Clark Gable

Clark Gable

Clark Gable
Imię i nazwisko	William Clark Gable
Data i miejsce urodzenia	1 lutego 1901 Cadiz
Data i miejsce śmierci	16 listopada 1960 Los Angeles
Zawód	aktor
Współmałżonek	Josephine Dillon, Maria Franklin, Carole Lombard, Sylvia Ashley, Kay Spreckles
Lata aktywności	1924–1960
Odznaczenia
Strona internetowa

Clark Gable, właśc. William Clark Gable (ur. 1 lutego 1901 w Cadiz, zm. 16 listopada 1960 w Los Angeles) – amerykański aktor filmowy, ze względu na swój status w świecie filmu zwany do śmierci „Królem Hollywood” lub po prostu „Królem”. Jeden z najbardziej dochodowych aktorów w historii kina, ikona „Złotej Ery Hollywood”. American Film Institute umieścił go na 7. miejscu w rankingu „Największych aktorów wszech czasów” (The 50 Greatest American Screen Legends)^[a][1].

Gable zaczynał swoją karierę na deskach teatrów, następnie grywał mało znaczące role w niemych filmach w latach 1924–1926. Na początku lat 30. zdobył większą popularność i od tej pory wcielał się zazwyczaj w role amantów, wpływowych i władczych mężczyzn. Specjalizował się w komediach romantycznych oraz dramatach. Zagrał w ponad 60 filmach, m.in. w Ich nocach, Przeminęło z wiatrem, Mogambo, Prymusie czy Skłóconych z życiem. Za rolę Petera Warne’a w filmie Ich noce został nagrodzony Oscarem, a ponadto był nominowany do tej nagrody za udział w Buncie na Bounty i rolę Rhetta Butlera w Przeminęło z wiatrem. W latach 1942–1944 służył w amerykańskich siłach powietrznych w czasie II wojny światowej. Gable znany był z licznych romansów z kobietami, a najbardziej znany był jego związek z aktorką Carole Lombard. Aktor zmarł na atak serca w 1960.

Życiorys

Młodość

Pochodził z rodziny farmerskiej Williama Henry’ego Gable’a (1870–1948) i Adeline z d. Hershelman (1869–1901), o korzeniach niemieckich. W wieku 16 lat Clark rzucił szkołę i imał się różnych prac. W tym też czasie po obejrzeniu sztuki The Bird of Paradise pokochał teatr. Zatrudnił się w jednym z nich jako chłopiec na posyłki. Ponieważ nie dostawał za to wynagrodzenia, ojciec wysłał go do Oklahomy, by pracował na polach naftowych. Sytuacja zmieniła się, gdy w wieku 21 lat Gable otrzymał spadek po swoim dziadku^[b][2].

Zaczął realizować swe marzenie o teatrze i zawodzie aktora. Wyboru Clarka zupełnie nie rozumiał jego ojciec i w rezultacie obaj nie kontaktowali się ze sobą przez wiele lat. William spytany w 1932 r. przez dziennikarzy o relację z synem wyznał, że „obaj jesteśmy niezależni i tak się po prostu stało, że nasze drogi się rozeszły. On (Clark) nigdy nie oczekiwał niczego ode mnie, ani ja od niego. Mimo wszystko wiele myślimy o sobie nawzajem”^[3]. W 1922 r. Gable występował w różnych przedstawieniach wędrownych trup aktorskich, ale ze względu na niskie zarobki, pracował m.in. w tartaku. W tym samym czasie poznał aktorkę Franz Dorfler, która go zachęciła do skontaktowania się z doświadczoną nauczycielką aktorstwa Josephine Dillon. Ta blisko 20 lat starsza od Gable’a kobieta stała się jego protektorką, stworzyła jego nowy wizerunek. Zapłaciła za zabiegi dentystyczne, wpłynęła na sposób uczesania, chodzenia, a także tembr głosu Gable’a. Umożliwiło to początkującemu aktorowi angaż do kilku mało znaczących niemych filmów, a także do sztuk teatralnych^[4]. Wówczas Gable zmienił swoje imię na pseudonim sceniczny Clark. W sezonie teatralnym 1927–1928 aktor zdobył pewne uznanie i zaczął grać na Broadwayu^[2].

Lata 30.

Gable i Jean Harlow w filmie Hold Your Man

Przełomowym wydarzeniem w jego karierze był występ w sztuce The Last Mile. Za swoją rolę otrzymał nagrodę krytyków i został zauważony przez reżyserów. Wytwórnia MGM zaoferowała mu wówczas kontrakt. Pierwszym filmem dźwiękowym, w którym wystąpił, był western The Painted Desert. Znaczącą rolą w karierze było wcielenie się w gangstera w Wolnych duszach. W omawianym okresie producentom MGM brakowało nowej twarzy, szczególnie wśród aktorów. Po dotychczasowych gwiazdach, czyli Ramonie Navarro czy Johnie Gilbercie, było widać upływ czasu. Zdaniem Irvinga Thalberga Clark Gable miał zadatki na bycie największą gwiazdą MGM, a ponadto mógł dać impuls wytwórni do dalszego rozwoju i komercyjnych sukcesów. Fotografowie Clarence Bull i George Hurrell byli odpowiedzialni za portretowanie Clarka Gable’a. Zgodnie twierdzili, że aktor był ponadprzeciętnie fotogeniczny, a to było receptą na sukces. Pierwszym etapem w tworzeniu nowej gwiazdy filmowej było napisanie od nowa biografii aktora dla potrzeb prasy. Po treningach na siłowni i sesjach ze specjalistami od wizerunku, Gable był gotowy do rozpoczęcia nowego etapu w swoim życiu^[2]. Wczesną wiosną 1931 r. seria filmów z udziałem aktora miała swoją premierę i chociaż odgrywał w nich niewielkie role to został zauważony przez krytyków oraz magazyny poświęcone kinu. „Nowicjusz Gable błyszczy” stwierdził „Motion Picture Herald” o The Easiest Way. „Variety” opisał aktorstwo Gable’a w Dance, Fools, Dance jako „sugestywne i autentyczne”. Postrzegany był jako najbardziej obiecujący aktor od czasów przejścia z kina niemego na dźwiękowe (1929 r.). Szybko zaczął grywać role amantów, silnych i zdecydowanych mężczyzn. Właśnie z takim emploi aktor był kojarzony przez niemal całą karierę. John Barrymoore określił Gable’a jako „Valentino w ciele Jacka Demspeya”^[5][6].

Po sukcesie Zuzanny Lenox aktor, ze względu na warunki fizyczne, rozważany był do roli Tarzana. Jednakże to Johnny Weissmuller został wybrany. Po latach okazało się, że filmy o Tarzanie zaszufladkowały Weissmullera, co mogłoby znacząco utrudnić rozwój kariery Gable’a. W Possesed po raz trzeci grał z Joan Crawford, ale tym razem miał równorzędną rolę. Od udziału w Hell Divers aktor przez lata był kojarzony z lotnictwem. Grał pilotów częściej od jakiejkolwiek innej profesji. Lwia część ówczesnego społeczeństwa amerykańskiego nie miała okazji latać samolotem, dlatego samoloty, czy też pilotów postrzegano ze szczególną estymą. Dzięki znajomości z ekranową partnerką, Marion Davies, Gable otrzymał nowy, tym razem 2-letni kontrakt od MGM, który gwarantował mu zarobek 2 tysięcy dolarów tygodniowo^[7].

Jego partnerkami ekranowymi były m.in. Greta Garbo (Zuzanna Lenox), Jean Harlow (The Secret Six, Kaprys platynowej blondynki, Hold Your man, China seas, Wife vs. Secretary, Saratoga), Norma Shearer (Wolne dusze, Strange interlude, Idiot’s Delight), Myrna Loy (Night Flight, Men in White, Manhattan Melodrama, Wife vs. Secretary, Parnell, Test Pilot, Too hot to handle), a także Joan Crawford, z którą współpracował aż 8-krotnie^[8][9].

Ich noce

Gable i Claudette Colbert w filmie Ich noce

W 1934 r. Clark Gable został udostępniony przez wytwórnię MGM niszowej wówczas Columbii Pictures. Początkowo niezadowolony z tego faktu aktor zmienił zdanie po spotkaniu z reżyserem Frankiem Caprą i zapoznaniu się ze scenariuszem powstającej komedii. Capra po latach wspominał: „Clark świetnie się bawił na planie. Grał siebie, może ten jedyny raz w swojej karierze. Chłopięcy i szorstki he-man to był właśnie Gable”^[2]. Film spotkał się ze świetnym przyjęciem i idealnie wpasował się w gusta widowni okresu wielkiego kryzysu. Garderoba głównego bohatera (pulower z dekoltem w szpic, filcowa fedora, trencz) stała się na jakiś czas modna, podobnie jak wąsy typu pencil. Według jednej z miejskich legend scena, w której aktor wystąpił bez podkoszulki, miała rzekomo spowodować spadek sprzedaży tej odzieży o kilkadziesiąt procent w USA^[10][11]. W czasie gali rozdania Oscarów 27 lutego 1935 r. Clark Gable otrzymał statuetkę z rąk Irvinga Cobba za najlepszą pierwszoplanową rolę męską. Gable wyznał widowni: „Jest tak wielu dobrych aktorów w tym biznesie, ale czuję się szczęśliwy jak dziecko i trochę głupio, że mnie wybrano”^[2].

Po sukcesie Ich nocy Clark Gable znalazł się na szczycie Hollywood. Żaden ówczesny aktor czy aktorka nie osiągnęli takiego statusu w tak krótkim czasie. Nowy 7-letni kontrakt zaakceptowany przez aktora przewidywał zarobki w wysokości 4 tysięcy dolarów tygodniowo przez pierwsze 3 lata, następnie 4,5 tys. dolarów tygodniowo przez kolejne 2 lata i 5 tysięcy dolarów na tydzień w ostatnich 2 latach. Gable mógł grać co najwyżej w 3 filmach w danym r. kalendarzowym, a gdyby pracodawca chciał skorzystać z usług aktora w większym wymiarze, aktor zarobiłby dodatkowe 25 tysięcy dolarów za każdy dodatkowy film^[2].

Gable systematycznie był notowany na liście najbardziej dochodowych gwiazd Hollywood^[12][13][14]. Zyskał uznanie nie tylko widowni, ale również krytyków. Najbardziej jednak widzom kojarzy się z postacią Rhetta Butlera w jednym z najbardziej dochodowych filmów wszech czasów – Przeminęło z wiatrem.

Bunt na Bounty

Gable w Buncie na Bounty

Kolejną nominację do Oscara aktor otrzymał już rok później za Bunt na Bounty, w którym zagrał Fletchera Christiana, przewodzącego buntowi wobec despotycznego i okrutnego kapitana Bligha (Charles Laughton). Gable chwalił sobie współpracę z Franchotem Tone, z którym zresztą miał okazję już wcześniej występować, ale zupełnie nie mógł porozumieć się z Charlesem Laughtonem. Biografowie aktora wysuwają tezę, jakoby Gable nie tolerował mężczyzn, którzy obnosili się ze swoim homoseksualizmem. Gable starał się jednak zachować profesjonalizm w scenach z oponentem, a ten miał w ogóle unikać kontaktu wzrokowego z filmowym partnerem. W końcu sytuację opanował Irving Thalberg, apelując do sumień obu aktorów, aby „nie zachowywali się jak primadonny”. Pomimo tego poza planem obaj aktorzy zupełnie unikali siebie^[15].

Spencer Tracy i Gable

Współpraca ze Spencerem Tracym

Tracy, zaledwie 10 miesięcy starszy od Gable’a, był niespełnionym aktorem po 5 rozczarowujących latach pracy dla wytwórni Fox Film. Obaj mężczyźni byli zupełnie inni wizualnie, zatem nie rywalizowali o te same role, aczkolwiek to Gable uważał Tracy’ego za lepszego aktora i obawiał się, że ten może lepiej zaprezentować się przed kamerami. Aktorzy współpracowali ze sobą na planie filmów: San Francisco, Test Pilot i Boom Town. Na planie tego drugiego doszło do małej rywalizacji między aktorami. Tracy zazdrosny o karierę kolegi próbował zagrać scenę śmierci swojego bohatera w sposób jak najbardziej przejmujący, co miało nie spodobać się Gable’owi^[16]. Tuż po nakręceniu Test Pilot w 1938 r. kariera Gable’a osiągnęła apogeum. W wyniku plebiscytu, w którym miało brać udział 20 milionów fanów, Gable został mianowany przez Eda Sullivana „Królem Hollywood”, a Myrna Loy została ogłoszona „Królową Hollywood”. Spekuluje się, że głosowanie mogło być w pewien sposób ustawione przez wytwórnię MGM^[17][18].

Gable i Vivien Leigh w Przeminęło z wiatrem

Przeminęło z wiatrem

Chociaż Clark Gable przeczytał i cenił słynną powieść Margaret Mitchell, to sam miał awersję do grania w filmach kostiumowych po nieudanym Parnell. Opinia publiczna jednak wyraźnie optowała za wyborem aktora do roli Rhetta Butlera. Główny zainteresowany wspominał tę sytuację tak:

{{Cytat}} Gołe linki: "źródło".

Ostatecznie Gable przystał na warunki zaproponowane przez producentów. Początkowo praca na planie była daleka od ideału, bowiem gwiazdor Hollywood nie potrafił znaleźć wspólnego języka z reżyserem George’em Cukorem. Gdy kierownictwo przejął Victor Fleming, sytuacja uległa diametralnej zmianie. Gable zaprzyjaźnił się nawet z Hattie McDaniel, a gdy tej nie zaproszono na uroczystą premierę filmu, zagroził, że sam też się na niej nie pojawi. Dopiero prośba czarnoskórej aktorki odstręczyła Gable’a od tego zamiaru^[19]. Kreacja Butlera przyniosła Gable’owi trzecią nominację do Oscara. Wydawał się murowanym faworytem do zdobycia statuetki. Ta jednak powędrowała w ręce Roberta Donata. W kuluarach plotkowano, że Donat został wyróżniony, aby wzbudzić większe zainteresowanie widzów filmem Żegnaj Chips, który do tej pory był komercyjnym fiaskiem. Przedstawiciele Akademii stwierdzili, że Gable tak naprawdę zajął 3. miejsce w głosowaniu, bowiem został jeszcze uprzedzony przez Jamesa Stewarta. W drodze powrotnej na ranczo Carole Lombard próbowała pocieszyć swojego męża: „Po prostu wiem, że przywieziemy (Oscara) do domu w następnym roku”, na co ten odparł „To była moja ostatnia szansa, nigdy więcej nie wygram”^[2].

Lata 40. Udział w II wojnie światowej

Gable na plakacie amerykańskiego filmu propagandowego Combat America

Początek lat nowej dekady wydawał się być udany dla gwiazdora. Był spełniony w szczęśliwym małżeństwie z Carole Lombard, którą poślubił w 1939 r. Ponadto jego pierwszy western Honky Tonk okazał się sporym sukcesem komercyjnym, zdobył też uznanie w oczach krytyków. U boku Gable’a z powodzeniem wystąpiła wówczas zaledwie 20-letnia Lana Turner. Studio MGM pragnęło powtórzyć sukces i zaangażowało wspomnianą parę do kolejnej produkcji Odnajdę cię wszędzie. Podczas gdy Gable pracował na planie, jego żona wybrała się w podróż lotniczą, aby wesprzeć wysiłek wojenny armii USA. Doszło do katastrofy, w której zginęli wszyscy uczestnicy feralnego lotu. Z powodu śmierci żony w 1942 Gable zrezygnował z aktorstwa^[20].

Gable w 1940 roku

Historycy filmu twierdzą, że aktor resztę życia spędził w pewnym sensie z duchem C. Lombard, ponieważ jego następne kobiety w mniejszym lub większym stopniu przypominały ukochaną żonę. Zdruzgotany po jej utracie zaczął nadużywać alkoholu, odizolował się od społeczeństwa. Wkrótce jednak zdecydował się wstąpić do armii, uznając, że jego dotychczasowe wysiłki na rzecz armii były niewystarczające^[21]. 12 września 1942 r. „król Hollywood” został mianowany szeregowcem w obecności setek dziennikarzy i fotoreporterów^[22]. Na konferencji prasowej powiedział: „Nie chcę sprzedawać obligacji wojennych, nie chcę przemawiać, nie chcę bawić. Po prostu chcę być wysłany tam, gdzie jest ciężko”^[23]. Otrzymał nieśmiertelnik o numerze 191-257-41, który nosił na szyi razem z medalionem, w którym znajdowały się szczątki kolczyka Carole Lombard. Wkrótce rozpoczął szkolenie wojskowe w Miami Beach na Florydzie^[24].

Gable był bardzo lubiany przez innych żołnierzy. Wielu zaskoczyło to, że ten nie domagał się żadnego specjalnego traktowania. Sam aktor miał do siebie wielki dystans. Pewnego dnia, przebywając we wspólnej łazience, wyjął swoją protezę i zaczął nią wymachiwać nad innymi żołnierzami, mówiąc: „Patrzcie na króla Hollywood”^[2]. Gable miał duże problemy z przyzwyczajeniem się do rytmu szkoły wojskowej, wielogodzinnej nauki każdego dnia. Rozwiązał ten problem, ucząc się skryptów z wykładów tak, jakby były one scenariuszami do filmu. Początkowo na testach zostawiał puste miejsca w pytaniach zamkniętych, jeśli nie znał odpowiedzi, bowiem uważał „strzelanie” za rodzaj oszustwa. Pod koniec października Gable zdał końcowe egzaminy, zajmując 700. miejsce spośród 2600 uczestników i został podporucznikiem. Kontynuował następnie szkolenie w innych miejscach, a ostatecznie w styczniu 1943 r. został strzelcem-obserwatorem. Większość czasu spędził w Anglii w RAF Polebrook. Wziął udział w 5 misjach bojowych na III Rzeszę, w czasie jednej z nich omal nie zginął. W wolnym czasie pisał listy do wdów poległych żołnierzy i odwiedzał rannych w szpitalu polowym. Materiał z misji Gable’a stał się podstawą do propagandowego filmu Combat America^[25].

W maju 1944 r. został mianowany majorem, ale już 14 czerwca opuścił armię, ponieważ nie mógł brać udziału w następnych misjach ze względu na zbyt dojrzały wiek^[3][26][27]. Był odznaczony Zaszczytnym Krzyżem Lotniczym, Medalem Lotniczym, Medalem Kampanii Amerykańskiej, Medalem Kampanii Europejsko-Afrykańsko-Środkowowschodniej i Medalem Zwycięstwa^[28][29].

W 1945 r. wrócił do Hollywood. Jednakże Przygoda, w której wystąpił u boku Greer Garson zebrała przeciętne opinie od krytyków^[30]. Pomimo tego film okazał się umiarkowanym sukcesem komercyjnym^[31]. Następne produkcje Handlarze (z Deborah Kerr) i Powrót (z Laną Turner) przywróciły jego silną pozycję w branży filmowej^[32].

Lata 50.

Gable i Grace Kelly w Mogambo

Po występie u boku Barbary Stanwyck w dobrze ocenianym przez krytyków filmie To Please a Lady, aktor spadł z listy najbardziej dochodowych gwiazd Hollywood. Według Warrena G. Harrisa przyczyną tego była zwiększona sprzedaż odbiorników telewizyjnych w całych USA, bowiem w tym samym czasie wiele innych filmów zanotowało niższy zysk niż przewidywano^[2]. W 1953 r. Gable wystąpił wraz z Avą Gardner i Grace Kelly w Mogambo, remake’u Red Dust, który wyreżyserował John Huston. Film okazał się jednym z największych sukcesów kasowych we wspomnianym okresie, a ponadto przyczynił się do swego rodzaju odrodzenia kariery „króla Hollywood”^[33][34].

Wkrótce jednak Gable, znużony graniem ról podobnych do siebie, zdecydował się zerwać kontrakt z wytwórnią MGM i kontynuował karierę jako niezależny aktor. Jego pierwsze 2 filmy: przygodowy Soldier of Fortune i western Dwaj z Teksasu odniosły umiarkowany sukces. W 1955 r. razem z Jane Russell i jej mężem Bobem Waterfieldem założyli własną wytwórnię. Jedyny film, jaki wyprodukował Gable, to Król i cztery damy. W czasie powstawania Zatoki aniołów Sidney Poitier był świadkiem pogarszającej się kondycji Clarka Gable’a, który często miewał drgania głowy i rąk^[2]. U schyłku kariery wystąpił w dobrze przyjętej komedii romantycznej z Doris Day Prymus oraz w filmie wojennym Dramat w głębinach. W tym ostatnim aktor wystąpił wraz z Burtem Lancasterem. Współpraca obu gwiazdorów nie układała się w pełni pomyślnie. Zdaniem znawców tematu przyczyną tego były rozbieżne wizje dotyczące scenariusza filmu. Gable nie godził się na udział w jednej ze scen, która niejako podważałaby jego kinowy wizerunek twardego, niezwyciężonego bohatera i po prostu opuścił plan filmowy. Lancaster z kolei nie pozostawał dłużny „królowi Hollywood”, bowiem naśmiewał się z jego dojrzałego wieku. W końcu jednak kompromis został osiągnięty i wznowiono produkcję^[35][36].

Marilyn Monroe i Gable w Skłóconych z życiem

Konsekwentnie odrzucał propozycje ze strony coraz popularniejszej w USA telewizji. Na jednej z konferencji prasowych, w okresie kręcenia But not for me, aktor wyznał: „Czas odgrywania ról dziarskich kochanków mam już za sobą. Nie jestem w nich wiarygodny. Aktorki, z którymi zaczynałem karierę, jak Joan Crawford czy Barbara Stanwyck od dłuższego czasu nie wcielają się w role słodkich dziewczyn. Teraz przyszedł na mnie czas. Muszę zachowywać się stosownie do wieku”^[2].

Schyłek kariery

Lata 60. rozpoczęły się bardzo obiecująco dla „króla Hollywood”. Gable wystąpił u boku Sophii Loren w komedii romantycznej Zaczęło się w Neapolu. Następny film okazał się zarazem ostatnim w jego karierze. Na planie Skłóconych z życiem w reżyserii Johna Hustona, spotkał się z Montgomerym Cliftem i Marilyn Monroe, która uważała Gable’a za swojego idola z dzieciństwa. Aktor zmarł 16 listopada 1960, nie doczekawszy premiery filmu^[37].

Radio

Gable podobnie jak wielu innych aktorów występował w audycjach radiowych. Odtwarzał w nich swoje filmowe role z filmów Manhattan Melodrama czy Wolnych dusz. Był twarzą akcji charytatywnych i społecznych związanych ze skutkami powodzi z 1937 r. czy organizacją March of Dimes, która w 1945 r. zbierała fundusze na rzecz pomocy dzieciom z porażeniem mózgowym^[38][39].

Śmierć i pogrzeb

Grób Gable’a

Zmarł na atak serca 16 listopada 1960 r., nie doczekawszy narodzin syna Johna Clarka Gable, którego miał z ostatnią żoną Kay Spreckles. Został pochowany na cmentarzu Forest Lawn Memorial Park w Kalifornii, obok swojej trzeciej żony, Carole Lombard. Na pogrzeb przybyli m.in. Frank Capra, Marion Davies, Virginia Grey, John Huston, Van Johnson, Mervyn LeRoy, Arthur Miller, Norma Shearer, Robert Stack, James Stewart, Robert Taylor, Spencer Tracy^[40].

Spekuluje się, że do śmierci aktora mogła doprowadzić restrykcyjna dieta, jaką obrał na potrzeby Skłóconych z życiem (stracił ponad 10 kg) lub też trudna współpraca na planie filmowym^[2]. Ponadto aktor przez lata palił papierosy (nawet 3 paczki dziennie^[41]) i nie stronił od alkoholu (preferował whisky)^[42].

Życie prywatne

Był ulubieńcem żeńskiej części publiczności, niegdyś przyznał, że dostał 5 tysięcy propozycji małżeństwa od swoich fanek^[43]. W przeciwieństwie do swojego kinowego wizerunku Gable prywatnie był osobą dość wstydliwą, uchodził wręcz za samotnika, a tłumy niejednokrotnie go denerwowały. Aktor z dystansem mówił o sobie tak:

{{Cytat}} Gołe linki: "źródło".

Wolny czas spędzał jak wielu innych mężczyzn – pracując w ogrodzie, wędkując, biorąc udział w polowaniach. Był fanatykiem czystości do tego stopnia, że brał prysznic bądź kąpiel kilka razy dziennie^[44][45]. Z powodu choroby przyzębia musiał usunąć wszystkie zęby. Noszenie protezy spowodowało, że zmagał się z nieprzyjemnym zapachem z ust, na co uskarżała się między innymi Vivien Leigh^[46][47].

Aktor przyjaźnił się m.in. z Lionelem Barrymoore’em, Jamesem Stewartem, Davidem Nivenem, Spencerem Tracym i Robertem Taylorem. Związany był m.in. z Elizabeth Allan, Pauline Frederick, Jean Harlow, Joan Crawford, Virginią Grey, Paulette Goddard, Audrey Totter czy Grace Kelly^[48][49].

Loretta Young

Na planie Zewu krwi poznał Lorettę Young, z którą miał córkę Judy Lewis. Ujawnienie tożsamości dziecka żonatego wówczas Gable’a i znanej z katolickich poglądów Young wywołałoby obyczajowy skandal i złamałoby kariery obojga aktorów. Aby temu zapobiec, Young wycofała się na kilka miesięcy z życia publicznego, a po potajemnym porodzie oświadczyła, że adoptowała dziecko^[50]. W 2015 r. Linda Lewis, synowa Young, oświadczyła, że Young wyznała jej, iż tak naprawdę została zgwałcona przez Gable’a, a między obojgiem aktorów nie było niczego więcej poza niezobowiązującym flirtem. Young miała uświadomić sobie co zaszło między nią, a aktorem, oglądając jeden z programów Larry’ego Kinga, w którym mówiono o tzw. date rape. Rewelacje Lindy Lewis spotkały się ze sprzecznymi komentarzami historyków filmu:. Robert Matzen wątpił, że kobieta tak obyta w świecie jak Young nie wiedziałaby czym jest termin date rape. Z kolei Stenn stwierdził, że „jeśli historia jest prawdziwa, to rzuca światło na paskudny okres Hollywood i sposób traktowania kobiet”. Faktem jest, że zarówno Gable i Young spędzali ze sobą dużo czasu poza planem Zewu krwi, o czym wspominał reżyser tego filmu William A. Wellman. Ponadto Gable i Young zagrali ze sobą ponownie w 1950 r.^[51][52]

Osobowość aktora tak scharakteryzował Tyrone Power:

{{Cytat}} Gołe linki: "źródło".

Był pięciokrotnie żonaty. Jego żonami były:

• Josephine Dillon (13 grudnia 1924 – 1 kwietnia 1930) – rozwód,
• Maria Franklin (19 lipca 1931 – 4 marca 1939) – rozwód,
• Carole Lombard (29 marca 1939 – 16 stycznia 1942) – jej śmierć,
• Sylvia Ashley (20 grudnia 1949 – 21 kwietnia 1952) – rozwód,
• Kay Spreckles (11 lipca 1955 – 16 listopada 1960) – jego śmierć^[53].

Josephine Dillon w 1923 r.

Małżeństwo z Josephine Dillon (1924–1930)

Clark Gable pierwszy raz spotkał Josephine Dillon najprawdopodobniej podczas inauguracji jej szkoły teatralnej w Portland. Wkrótce został jej pilnym uczniem, ale także zamieszkał z nią. Badacz życiorysu aktora, Warren G. Harris, podejrzewa, że Dillon była lesbijką, a być może biseksualistką. Natomiast z aktorem miało ją łączyć jedynie platoniczne uczucie. Miała zresztą powiedzieć, że całe życie czekała na kogoś takiego jak Gable, którego mogła prowadzić i kształtować do perfekcji^[2]. W miarę rozwoju kariery Gable spędzał z nią coraz mniej czasu, a w dodatku romansował z Rią Franklin. Dillon początkowo nie chciała zgodzić się na rozwód, ale w końcu sama wystąpiła z pozwem do sądu. Następnie wysłała list do Louisa B. Mayera, szefa wytwórni MGM, w którym zagroziła, że opisze swój niedawny związek magazynom plotkarskim. W odpowiedzi Mayer, bez konsultacji z aktorem, zdecydował o przekazywaniu 200 dolarów miesięcznie na konto zdesperowanej Dillon^[54][55].

Ria Langham wraz z Clarkiem Gable

Małżeństwo z Marią „Rią” Franklin (1931–1939)

Nie wiadomo, w jaki sposób Clark Gable poznał swoją drugą żonę. Prawdopodobnie doszło do tego po jednym z jego występów na przełomie lat 20. i 30. Maria „Ria” Langham była dziedziczką wielkiej fortuny po zmarłym mężu, Arturze Lucasie. Biograf Warren G. Harris stwierdził, że Gable poszukiwał „substytutu swojej matki i Ria spełniała wszelkie kryteria ku temu”^[2]. Ria wpłynęła na sposób ubierania się i styl męża. Niewątpliwie była w nim zakochana. Gable jednak unikał tematu ślubu, dlatego rozgoryczona jego romansami kobieta zagroziła, że o całej sytuacji opowie plotkarskim gazetom. Wobec tego Gable zgodził się na legalizację związku. Pomimo tego tylko na oficjalnych uroczystościach para występowała i wspólnie pozowała do zdjęć. Po powrocie do domu Gable zwykle opuszczał żonę i spędzał czas bez niej. Ria była przekonana, że to tylko tymczasowa sytuacja i mąż do niej wróci. Wiele zmienił jednak romans Gable’a z Carole Lombard. Media szeroko śledziły każdy krok dwojga aktorów, przedstawiały ich niemal jak małżeństwo. W tym samym czasie Gable został wybrany do roli w Przeminęło z wiatrem, w związku z tym wytwórnia przekazała aktorowi zaliczkę niezbędną do finalizacji rozwodu z Rią^[56].

Carole Lombard

Małżeństwo z Carole Lombard (1939–1942)

Clark Gable po raz pierwszy spotkał Carole Lombard najprawdopodobniej w czasie powstawania filmu Ben Hur: A Tale of the Christ z 1925 r., kiedy oboje wówczas byli mało znaczącymi aktorami. Siedem lat później wystąpili razem w No Man of Her Own, ale dopiero w 1936 r. zdecydowali się ze sobą spotykać. Na dobre poznali się na imprezie w domu ich wspólnego przyjaciela Johna Whitneya. Wkrótce stali się jedną z najbardziej rozpoznawalnych par Hollywood, występując na premierach filmowych i rozdaniu Oscarów i to pomimo faktu, że Gable był wciąż żonaty z Rią Franklin. Para zakupiła ranczo Encino, na którym spędzali wspólnie czas. Po rozwodzie Gable bez przeszkód mógł poślubić Lombard. Ceremonia miała miejsce w Kingman w stanie Arizona. Zaraz po niej nowożeńcy wrócili do Los Angeles, aby wystąpić na konferencji prasowej. Na większość pytań Gable odpowiadał „bez komentarza”, uznając je za zbyt prywatne. Plotkarskie magazyny natychmiast okrzyknęły Gable’a i Lombard „romansem stulecia” i „najlepiej dobraną parą w historii”. Wolny czas małżonkowie spędzali wspólnie, a Lombard świetnie odnajdywała się w hobby męża. Pomagała mu w próbach do scen tańca z Idiot’s Delight. Pomimo 2-letnich starań, para nie mogła doczekać się swojego potomka. Atak na Pearl Harbor i w konsekwencji przystąpienie USA do II wojny światowej spowodowały, że para aktorów chciała zaangażować się w promocję sprzedaży bonów wojennych (war bonds). Gable jednak nie mógł podróżować z żoną, ponieważ pracował na planie jednego ze swoich filmów. Udekorował dom w oczekiwaniu na powrót Carole. Gdy otrzymał niepokojącą informację o problemach z samolotem, w którym przebywała m.in. jego żona, udał się na miejsce. Pracownik wytwórni MGM, Eddie Mannix, przekazał aktorowi wstrząsające wieści: „Brak ocalonych, wszyscy zginęli natychmiast”. Zdruzgotany Gable wrócił do Los Angeles z ciałami żony, teściowej i swojego kolegi. Na cmentarzu Forest Lawn wykupił 3 miejsca pochówku – dla wspomnianych kobiet i dla siebie. Skromny pogrzeb odbył się 21 stycznia 1942 r. Ellaine, żona Johna Barrymore’a, tak określiła relację, jaka łączyła Clarka i Carole: „Clark uwielbiał ją, była światełkiem w jego oczach. Przyznał mi się, że zawsze miał etykietkę kobieciarza, ale z Carole, to było coś innego. On był naprawdę zakochany. Jej utrata była dla niego jak zabranie duszy. Widywałam go sporadycznie później. Nie dostrzegłam więcej tego światełka. Nawet gdy się uśmiechał”^[57][58].

Sylvia Ashley i Gable

Małżeństwo z Sylvią Ashley (1949–1952)

Po ponad 7 latach wdowieństwa Clark Gable postanowił związać się na stałe z byłą angielską modelką Sylvią Ashley, wcześniej związaną z arystokratami: Anthonym Ashley Cooperem czy Edwardem Stanleyem. Wkrótce po ślubie młoda para udała się w podróż na Hawaje. Już pierwsze miesiące małżeństwa uwidoczniły różnice między sposobem bycia i spędzania czasu małżonków. Kiedy Gable próbował nauczyć Ashley, jak rozpalić ognisko czy przyrządzić proste dania, ta kompletnie sobie z tym nie radziła, do tego stopnia, że nie potrafiła zaparzyć kawy ani zrobić jajecznicy. Nie przepadała za rozrywkami męża, czyli wędkarstwem i polowaniami. Natomiast uwielbiała przebywać w towarzystwie snobistycznych wyższych sfer, m.in. europejskich arystokratów i aktorów takich jak Clifton Webb czy Ronald Colman. Z kolei Gable otaczał się raczej znajomymi sprzed lat jak Fred Astaire, Gary Cooper czy Jack Benny i nie przepadał za wystawnymi przyjęciami. Uchodził za ikonę stylu i nie potrafił zaakceptować tego, że żona ingeruje w jego garderobę i wprost sugeruje, w co ma się ubrać. Zupełnie nie rozumiał, czemu jego wybranka musi mieć osobistą sprzątaczkę, a ponadto nie tolerował nastoletniego kuzyna żony, Timothy’ego Blecka, który tracił na rozrywki tysiące dolarów. Czarę goryczy przelała impreza z okazji 50. rocznicy urodzin „króla Hollywood”. Sylvia zorganizowała dość skromne przyjęcie, a jako dania główne miały zostać zaserwowane ulubione potrawy jej męża. Niestety, z winy kucharza, zamiast wykwintnych dań podano nienadające się do spożycia potrawy. Goście zaczęli sobie żartować z „zatrutego” jedzenia. Zniesmaczony sytuacją Gable opuścił gości i udał się do swojego pokoju na piętrze, w którym przebywał kilka godzin. Wyszedł z niego na koniec uroczystości, aby pożegnać przybyłych. Ashley próbowała załagodzić sytuację i odwieść męża od rozwodu, ale ten twierdził, że „nie jest szczęśliwy, będąc żonatym mężczyzną”. Gable wyznał swojemu przyjacielowi Johnowi Lee Mahinowi, że „musiał być chyba pijany, kiedy się oświadczał”^[2].

Małżeństwo z Kay Spreckles (1955–1960)

Po rozwodzie z Ashley Gable romansował m.in. z Grace Kelly. Latem 1954 r. odnowił znajomość z poznaną w połowie lat 40. modelką Kathleen Spreckles, de domo Williams^[59]. Para bardzo szybko przypadła sobie do gustu, tym bardziej że oboje mieli podobne pasje, a ponadto Gable bardzo lubił spędzać czas z dwójką dzieci Kay. Ślub miał miejsce w Minden w Nevadzie, niedaleko jeziora Tahoe. Wkrótce Kay zaszła w ciążę, ale z powodu powikłań po zażyciu lekarstwa zapadła w śpiączkę i poroniła. Gable zdecydował się na przerwę w działalności zawodowej i poświęcił ten czas na opiekę nad Kay. Stan żony Gable’a systematycznie poprawiał się, więc aktor mógł wrócić na plan filmowy. Oboje byli szczęśliwi w małżeństwie i tak też byli postrzegani przez postronnych. Angażowali się w życie lokalnej społeczności – Gable z sukcesem prowadził kampanię przeciwko sprzedaży parku deweloperowi. Tydzień po swoich 44. urodzinach Kay zaszła w ciążę, a Gable przyznał, że zamierza wziąć udział w jeszcze jednym filmie i poświęcić się życiu rodzinnemu. Planował rozbudowę swojego rancza dla dzieci Kay i oczekiwanego syna. Plany przerwała śmierć aktora. Upragniony syn, John, urodził się już po śmierci gwiazdora. Kay nigdy nie wyszła już za mąż, poświęciła się trójce swoich dzieci, brała także udział w akcjach charytatywnych, korzystając ze statusu „Pani Gable”. W 1973 r. sprzedała ranczo Encino i przeniosła się do Beverly Hills. Zmarła w 1983 r.^[2]

Poglądy polityczne

Clark Gable był republikaninem, aczkolwiek o swoich poglądach politycznych starał się nie wspominać. W 1944 r. został członkiem Motion Picture Alliance for the Preservation of American Ideals, a w latach 50. wsparł kandydaturę Dwighta Eisenhowera na urząd prezydenta^[60]. Na kilka dni przed śmiercią oddał głos na Richarda Nixona^[61].

Filmografia

Miejsce w kulturze popularnej

Uznawany jest za jeden z symboli męskości w Złotej Erze Hollywood, ale także historii kina^{[133][134][135][136][137]}.

Charakterystyczną cechą fizjonomii Gable’a były odstające uszy, a także niewielkie wąsy typu pencil, które stały się jego znakiem rozpoznawczym^[138].

Był postacią występującą lub wspominaną m.in. w kreskówkach Warner Bros. oraz w serialu Star Trek. Nonszalancka postawa chrupiącego marchewkę królika Bugsa inspirowana była sceną z filmu Ich noce. Stanowił także inspirację dla Jerry’ego Siegela i Joe Schustera przy tworzeniu alter ego Supermana, Clarka Kenta^[139].

Jest adresatem piosenki „You Made Me Love You”, wykonanej po raz pierwszy przez Judy Garland w 1937 r.

Gable był ulubionym aktorem Adolfa Hitlera. Wyznaczył on nagrodę dla człowieka, który pojmałby słynnego aktora^[2]. Także dyktator ZSRR, Józef Stalin, był sympatykiem talentu Clarka Gable’a^[140]. Marilyn Monroe natomiast wierzyła, że wspomniany aktor tak naprawdę był jej prawdziwym ojcem^[141].

Dodatkowe informacje

• Postać Clarka Gable’a pojawiła się w filmie animowanym Mickey’s Polo Team. W którym drużyna Myszki Miki rozgrywa mecz polo z drużyną złożoną z przedwojennych aktorów. Clark Gable jest pośród publiczności razem Klarabellą.
• Postać Clarka Gable’a, a także wielu innych przedwojennych amerykańskich aktorów, pojawiła się w filmie animowanym The Autograph Hound z 1939, gdzie Kaczor Donald włamuje się do studia filmowego, aby zdobyć autografy.
• Występuje również w kreskówce Hollywood Steps Out z 1941 roku. Jest tam ukazany ścigając tajemniczą kobietę, którą okazuje się być Groucho Marx w przebraniu.

Cytaty

Słowa Frankly, my dear, I don’t give a damn wypowiedziane przez Rhetta Butlera, postać, którą grał Gable w Przeminęło z wiatrem, zostały uznane przez Amerykański Instytut Filmowy za najbardziej pamiętny cytat w historii amerykańskiego kina^[142][143].

Nagrody i nominacje

• 1935: Oscar w kategorii najlepszy aktor za film Ich noce
• 1936: nominacja do Oscara w kategorii najlepsza główna rola męska za film Bunt na Bounty
• 1940: nominacja do Oscara w kategorii najlepsza główna rola męska za film Przeminęło z wiatrem
• 1959: nominacja do Złotego Globu w kategorii najlepszy aktor w komedii lub musicalu za film Prymus
• 1960: nominacja do Złotego Globu w kategorii najlepszy aktor w komedii lub musicalu za film But Not for Me^[144]

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Warren G. Harris: Clark Gable. Londyn: Aurum, 2002. ISBN 1-85410-904-9. OCLC 51194198. (ang.)
• Emily Smith, The Clark Gable Handbook. Everything you need to know about Clark Gable, Tebbo 2011. ISBN 1-74304-045-8.
• Christopher J. Spicer: Clark Gable : biography, filmography, bibliography. Jefferson, N.C.: McFarland, 2002. ISBN 978-0-7864-1124-5. OCLC 47037495. (ang.)

Linki zewnętrzne

• Clark Gable w bazie Filmweb
• Clark Gable w bazie IMDb (ang.)
• Clark Gable w bazie Virtual History (ang.)
• Combat America w bazie Internet Archive (ang.)