Brama Lubawska

Brama Lubawska
Ilustracja
Widok na obniżeni od strony zachodniej z granicy polsko-czeskiej. Na drugim planie Góry Krucze.
Mapa regionu
MegaregionPozaalpejska Europa Środkowa
ProwincjaMasyw Czeski
PodprowincjaSudety
z Przedgórzem Sudeckim
MakroregionSudety Środkowe
MezoregionBrama Lubawska
Zajmowane
jednostki
administracyjne
Województwo dolnośląskie
powiat kamiennogórski

{{Region infobox}} Nieznane pola: "opis mapy". Brama Lubawska (332.41, cz. Libovské sedlo) – obniżenie śródgórskie w Sudetach Środkowych w południowo-zachodniej Polsce w województwie dolnośląskim, na wysokości ok. 523 m n.p.m.[1] Brama Lubawska to jedna z trzech kotlin wchodzących w skład Kotliny Kamiennogórskiej.

Położenie

Brama Lubawska położona jest w Sudetach Środkowych, na granicy z Sudetami Zachodnimi. Od zachodu ograniczona jest Grzbietem Lasockim, pasmem Karkonoszy, od północnego zachodu Rudawami Janowickimi, od wschodu Górami Kruczymi – pasmem Gór Kamiennych, a od północy łączy się z Obniżeniem Leska i Obniżeniem Kamiennej Góry.

Opis

Obniżenie Bramy Lubawskiej zajmuje powierzchnię około 80 km², średnie wzniesienie nad poziom morza waha się w granicach 600 m n.p.m. Przez obniżenie z południa na północ przepływa Bóbr. Ponadto poprzecinane jest płynącymi równoleżnikowo górskimi potokami. Rzeźba terenu jest urozmaicona – pagórkowata, miejscami górzysta. Brama Lubawska jest obniżeniem śródgórskim powstałym w mało odpornych na denudację skałach karbońskich.

Budowa geologiczna

Brama Lubawska stanowi najbardziej zachodnią część niecki śródsudeckiej. Obejmuje też niewielkie fragmenty bloku karkonosko-izerskiego (na zachodzie). Budowa geologiczna doliny jest zróżnicowana: występują tu głównie skały osadowe, a podrzędnie skały magmowewylewne i skały przeobrażone. Nieckę wypełniają warstwy karbońskie i permskie: przede wszystkim piaskowce, zlepieńce i łupki. Wśród osadów górnokarbońskich występują pokłady węgla kamiennego. Wzniesienia tworzą warstwy zlepieńców karbońskich, a przede wszystkim skał wulkanicznychpermskich porfirów oraz ich tufów. Na zachodzie niewielkie fragmenty u stóp Karkonoszy zbudowane są ze skał metamorficznych, należących do wschodniej osłony granitu karkonoskiego.

Rzeźba

Rzeźba terenu jest urozmaicona. Występują tu izolowane wzniesienia, krótkie grzbiety i pasma. Niektórzy geografowie wyróżniają na tym obszarze Wzgórza Bramy Lubawskiej. Obejmują one zachodnią część Bramy, a według niektórych ciągną się aż po Marciszów (Góry Lisie). Pomiędzy nimi występują rozległe kotliny otoczone ze wszystkich stron górami.

Główne rysy dzisiejszej rzeźby doliny powstały w młodszym trzeciorzędzie, kilkanaście milionów lat temu, kiedy to zrównany, stary masyw górski uległ ponownie wypiętrzeniu pod wpływem pionowych ruchów skorupy ziemskiej w czasie orogenezy alpejskiej. Kiedyś była to jedna powierzchnia, być może pofałdowana. Dzięki wzmożeniu erozji, rzeźba terenu została silnie odmłodzona.

Duże znaczenie ma odporność poszczególnych skał na czynniki erozji. Bardziej odporne skały wulkaniczne tworzą obecnie wzniesienia zarówno w obrębie Bramy Lubawskiej (Chełmczyk, Świerczyna, Łysunia), jak też ograniczające ją od wschodu Góry Krucze. Również lokalnie występujące zlepieńce tworzą wyniesienia takie, jak Szczepanowski Grzbiet, czy Zadzierna. Z kolei w północno-zachodniej części Bramy Lubawskiej wzniesienia zbudowane są z odpornych amfibolitów (Suszyna, Zielona Skała). Obszary zbudowane z piaskowców, a zwłaszcza łupków, tworzą zagłębienia.

Krajobraz

Krajobraz doliny uwarunkowany jest budową i długą przeszłością geologiczną. Występują tu różne typy krajobrazów i form terenu grzbiety i kopulaste wzniesienia górskie, ostańce skał wulkanicznych, liczne skałki, obniżenia śródgórskie. Cały obszar jest poprzecinany w poprzek potokami górskimi na segmenty. Jest to teren średnio zaludniony, łagodny, poza nielicznymi wzniesieniami słabo porośnięty drzewami i krzewami. Większość obszaru zajmują łąki. Krajobraz częściowo przeobrażony. Budowa geologiczna i liczne występujące tu skałki czynią dolinę atrakcyjną krajobrazowo.

Wody

Dział wodny dorzeczy Odry i Łaby jest niski i przebiega na terytorium czeskim w miejscowości Žacléř. Źródła Bobru, głównej rzeki doliny znajdują się na Bobrowym Stoku. Bóbr płynie środkiem kotliny i jest największym lewostronnym dopływem Odry. Pozostałe potoki są jego dopływami. Dla zabezpieczenia przed powodziami, w pierwszych latach XX wieku, zbudowano zbiornik retencyjny Bukówka w Bukówce na Bobrze. Odwadniające dolinę rzeki przebijają się przez góry przełomami.

Klimat

Klimat chłodniejszy i o większej ilości opadów niż średnie dla tej wysokości, przypominający klimat górski. Zachmurzenie średnie występuje w okresie jesienno-zimowym, najmniejsze w lecie. Opadom często towarzyszą gwałtowne burze z wyładowaniami.

  • maksimum termiczne: lipiec-wrzesień, średnia temperatura ok. 18 °C
  • minimum termiczne: styczeń-luty, średnia temperatura powietrza ok. −6 °C
  • średnia temperatura roczna oscyluje w granicach 6 °C
  • czas trwania zimy: 15–18 tyg.
  • okres wegetacyjny:
    • rozpoczyna się w drugiej dekadzie kwietnia i trwa ok. 185 dni.
  • lato termiczne:
    • ok. 8 tyg.
  • opady roczne:
    • w granicach 700–900 mm
    • maksimum opadowe: lipiec
    • minimum opadowe: luty,
  • zaleganie śniegu:
    • ponad 50 dni
  • dominujące wiatry: południowe

Flora i fauna

Zróżnicowana budowa geologiczna, gleby typowe dla terenów górskich, klimat chłodniejszy i o większej ilości opadów niż średnie dla tej wysokości, średnie temperatury roczne, specyficzne położenie oraz wysokość względna terenu, a także niewielkie skrawki ziemi o ograniczonej ingerencji człowieka, wykształciły na terenie Bramy Lubawskiej dogodne warunki dla świata roślinnego i zwierzęcego. Szczyty i zbocza o znacznym pochyleniu pokrywają lasy z dominacją świerków sztucznie sadzonych, odmiany górskiej i nizinnej. Inne drzewa iglaste i liściaste stanowią w lasach zaledwie 10%. Tylko w rejonie Lubawki w pobliżu granicy państwowej są skrawki naturalnej puszczy sudeckiej. Na całym terenie Bramy Lubawskiej występują skupiska roślinności górskiej objęte prawną ochroną na uwagą zasługują: dziewięćsił bezłodygowy, lepiężnik biały, wawrzynek wilczełyko, pełnik europejski, liczne storczyki, goryczki, pierwiosnki, lilia złotogłów.

Komunikacja

Brama Lubawska zawdzięcza swą nazwę funkcji komunikacyjnej, ponieważ tworzy dogodne przejście z Dolnego Śląska do Czech, które odgrywało dużą rolę od czasów średniowiecza, ale obecnie straciło swoje znaczenie, gdyż międzynarodowe szlaki kolejowe i drogowe między Czechami a Polską przebiegają przez inne części Sudetów. W roku 2010 i 2011, w sezonie letnim, okresowo wznawiano przejazdy pasażerskie w soboty, niedziele i święta, na odcinku SędzisławTrutnov.

Przez Bramę Lubawską do prowadzi szlak kolejowy o znaczeniu międzynarodowym i droga krajowa nr 5 – do dawnego przejścia granicznego Lubawka-Královec. Planowane jest przeprowadzenie tędy drogi ekspresowej S3. Przez Bramę Lubawską biegnie droga wojewódzka nr 369Jelenia Góra

Ludność

Okolice zamieszkuje ludność napływowa, po wojnie przybyli tu ludzie z centralnej Polski, przymusowi polscy wysiedleńcy z Kresów oraz ludzie powracający z emigracji.

Większość ludności zamieszkuje w środowisku miejskim.

Miejscowości

Na obszarze Bramy Lubawskiej:

Częściowo wkraczające na obszar Bramy Lubawskiej:

Turystyka

Na terenie Bramy Lubawskiej znajduje się przejście ogólnodostępne (drogowe) oraz kolejowe w Lubawce. Tuż poza obszarem kotliny, we wschodnich Karkonoszach są dwa przejścia turystyczne: w Niedamirowie i Okrzeszynie.

Brak tu jakichkolwiek schronisk turystycznych. Przez najciekawsze miejsca Bramy Lubawskiej prowadzą trzy szlaki turystyczne:

Atrakcje

Przyroda

Na obszarze Bramy Lubawskiej:

Koło Lubawki, na obszarze Gór Kruczych:

Bibliografia

  • Słownik geografii turystycznej Sudetów, tom 8, Kotlina Kamiennogórska, Wzgórza Bramy Lubawskiej, Zawory, red. Marek Staffa, Wydawnictwo I-BiS, Wrocław 1997, ​ISBN 83-85773-23-1
  • Sudety Środkowe. Skala 1:40 000. Jelenia Góra: Wydawnictwo Turystyczne Plan, 2005. ISBN 83-60044-44-9.

Przypisy


Media użyte na tej stronie

POL Szlak zielony.svg
Zielony szlak turystyczny.
POL Szlak niebieski.svg
Niebieski szlak turystyczny.
POL Szlak czerwony.svg
Czerwony szlak turystyczny.
Brama Lubawska mit.JPG
Autor: Timaska, Licencja: CC0
Obniżenie śródgórskie w Sudetach Środkowych w południowo-zachodniej Polsce w województwie dolnośląskim.
332.41 Brama Lubawska.png
Autor: Qqerim, Licencja: CC BY-SA 4.0

Physico-geographical regionalization of Poland
Mezoregion 332.41 Lubawka Gate
Regionalizacja fizycznogeograficzna Polski

Mezoregion 332.41 Brama Lubawska