Boksyt

Boksyt
Boksyt, Les Baux-de-Provence

Boksyt – ilasta skała osadowa składająca się głównie z wodorotlenków glinu (hydrargilitu, bemitu lub diasporu), jest głównym źródłem glinu na świecie. Zawiera też minerały ilaste, krzemionkę, tlenki i wodorotlenki żelaza. Nazwa boksyt pochodzi od francuskiego miasteczka Les Baux-de-Provence w południowej Francji, gdzie w 1821 r. francuski geolog i mineralog Pierre Berthier po raz pierwszy odkrył i opisał złoża tej skały. Berthier nazwał tę skałę terre d'alumine des Baux. W 1844 r. Pierre-Armand Dufrénoy wprowadził określenie beauxite, natomiast nazwę bauxite przyjął Henri Sainte-Claire Deville w roku 1861, kiedy po raz pierwszy w historii ruszyła przemysłowa eksploatacja złóż boksytu.

Boksyt jest najczęściej koloru czerwonego lub brunatnego, drobnoziarnisty, miękki, słabo spojony lub zwięzły i twardy. W największych ilościach powstaje na miejscu wietrzenia skał glinokrzemianowych w klimacie gorącym. Jest podstawową rudą glinu. Używany też w metalurgii (jako topnik) oraz do wyrobu materiałów ogniotrwałych i szybko twardniejących cementów. Boksyt występuje w dwóch odmianach: laterytowej (krzemianowej) i krasowej (węglanowej).

Górnictwo boksytów jest najlepiej rozwinięte w Australii – jej udział w 1995 roku w światowej produkcji sięgał aż 39%. Największe złoża, o dużej zawartości tlenku glinu (do 60%), odkryto w 1955 r. w rejonie Weipa nad Zatoką Karpentaria. Wielkość tego złoża oszacowano wówczas na 2,2 mld ton rudy. Inne wielkie złoża na północnym wybrzeżu tego kontynentu zlokalizowano na Półwyspie Gove (w 1952 r.) oraz w rejonie Admiralty Gulf, a także na wschód od Perth w okolicy Darling Range. Z końcem lat 60. XX w. łączne zapasy boksytów w Australii oszacowano na 3,5 mld ton czystego metalu. Australijski eksport skierowany jest głównie do Japonii[1].

Ponad 30% światowej produkcji boksytów przypada na kraje Ameryki Łacińskiej, zwłaszcza na Jamajkę (9,9%) i Brazylię (8%), a także na Wenezuelę, Surinam i Gujanę. W Afryce wielkim ich producentem jest Gwinea (12% światowego wydobycia). Udział pozostałych państw wynosi poniżej 20%, a są wśród nich – między innymi – Chiny, Indie, Rosja, Kazachstan. W Europie najwięcej boksytów wydobywa się w Grecji (1,7%) i na Węgrzech (1%). Znikomą produkcją charakteryzuje się obecnie Francja, która jeszcze 10 lat temu należała do liczących się producentów tego surowca. W Polsce boksyt występuje m.in. koło Nowej Rudy na Dolnym Śląsku.

Światowe wydobycie i zasoby boksytów

(dane szacunkowe z 2001 w tys. ton)

KrajWydobycieZasobyBaza zasobów
20002001
Australia53 80053 5003 800 0007 400 000
Brazylia14 00014 0003 900 0004 900 000
Chiny9 0009 200720 0002 000 000
Gwinea15 00015 0007 400 0008 600 000
Gujana2 4002 000700 000900 000
Indie7 3708 000770 0001 400 000
Jamajka11 10013 0002 000 0002 500 000
Rosja4 2004 000200 000250 000
Surinam3 6104 000580 000600 000
Stany ZjednoczoneNANA20 00040 000
Wenezuela4 2004 400320 000350 000
Inne kraje10 80010 2004 100 0004 700 000
Świat - razem135 000137 00024 000 00034 000 000

Poniżej tabela pokazująca zmiany w wydobyciu, jakie nastąpiły w kolejnych latach.
(dane w tys. ton obejmujące lata 2007 i 2008)
Źródło:U.S. Geological Survey, Mineral Commodity Summaries, styczeń 2009

KrajWydobycieZasobyBaza zasobów
20072008
Gwinea18 00018 0007 400 0008 600 000
Australia62 40063 0005 800 0007 900 000
Wietnam30302 100 0005 400 000
Jamajka14 60015 0002 000 0002 500 000
Brazylia24 80025 0001 900 0002 500 000
Gujana1 6001 600700 000900 000
Indie19 20020 000770 0001 400 000
Chiny30 00032 000700 0002 300 000
Grecja2 2202 200600 000650 000
Iran-500--
Surinam4 9004 500580 000600 000
Kazachstan4 8004 800360 000450 000
Wenezuela5 9005 900320 000350 000
Rosja6 4006 400200 000250 000
Stany Zjednoczone--20 00040 000
Inne kraje7 1506 8003 200 0003 800 000
Świat - razem202 000205 00027 000 00038 000 000

Bibliografia

  • Wacław Ryka, Anna Maliszewska, Słownik petrograficzny, Warszawa: Wydawnictwa Geologiczne, 1982, ISBN 83-220-0150-9, OCLC 69507580.
  • Andrzej Bolewski, Włodzimierz Parachoniak, Petrografia, Warszawa: Wydawnictwa Geologiczne, 1982, ISBN 83-220-0173-8, OCLC 749339255.

Przypisy

  1. (tl): Australijskie boksyty, w: "Poznaj Świat", R. XIX, nr 9 (226), wrzesień 1971, s. 41

Media użyte na tej stronie

140606 Les-Baux-12.jpg
Autor: BlueBreezeWiki, Licencja: CC BY-SA 3.0
Bauxite, Les Baux-de-Provence