Czuwaszja

Republika Czuwaska
Чувашская Республика
Чӑваш Республики
republika
ilustracja
GodłoFlaga
GodłoFlaga
Hymn:
Чӑваш Ен гимнĕ
Państwo

 Rosja

Siedziba

Czeboksary

Kod ISO 3166-2

RU-CU

Prezydent

Oleg Nikołajew

Premier

Ivan Motorin

Powierzchnia

18 343,2 km²

Populacja (2021)
• liczba ludności


1 207 875[1]

• gęstość

65,8 os./km²

Strefa czasowa

czas moskiewski, UTC +3:00

Języki urzędowe

czuwaski, rosyjski

Położenie na mapie Rosji
Położenie na mapie
Portal Rosja
Krajobraz Czuwaszji

Czuwaszja (czuw. Чӑваш Ен, ros. Чувашия), Republika Czuwaska (czuw. Чӑваш Республики, ros. Чувашская Республика) – republika w europejskiej części Federacji Rosyjskiej.

Geografia

Położenie i powierzchnia

Północną jej granicę wyznacza rzeka Wołga. Na zachodzie graniczy z obwodem niżnonowogrodzkim, na północy z Republiką Mari El, na wschodzie z Republiką Tatarstanu, na południu z Obwodem Uljanowskim, na południowym zachodzie z Republiką Mordwy.

Stolicę – Czeboksary – zamieszkuje ok. 450 tys. mieszkańców. Inne główne miasta to: Nowoczeboksarsk, Kanasz, Ałatyr, Szumerla.

Strefa czasowa

Od 2014 r. Czuwaszja należy do moskiewskiej strefy czasowej (MSK). UTC +3:00 przez cały rok. Wcześniej, przed 27 marca 2011 roku, na terenie republiki obowiązywał czas standardowy (zimowy) strefy UTC+3:00, a czas letni – UTC+4:00.

Klimat

Na terenie kraju panuje klimat umiarkowany typu kontynentalnego. Charakteryzują go dość długie, chłodne zimy i ciepłe lata. Średnia roczna temperatura powietrza to – zależnie od regionu od 3 °C do 3,7 °C. Przeciętnie w styczniu jest ok. −13 °C, zaś w lipcu przeciętna temperatura wynosi – +19 °C. Najniższa zanotowana w kraju temperatura to –46 °C, а najwyższa – +39 °C.

Pokrywa śnieżna zalega zwykle 5 miesięcy. W okresie zimowym gleba przemarza na głębokość od ponad 1 m (na północy) do 80–90 cm (w południowej części kraju).

Rocznie w Czuwaszji spada (zależnie od regionu) od 450 do 700 mm opadów, przy czym istnieją duża różnice w tym względzie w poszczególnych latach, i tak np. w jednym z najsuchszych lat – 1932 spadło tylko 280 mm, a z kolei w 1962 – znacznie ponad 700 mm. W ciągu ostatnich 250 lat zanotowano 32 lata nadzwyczaj suche i 21 – z ponadprzeciętnymi opadami.

Wilgotność względna powietrza waha się od 80–90% w grudniu i styczniu do 60% w maju i czerwcu.

Hydrologia

Szata roślinna

Pierwotną roślinność większości kraju (oprócz części południowo-wschodniej) stanowiły lasy, jednak ich karczowanie doprowadziło do tego, że w 1875 zajmowały już niespełna połowę (49%) kraju, a w 1926 – 31,2%. W latach kolejnych lesistość jeszcze spadła, lecz podejmowane od końca XX wieku zalesiania pozwoliły wrócić do stanu z 1926. W niektórych, słabo zaludnionych rejonach udział lasów w powierzchni ogólnej przekracza 50%.

Fauna

Na terenie Czuwaszji żyje ponad 60 gatunków ssaków, 275 gatunków ptaków (z których ok. 160 gniazduje), 6 – płazów, 10 – gadów, 50 – ryb, ok. 4,5 tys. gatunków stawonogów i 41 – mięczaków.

Z gatunków mających znaczenie gospodarcze żyją tutaj łosie, norki, tchórze, kuny, lisy, zające, wiewiórki. Reintrodukowano także bobry.

Spośród ryb spotykanych w czuwaskich wodach wymienić można zwłaszcza gatunki należące do karpiowatych: leszcze, płocie i jazie.

Do rzadko spotykanych i chronionych gatunków zaliczyć można m.in. ze ssaków – wychuchola ukraińskiego i bobaka, a z ptaków – gadożera, rybołowa i orła przedniego.

W południowej części republiki znajduje się Park Narodowy „Czawasz Warmanie”[2].

Rolnictwo

Na terenie Czuwaszji hoduje się[3]:

  • zboża
  • groch
  • konopie
  • chmiel
  • bydło
  • trzodę chlewną
  • owce

Historia

Przodkowie Czuwaszów wywodzą się z plemion starobułgarskich, które zamieszkiwały do VIII wieku na północnym Kaukazie. W VII i VIII wieku wywędrowali oni na Bałkany, gdzie stopniowo asymilowali się wśród Słowian, oraz nad środkową Wołgę. Ta druga grupa odegrała zasadniczą rolę w etnogenezie narodu czuwaskiego. Obszary zasiedlone przez Czuwaszów znajdowały się początkowo w granicach chanatu kazańskiego. W 1551 stały się one częścią Imperium Rosyjskiego. W carskiej Rosji znalazły się one w obrębie takich guberni, jak kazańska i symbirska. 24 lipca 1920 władza komunistyczna powołała do istnienia Czuwaski Obwód Autonomiczny. 21 kwietnia 1925 przekształcony został on w Czuwaską ASRR. 24 października 1990 została ona przemianowana na Czuwaską SRR. 13 lutego 1992 powstała Republika Czuwaska, autonomiczna jednostka w składzie Federacji Rosyjskiej.

Demografia

Czuwaszję zamieszkuje 1 207 875 osób (2021)[1]. Liczba mieszkańców kraju od lat systematycznie spada, czego główną przyczyną jest ujemny przyrost naturalny: w 2006 urodziło się 13 230 osób, a zmarło 18.838. W ciągu 2006 populacja republiki spadła o 6,0 tys. osób, z czego 5,6 tys. to wynik ujemnego przyrostu naturalnego, a 0,4 tys. – ujemnego wskaźnika migracji.

Zmiany liczby mieszkańców kraju
rokliczba mieszkańców[a]
20071 286 200
20061 292 200
20051 299 300
20021 313 754

Ludność miejska (736,6 tys. osób) stanowi 57,3% populacji, a wiejska – 42,7% (549,6 tys. osób). 77% całej populacji miejskiej zamieszkuje w dwóch miastach: Czeboksarach i Nowoczeboksarsku.

Średnia gęstość zaludnienia w regionie to 70,4 os./km².

Narodowości

Autochtoniczni mieszkańcy kraju – Czuwasze stanowią ok. 2/3 ludności republiki i są czwartą co do wielkości rdzenną narodowością Federacji Rosyjskiej.

Wyniki spisu powszechnego z 2002 wykazały, iż na terenie kraju żyją przedstawiciele 106 narodowości. Najliczniejsi są:

Zmiany udziału procentowego poszczególnych narodów w populacji republiki na przestrzeni lat (według deklaracji ze spisów powszechnych)
Narodowość
(liczebność i udział procentowy)
193919591970197919892002
Czuwasze777 202 (72,2%)770 351 (70,2%)856 246 (70,0%)887 738 (68,4%)906 922 (67,8%)889 268 (67,7%)
Rosjanie241 386 (22,4%)263 692 (24,0%)299 241 (24,5%)338 150 (26,0%)357 120 (26,7%)348 515 (26,5%)
Tatarzy29 007 (2,7%)31 357 (2,9%)36 217 (3,0%)37 573 (2,9%)35 689 (2,7%)36 379 (2,8%)
Mordwini22 512 (2,1%)23 863 (2,2%)21 041 (1,7%)20 276 (1,6%)18 686 (1,4%)15 993 (1,2%)
Ukraińcy3629 (0,3%)3837 (0,3%)4487 (0,4%)6122 (0,5%)7302 (0,5%)6422 (0,5%)
Pozostali3074 (0,3%)4759 (0,4%)6443 (0,5%)8752 (0,7%)12 304 (0,9%)17 177 (1,3%)

Miasta

Cerkiew w stolicy kraju – Czeboksarach
Miasta i osiedla typu miejskiego[b]
Nazwa polskaNazwa czuwaskaNazwa rosyjskaLiczba mieszkańców
CzeboksaryШупашкарЧебоксары442 616
NowoczeboksarskÇĕнĕ ШупашкарНовочебоксарск125 467
KanaszКанашКанаш49 069
AłatyrАлатăрАлатырь42 669
SzumerlaÇĕмĕрлеШумерля35 194
CiwilskÇĕрпӳЦивильск12 852
KozłowkaКуславккаКозловка12 356
KugiesiКӳкеçКугеси11 677
WurnaryВăрнарВурнары10 876
JadrinĔтернеЯдрин10 232
Mariinskij PosadСĕнтĕрвăрриМариинский Посад10 195
IbriesiЙĕпреçИбреси9328
Nowyje ŁapsaryÇĕнĕ ЛапсарНовые Лапсары7801
UrmaryВăрмарУрмары6258
Sosnowka?Сосновка3051
Buinsk?Буинск1602

Podział administracyjny

Powierzchnia Czuwaszji podzielona jest na 21 rejonów. Oprócz nich jako odrębne jednostki administracyjne wydzielane są największe miasta: Ałatyr, Czeboksary, Kanasz, Nowoczeboksarsk i Szumierla.

mapa konturowa Czuwaszji z zaznaczonymi dużymi miastami
Budynek Akademii Rolniczej w Czeboksarach

Rejony:

  • Alikowski
  • Ałatyrski
  • Batyriewski
  • Burnarski
  • Ciwilski
  • Czeboksarski
  • Ibriesiński
  • Jadriński
  • Jalczycki
  • Jantikowski
  • Kanaski
  • Komsomolski
  • Kozłowski
  • Krasnoarmiejski
  • Krasnoczetajski
  • Mariiński-Posadski
  • Morgauski
  • Poriecki
  • Szemurszyński
  • Szumierliński
  • Urmarski

Tablice rejestracyjne

Tablice pojazdów zarejestrowanych w Czuwaszji mają oznaczenie 21 w prawym górnym rogu nad flagą Rosji i literami RUS.

Zobacz też

Uwagi

  1. stan na 1 stycznia; dane szacunkowe. 2002 – stan na 9 października – dane spisowe
  2. stan na 1 stycznia 2005

Przypisy

  1. a b Nasielenije riegionow Rossii 2021: czislennostʹ, krupnyje riegiony Rossii i fied. okruga spisok23.03.2021. [w:] Sajt o stranach, gorodach, statistikie nasielenija i pr. [on-line]. www.statdata.ru, 23.03.2021. [dostęp 2021-06-19]. (ros.).
  2. Национальный парк "Чаваш вармане", Чувашия, Шемурша, npark21.ru [dostęp 2021-07-31].
  3. CZUWASZJA – Encyklopedia w Interia.pl, encyklopedia.interia.pl [dostęp 2019-06-09] (pol.).

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Church in cheboksary.JPG
(c) Palefire, CC-BY-SA-3.0
A church in Cheboksary. Taken by Robert Broadie on 17 September 2005.
Anthem of Chuvashia.ogg
The anthem of Chuvashia (Note: Only two verses are played)
Chuvashia03.png
Map of Chuvashia
Agricultural academy.JPG
(c) Palefire z angielskiej Wikipedii, CC-BY-SA-3.0
To fotografia pomnika kulturowego dziedzictwa w Rosji; numer:
Flag of Chuvashia.svg
Flag of Chuvashia
Chuvash in Russia.svg
Autor: TUBSEmail Silk.svg Gallery, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location of XY (see filename) in Russia
Tsjeboksary-golfen.jpg
Area by the artificial gulf (of Volga) in the city of Cheboksary.
Sura near Alatyr.jpg
(c) Xchgall, CC-BY-SA-3.0
Sura River near the town of Alatyr, in south-western Chuvashia