Cmentarz św. Jerzego w Toruniu

Cmentarz św. Jerzego w Toruniu
Obiekt zabytkowy nr rej. A/216 z 28 lutego 1991
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 kujawsko-pomorskie

Miejscowość

Toruń

Adres

ul. Konstantego Gałczyńskiego
87-100 Toruń

Typ cmentarza

parafialny

Wyznanie

wielowyznaniowy

Stan cmentarza

oficjalnie nieczynny

Powierzchnia cmentarza

7,9 ha

Data otwarcia

luty 1811

Zarządca

Parafia Ewangelicko-Augsburska w Toruniu, Parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Toruniu, Parafia św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty w Toruniu

Położenie na mapie Torunia
Mapa konturowa Torunia, w centrum znajduje się punkt z opisem „Cmentarz św. Jerzego”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego
Ziemia53°01′01,21″N 18°35′44,49″E/53,017003 18,595692
Główna aleja cmentarza
Nagrobki z XIX w.
Nagrobek Adama Jabłońskiego
Część ewangelicka
Część prawosławna
Nagrobek Willego Doehna
Zabytkowe ogrodzenie cmentarza, które odrestaurowano w 2016 roku

Cmentarz św. Jerzego w Toruniucmentarz rzymskokatolicki oraz protestancki wyznania ewangelicko-unijnego, ewangelicko-augsburskiego, ewangelicko-reformowanego w Toruniu.

Lokalizacja

Cmentarz znajduje się w południowej części dzielnicy Chełmińskie Przedmieście, tuż przy Zespole Staromiejskim - od zachodu ograniczony budynkami mieszkalnymi (ulica Morcinka), od południa ulicą Gałczyńskiego, zaś od wschodu ulicą Sportowa oraz terenami Targowiska Miejskiego. Główne wejście do cmentarza znajduje się przy ulicy Gałczyńskiego.

Historia

Cmentarz jest najstarszą zachowaną nekropolią Torunia. Został założony w lutym 1811 roku (pierwsze pochówki od czerwca tegoż roku). Historia cmentarza sięga XIV w., kiedy to w pobliżu podmiejskiego kościoła św. Jerzego oraz leprozorium wyznaczono miejsce pochówków.

Stary cmentarz św. Jerzego zlikwidowano w 1813 roku tworząc nieopodal nowe miejsce grzebalne, kilkakrotnie powiększane (m.in.: w 1826, 1854, 1856, 1890), obecnie zajmuje ok. 8 ha, podzielony jest na 28 kwater. Obecnie poszczególne części są administrowane przez następujące parafie: ewangelicko-augsburską św. Szczepana, katedralną Świętych Janów i parafię Wniebowzięcia NMP. Korzystają z niego również prawosławni i osoby innych wyznań.

Mimo znacznego wieku cmentarza zachowało się tu raczej mało przykładów dawnej rzeźby nagrobnej, najstarszy – jednocześnie najciekawszy jest nagrobek o formach neoklasycystycznych wystawiony w 1826 roku zmarłemu 9 lat wcześniej Johannowi Ephraimowi Wesselowi. Również z pierwszej połowy XIX w. pochodzą jeszcze dwa nagrobki: Amalii Hirsch z 1844 roku i kapitana Żernickiego z 1839 roku. Stosunkowo nieliczne są nagrobki z końca XIX w., zdecydowana większość pochodzi z XX stulecia. Nie brak wśród nich pomników o ciekawej formie. Niektóre z nich wymagają pilnej renowacji, jak np. modernistyczny nagrobek rodziny przemysłowców Raapke. Urodę najdawniejszych części nekropolii podkreśla bujna stara zieleń oraz ozdobne metalowe ogrodzenia grobów.

Na wzór najcenniejszych polskich nekropolii, także na cmentarzu św. Jerzego – przy okazji uroczystości związanych ze świętem Wszystkich Świętych – prowadzona jest coroczna kwesta przeznaczona na renowację najcenniejszych pomników nagrobnych.

Drewniana kaplica cmentarna z 1885 roku obecnie służy jako kościół parafii polskokatolickiej. Dom grabarza został zbudowany w 1913 roku.

Wzdłuż ul. Morcinka ustawiono w formie lapidarium szereg – przeważnie uszkodzonych – nagrobków ze zlikwidowanego w latach 90. cmentarza staroluterskiego położonego przy ul. Matejki (obecnie teren Osiedla Młodych).

Pochowani

Cmentarz jest nekropolią wybitnych torunian, w tym wielu profesorów Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. Spoczywają tu m.in.:

Znajdują się tu ponadto liczne groby duchowieństwa, w tym księży jezuitów i sióstr elżbietanek.

Kolumbaria

W Toruniu oprócz tradycyjnych grobów na dwóch cmentarzach (Centralny Cmentarz Komunalny i św. Jerzego) założono kolumbaria, w których składa się urny z prochami zmarłych.

Od czasu wybudowania w mieście spopielarni zwłok (2013 rok) ta forma pochówku staje się coraz bardziej popularna[1].

Galeria

Zobacz też

Przypisy

  1. Kremacja możliwa w Toruniu. torun.pl. [dostęp 2013-02-05]. (pol.).

Bibliografia

  • Toruńscy twórcy nauki i kultury (1945-1985), pod red. Mariana Biskupa i Mariana Arszyńskiego, Warszawa; Poznań; Toruń, PWN, 1989, ISBN 83-01-09157-6
  • Magdalena Niedzielska, Toruńskie cmentarze, Toruń, Towarzystwo Naukowe w Toruniu, 1992, ISBN 83-85196-66-8
  • Toruński słownik biograficzny, pod red. Krzysztofa Mikulskiego, ISSN 1505-9316, t. 1-4, Toruń, Towarzystwo Miłośników Torunia; Uniwersytet Mikołaja Kopernika, 1998-2004
  • Jerzy Domasłowski, Kościół św. Szczepana w Toruniu 1904-2004, Toruń, Wydawnictwo Via, 2004, ISBN 83-88273-32-9
  • Janusz Umiński, Toruń w 3 dni, Warszawa: Sport i Turystyka – Muza, 2005, ISBN 83-7079-772-5, OCLC 69483239.
  • Cmentarz św. Jerzego, pod red. Bogusława Dybasia, teksty Magdalena Niedzielska, Sylwia Grochowina, Toruń, Towarzystwo Miłośników Torunia, 2006, ISBN 83-900852-5-9, ISBN 978-83-900852-5-8

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Toruń location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa miasta Toruń, Polska
Kuyavian-Pomeranian Voivodeship location map.svg
(c) SANtosito, CC BY-SA 4.0
Location map of Kuyavian-Pomeranian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 53.83 N
  • S: 52.28 N
  • W: 17.16 E
  • E: 19.88 E
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Torun nagrobek Antoniego Zernickiego (01).jpg
Autor: Pko, Licencja: CC BY-SA 4.0
Toruń, nagrobek kapitana Antoniego Ignacego Żernickiego (zm. 1836) na cmentarzu św. Jerzego.
Torun nagrobek Johanna Wessela (02).jpg
Autor: Pko, Licencja: CC BY-SA 4.0
Toruń, nagrobek Johanna Ephraima Wessela (zm w 1817) na cmentarzu św. Jerzego.
Cmentarz św. Jerzego w Toruniu, lato.jpg
Autor: Mateuszgdynia, Licencja: CC BY-SA 4.0
Cmentarz św. Jerzego w Toruniu, lato
Torun nagr Zytkowicz.jpg
Nagrobek prof. Leonida Żytkowicza na cmentarzu św. Jerzego w Toruniu
Torun nagr Hurynowicz.jpg
Grób prof. Janiny Hurynowicz na cmentarzu św. Jerzego w Toruniu
Cmentarz Opatrzności Bożej w Toruniu3.jpg
Autor: Mateuszgdynia, Licencja: CC BY-SA 4.0
Cmentarz Opatrzności Bożej w Toruniu3
Torun nagr Zawacka.jpg
Autor: LukGasz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Nagrobek Elżbiety Zawackiej (1909-2009) na cmentarzu św.Jerzego w Toruniu
Torun nagrobek rodziny Landgraf 03.jpg
Autor: Pko, Licencja: CC BY-SA 4.0
Nagrobek rodziny Landgraf na cmentarzu św. Jerzego w Toruniu.
Torun nagrobek Jankowskich (02).jpg
Autor: Pko, Licencja: CC BY-SA 4.0
Nagrobek Jadwigi i Jozefata Jankowskich na cmentarzu św. Jerzego w Toruniu.
Torun swjerzego ewang.jpg
Cmentarz św. Jerzego w Toruniu, kwatera ewangelicka
Legenda miejsce kultu.svg
Symbol miejsca kultu do legendy mapy
Torun swjerzego3.jpg
Cmentarz św. Jerzego w Toruniu, nagrobki z XIX w.
Toruń Jabłoński.jpg
Nagrobek Adama Jabłońskiego (1888-1936) na cmentarzu św. Jerzego w Toruniu
Torun nagr HJankowski.jpg
Nagrobek sportowca Henryka Jankowskiego na cmentarzu św. Jerzego w Toruniu
Toruń cmentarz św. jerzego kwatera prawosławna.JPG
Autor: Loraine90, Licencja: CC BY-SA 3.0
Kwatera prawosławna na cmentarzu św. Jerzego w Toruniu
Torun swjerzego klimosz.jpg
Nagrobek Pawła Klimosza na cmentarzu św. Jerzego w Toruniu
Torun nagr Sobkowiak.jpg
Nagrobek Andrzeja Sobkowiaka (1945-1987), działacza NSZZ "Solidarnośc" na cmentarzu św.Jerzego w Toruniu
Kaplica polskokatolicka - torun.jpg
Autor: Mateuszgdynia, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kaplica polskokatolicka - torun
Torun nagr Rau.jpg
Grób rodziny Rau z ok. 1930 na cmentarzu św. Jerzego w Toruniu
Torun cmentarz sw Jerzego nagrobek Rodziny Raapke 2019.jpg
Autor: Pko, Licencja: CC BY-SA 4.0
Toruń, cmentarz św. Jerzego, nagrobek rodziny Raapke z pocz. XX w.
Torun nagrobek Ernsta Voelknera 01.jpg
Autor: Pko, Licencja: CC BY-SA 4.0
Nagrobek Ernsta Voelknera (1868-1913), sekretarza miejskiego, na cmentarzu św. Jerzego w Toruniu.
Torun nagrobek Karola Wakarecego (01).jpg
Autor: Pko, Licencja: CC BY-SA 4.0
Toruń, nagrobek Karola Wakarecego (zm. 1892) i jego córki Marty na cmentarzu św. Jerzego w Toruniu.
Torun, frgm. lapidarium cment..jpg
Autor: Jerzy, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Cmentarz św. Jerzego w Toruniu - nagrobki z dawnego cmentarza staroluterskiego
Kolumbarium w Toruń.jpg
Autor: Mateuszgdynia, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kolumbarium w Toruń
Cmentarz św. Jerzego w Toruniu2015.jpg
Autor: Mateuszgdynia, Licencja: CC BY-SA 4.0
Cmentarz św. Jerzego w Toruniu2015
Cmentarz św. Jerzego w Toruniu.jpg
Autor: Mateuszgdynia, Licencja: CC BY-SA 4.0
Cmentarz św. Jerzego w Toruniu
Torun Kuczynskigr.jpg
Nagrobek prof. Edwarda Kuczyńskiego,grafika, na cmentarzu św. Jerzego w Toruniu
Torun nagr Jamontt.jpg
Nagrobek malarza prof. Bronisława Jamontta na cmentarzu św. Jerzego w Toruniu