Cisownica

Cisownica

wieś
Centrum Cisownicy
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Powiat	cieszyński
Gmina	Goleszów
Liczba ludności (2022)	1809[1]
Strefa numeracyjna	33
Kod pocztowy	43-440[2]
Tablice rejestracyjne	SCI
SIMC	0052132
Położenie na mapie gminy Goleszów Cisownica
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Cisownica
Położenie na mapie województwa śląskiego Cisownica
Położenie na mapie powiatu cieszyńskiego Cisownica
49°43′22″N 18°45′41″E/49,722778 18,761389

Cisownica (cz. Tisovnice, niem. Zeislowitz) – wieś sołecka w Polsce, położona w województwie śląskim, w powiecie cieszyńskim, w gminie Goleszów. Wieś leży w historycznych granicach regionu Śląska Cieszyńskiego. Powierzchnia sołectwa wynosi 959,67 ha^[3], a liczba ludności 1736, co daje gęstość zaludnienia równą 180,9 os./km².

Nazwa Cisownica pochodzi od drzewa cis. Na terenie Cisownicy znajduje się rezerwat przyrody „Zadni Gaj”, chroniący fragment lasu z okazami cisa pospolitego.

Integralne części wsi

Historia

Pierwsze ślady osadnictwa na terenie wsi pochodzą z epoki żelaza^[3][6]. W tym okresie na terenie sołectwa znajdowały się struktury osadnicze wchodzące w skład mikroregionu Cisownica-Leszna-Puńców. Osady te, znajdujące się na górach Grodzisko oraz Mochowej, mają wybitnie obronny charakter^[7].

Miejscowość po raz pierwszy wzmiankowana została w łacińskim dokumencie Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego), spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna ok. 1305 w szeregu wsi zobowiązanych do płacenia dziesięciny biskupstwu we Wrocławiu, w postaci item in Cyssownica^[8][9][10]. Zapis ten (brak określenia liczby łanów, z których będzie płacony podatek) wskazuje, że wieś była w początkowej fazie powstawania (na tzw. surowym korzeniu), co wiąże się z przeprowadzaną pod koniec XIII wieku na terytorium późniejszego Górnego Śląska wielką akcją osadniczą (tzw. łanowo-czynszową). Wieś politycznie znajdowała się wówczas w granicach utworzonego w 1290 piastowskiego (polskiego) księstwa cieszyńskiego, będącego od 1327 lennem Królestwa Czech, a od 1526 roku w wyniku objęcia tronu czeskiego przez Habsburgów wraz z regionem aż do 1918 roku w monarchii Habsburgów (potocznie Austrii).

Była to wieś pasterska. Przez cały czas Cisownica była wsią książęcą z dziedzicznym wójtem. W XVIII wieku została włączona do majoratu habsburskiego. Przez wieś prowadził niegdyś trakt solny, tzw. „solak”, którym wożono sól z Bochni i Wieliczki na Morawy. W XVIII i XIX wieku wydobywano w okolicy, w prymitywnych sztolniach, niskoprocentowe rudy żelaza, zwane syderytami, na potrzeby pobliskiej huty w Ustroniu, a później huty w Trzyńcu. Eksploatację rud żelaza zakończono w 1870 roku. O obecności żelaza świadczą rdzawe koryta potoków przepływających przez Cisownicę. Dla potrzeb huty w Ustroniu wypalano również węgiel drzewny^[11].

W 1849 poświęcono w Cisownicy cmentarz ewangelicki.

Według austriackiego spisu ludności z 1900 w 115 budynkach w Cisownicy na obszarze 958 hektarów mieszkało 957 osób, co dawało gęstość zaludnienia równą 99,9 os./km². z tego 77 (8%) mieszkańców było katolikami, 873 (91,2%) ewangelikami a 7 (0,7%) wyznawcami judaizmu, 948 (99,1%) było polsko- a 2 (0,2%) niemieckojęzycznymi^[12]. Do 1910 roku liczba budynków wzrosła do 123 a spadła do 953, z czego wszyscy byli polskojęzyczni, 95 (10%) było katolikami, 853 (89,5%) ewangelikami, 5 (0,5%) żydami^[13].

Po zakończeniu I wojny światowej tereny, na których leży miejscowość - Śląsk Cieszyński stał się punktem sporu pomiędzy Polską i Czechosłowacją. W 1918 roku na bazie Straży Obywatelskiej miejscowi Polacy utworzyli lokalny oddział Milicji Polskiej Śląska Cieszyńskiego, który podlegał organizacyjnie 15 kompanii w Ustroniu^[14].

W latach 1958-1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Cisownica. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie bielskim.

Religia

Na terenie wsi działalność duszpasterską prowadzi parafia Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego.

Komunikacja

Do wsi do 30 czerwca 2012 roku kursowały autobusy PKS Cieszyn Sp. z o.o. na trasie Cieszyn – Cisownica – Cieszyn. Obecnie wieś obsługują wyłącznie busy prywatnego przewoźnika TRANSBUS na trasie Cieszyn – Puńców – Dzięgielów – Cisownica oraz Goleszów Szkoła – Cisownica – Dzięgielów – Leszna.

Turystyka

Przez miejscowość przechodzi trasa rowerowa:

• zielona trasa rowerowa nr 13 – Ustroń – Jastrzębie-Zdrój – Rybnik (82 km).

Do 21 grudnia 2007 r. funkcjonowało przejście graniczne Cisownica-Nýdek, które na mocy Układu z Schengen zostało zlikwidowane.

Postaci

Urodzeni w Cisownicy:

• Jan Berek (1900)
• Jerzy Berek (1914)
• Jan Jeleń (1808)
• Władysław Polok (1939)
• Paweł Puczek (1936)

Zamieszkali w Cisownicy:

• Jura Gajdzica – chłopski pamiętnikarz i bibliofil z początków XIX w.
• Tadeusz Sławek – poeta, tłumacz, eseista, literaturoznawca, profesor Uniwersytetu Śląskiego.

Galeria

• 

  Kościół ewangelicki

• 

  Szkoła Podstawowa

• 

  Remiza strażacka

• 

  Biblioteka, świetlica i sklep w centrum

• 

  Osiedle wielorodzinne

• 

  Cmentarz ewangelicki

Przypisy

Bibliografia

• Jerzy Szczurek: Z wielkich dni Śląska Cieszyńskiego. O milicjach ludowych w latach 1918-1920. Cieszyn: Nakładem Grupy Związku Powstańców Śląskich w Cieszynie, 1933.

Linki zewnętrzne

• Opis Cisownicy
• Stowarzyszenie miłośników Cisownicy. cisownica.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-12-20)].
• Cisownica, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 706 .