U. z 1934 r. nr 32, poz. 292)
  6. Mieczysław Orłowicz, Ilustrowany przewodnik po Wołyniu: z 101 ilustracjami i mapką województwa, Łuck 1929, s. 299.
  7. Холокост на территории СССР: Энциклопедия. Moskwa, 2009, s. 83. ISBN 978-5-8243-1296-6. (ros.)
  8. Władysław Siemaszko, Ewa Siemaszko, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej Wołynia 1939-1945, Warszawa 2000, s. 121–122.
  9. Ten akapit na podstawie historii trynitarzy w Polsce ze strony www: Zakon Trójcy Przenajświętszej - W Polsce. [dostęp 2008-11-26]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  10. Antoni Mironowicz, Kościół prawosławny na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2005, s. 153, ISBN 83-7431-046-4, OCLC 69492148.
  11. a b Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. XV cz. 1. Warszawa: 1880-1902, s. 103–104.
  12. Fryderyk Proński. genealogia.grocholski.pl. [dostęp 2013-12-03].
  13. a b c d Beresteczko. wolhynia.com. [dostęp 2013-12-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-10-27)].

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Volyn Oblast location map.svg
Autor: RosssW, Licencja: CC BY-SA 4.0
Districts of Volyn region since July 17, 2020
Volynskaya oblast location map.svg
Autor: RosssW, Licencja: CC BY-SA 4.0
Districts of Volyn region since July 17, 2020
Berestechko.jpg
Гравюра "Берестечко" Подбєльського: Вид на Берестечко із правого берега річки Стир.
Flag of Volyn Oblast.svg
Flag of Volyn Oblast, Ukraine
Berestechko s.gif
Затверджений 22 червня 2001р. рiшенням №13/2 сесії міської ради.

Щит понижено перетятий, на верхньому лазуровому полі виростає золотий берест із трьома листочками, внизу - розділене косошахово червоно-золоте поле. Щит обрамований декоративним картушем i увiнчаний срiбною мiською короною з трьома вежками. Паросток береста (в'яза листуватого) указує на одну з версій про походження назви міста від берестяних лісів. Шахове ділення уособлює поле бою, политі кров'ю піщані ґрунти. Символи вказують на відродження містечка після трагічних та складних подій. Синій колір означає доброзичливість і благородство, а також води річки Стир. Автор - А.Б.Гречило. Художник -

Комп'ютерна графіка - В.М.Напиткін.
Berestechko city fl.png
Хоругва міста Берестечко
Berestechko 03.JPG
Autor: Wadco2, Licencja: CC BY-SA 3.0
To jest zdjęcie miejsca lub budynku wpisanego do Państwowego Rejestru Zabytków Nieruchomych Ukrainy pod numerem: 07-208-0201
Flag of Volhynian Oblast.svg
Flag of Volhynian Oblast, Ukraine