Dąbrowa Tarnowska

Dąbrowa Tarnowska
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Herb
Herb
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Powiat

dąbrowski

Gmina

Dąbrowa Tarnowska

Data założenia

1442

Prawa miejskie

1693

Burmistrz

Krzysztof Kaczmarski

Powierzchnia

23,07 km²

Wysokość

180 m n.p.m.

Populacja (31.12.2021)
• liczba ludności
• gęstość


11 828[1]
509,8 os./km²

Strefa numeracyjna

(+48) 14

Kod pocztowy

33-200

Tablice rejestracyjne

KDA

Położenie na mapie gminy Dąbrowa Tarnowska
Mapa konturowa gminy Dąbrowa Tarnowska, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Dąbrowa Tarnowska”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, u góry po prawej znajduje się punkt z opisem „Dąbrowa Tarnowska”
Położenie na mapie powiatu dąbrowskiego
Mapa konturowa powiatu dąbrowskiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Dąbrowa Tarnowska”
Ziemia50°10′29″N 20°59′11″E/50,174722 20,986389
TERC (TERYT)

1204024

SIMC

0982167

Urząd miejski
Rynek 34,
33-200 Dąbrowa Tarnowska
Strona internetowa

Dąbrowa Tarnowskamiasto w województwie małopolskim, siedziba powiatu dąbrowskiego i gminy miejsko-wiejskiej Dąbrowa Tarnowska.

Położona jest nad rzeką Breń. Dąbrowa Tarnowska leży w dawnej ziemi sandomierskiej historycznej Małopolski, w XVII wieku położona była w województwie sandomierskim[2]. W latach 1975–1998 miasto należało do województwa tarnowskiego.

Według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. miasto miało 11 864 mieszkańców[1].

Toponimia

Nazwę swą Dąbrowa Tarnowska wywodzi od porastających przed wiekami te okolice lasów i gajów dębowych, zwanych dąbrowami. Na kartach historii pojawiały się nazwy: Dambrowa – 1378 r., Dambrawa Magna (Dąbrowa Wielka) – 1578 roku[3].
W XX w. Dąbrowa, dla odróżnienia od innych miast o tej samej nazwie, otrzymała nazwę urzędową Dąbrowa Tarnowska.

Historia

Badania pradziejów regionu Dąbrowa Tarnowska potwierdzają istnienie zorganizowanej osady już pod koniec XIV wieku[4]. Wieś była własnością rodu Ligęzów, którzy lokowali ją na prawie niemieckim w 1422 roku. Dąbrowa była wówczas rozwiniętą osadą. Już wówczas był tu duży młyn, duże gospodarstwo rybne, 60 gospodarstw kmiecych i folwark Feliksa Ligęzy. Mówiąc o rozwoju Dąbrowy i ich mieszkańcach trzeba wspomnieć, że dzisiejsze dzielnice Ruda i Podkościele stanowiły oddzielne miejscowości. Za czasów gdy właścicielem wsi był kasztelan sandomierski Mikołaj Spytek Ligęza stała się ona centrum produkcji, usług rzemieślniczych oraz wymiany handlowej dla okolicy.

Zamek w Dąbrowie Tarnowskiej

Mikołaj Spytek Ligęza był fundatorem kościoła parafialnego, który wybudowany został prawdopodobnie w 1614 roku. Zbudował także w latach 30. XVII w. otoczony rozlewiskami rzeki Bagienicy zamek w typie „palazzo in fortezza[5]. Zamek był wybudowany na planie czworoboku z wałami i czterema narożnymi bastionami, otaczającymi rezydencję Ligęzów na terenie zwanym „Podzamcze”. Zamek nie był użytkowany długo jako rezydencja, ponieważ w latach 1683–1693 na wzgórzu, na północ od zamku Michał Lubomirski zbudował nowy barokowy pałac, a stary zamek bastionowy zamieniono na browar.

Brama wjazdowa do nieistniejącego Pałacu Lubomirskich

Najprawdopodobniej w 1693 r. doszło do nadania Dąbrowie praw miejskich i nowego rozplanowania założenia miejskiego na wschód od pałacu. W 1697 r. Dąbrowa dostała przywileje urządzania trzech jarmarków rocznie. Były to słynne jarmarki – targi końmi i wołami. W 1771 r. na miejscu dawnego kościoła został wybudowany nowy, na ówczesne czasy imponujący. W XVIII w. Dąbrowa była miastem w pełni rozwiniętym gospodarczo. Były tu liczne cechy rzemieślników, szkoła, szpital. Imponujący rozwój miasta przerwał I rozbiór Polski. W 1846 r. pałac barokowy został zniszczony przez pożar, na jego miejscu został wzniesiony w latach 1948–1965 nowy kościół parafialny. Z okresu istnienia pałacu pozostała do dziś zabytkowa brama wjazdowa. W 1906 r. została oddana do użytku linia kolejowa, wkrótce sieć komunikacyjna, funkcjonowała też poczta. I i II wojna światowa poczyniły ogromne spustoszenie i przyniosły duże straty w ludziach. Lata powojenne to okres wzrostu gospodarczo – społecznego i kulturalnego miasta i powiatu dąbrowskiego.

Klimat

Klimat Dąbrowy Tarnowskiej zaliczany jest do klimatów podgórskich nizin i kotlin, jest łagodny i dość suchy, korzystnie działający na organizm człowieka. Sprzyja on rolnictwu i sadownictwu.

Zabytki

Drewniany Kościół pw. Wszystkich Świętych z 1771 r.

Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[6].

Inne zabytki

  • zegar na budynku dawnego ratusza (obecnie siedziba Sądu Rejonowego w Dąbrowie Tarnowskiej),
  • synagoga przy ulicy Daszyńskiego, obecnie Muzeum Judaistyczne,
  • ruiny barokowego pałacu Lubomirskich.
  • dwór w miejscu jednego bastionów nieistniejącego zamku. Dwór nie posiada już ganku, Al. Wolności 4,
    • budynek wozowni z 1914 roku, al. Wolności 8 i 10.

Pomniki

  • obelisk braci Lubomirskich z połowy XVIII w.
  • pomnik w Danielniku,
  • pomnik w Parku Miejskim „Poległym w imię honoru i niezłomnej służby Ojczyźnie. 1914–1920”, z płaskorzeźbą autorstwa Hanny Nałkowskiej,
  • pomnik wotywny,
  • pomnik Jana Pawła II.

Edukacja

I Liceum Ogólnokształcące

W Dąbrowie Tarnowskiej funkcjonują trzy przedszkola, dwie szkoły podstawowe, dwa gimnazja. W mieście istnieją 2 zespoły szkół średnich, w skład których wchodzą licea ogólnokształcące, technika, a także szkoły policealne.

Przedszkola:

  • Publiczne Przedszkole nr 1,
  • Publiczne Przedszkole nr 2,
  • Przedszkole Niepubliczne – „Ochronka”.

Szkoły podstawowe:

  • Publiczna Szkoła Podstawowa nr 1 im. Jana Pawła II,
  • Publiczna Szkoła Podstawowa nr 2 im. Mikołaja Kopernika
  • Publiczna Szkoła Podstawowa nr 3 im. Bohaterów Powiśla Dąbrowskiego.

Gimnazja:

  • Publiczne Gimnazjum nr 1 im. Jerzego Brauna,
  • Publiczne Gimnazjum nr 2 im. Bohaterów Powiśla Dąbrowskiego.

Szkoły ponadgimnazjalne:

  • I Liceum Ogólnokształcące im. Tadeusza Kościuszki[8];
  • Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2 im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego.

Fauna i flora

Na terenie Nadleśnictwa Dąbrowa Tarnowska najwięcej jest borów, są to drzewostany iglaste z przewagą sosny, później następują takie gatunki jak dąb, buk, olsza, brzoza. Występują obwody łowieckie polne i leśne. Można w niej spotkać zwierzynę grubą: dzik, jeleń, sarna i przechodzący łoś, a także zwierzynę drobną, tj. zając, lis, jenot, borsuk, kuna domowa i leśna, bóbr oraz ptaki – kuropatwa, bażant, gołąb grzywacz, bocian biały i czarny oraz ptaki drapieżne[9].

Lasy:

  • Księży Las
  • Las Beleryt
  • Las Danielnik

Kultura i media

Dąbrowski Dom Kultury

Głównym organizatorem imprez kulturalnych na terenie gminy Dąbrowa Tarnowska jest Dąbrowski Dom Kultury. Są to m.in.:

Muzea

Kino

  • Kino Sokół 3D

Gazety

  • „Żyjmy Ewangelią” – czasopismo duszpasterskie.

Portale informacyjne

Polityka i społeczeństwo

Wybory samorządowe 2014

Pierwszym burmistrzem Dąbrowy Tarnowskiej wybranym w wyborach bezpośrednich był Stanisław Początek. Od 1994 roku sprawował tę funkcję do 2014 roku, kiedy w drugiej turze przegrał. Wygrał Krzysztof Kaczmarski, były starosta i wicestarosta dąbrowski[16].

Skład Rady Miejskiej 2014–2018[17]

Po ostatecznym rozstrzygnięciu wyniki wyborów samorządowych w radzie doszło do koalicji trzech klubów radnych: Klubu Radnych Niezależni, Klubu Radnych Prawo i Sprawiedliwość, Klubu Radnych Alternatywa. Na przewodniczącego wybrany został Jacek Sarat.

Imię i NazwiskoStanowiskoKlub
Jacek SaratPrzewodniczącyKlub Radnych NIEZALEŻNI
Barbara GawleZ-ca PrzewodniczącegoKlub Radnych PiS
Bogusława SerwickaZ-ca PrzewodniczącegoKlub Radnych NIEZALEŻNI
Andrzej BuśkoRadnyKlub Radnych ALTERNATYWA
Danuta GabigaRadnaKlub Radnych NIEZALEŻNI
Andrzej GizaRadnyKlub Radnych PiS
Marcin GrabkaRadnyKlub Radnych ALTERNATYWA
Władysław KnutelskiRadnyKlub Radnych PSL
Stanisław KrólRadnyKlub Radnych Wspólnota Powiśla Dąbrowskiego
Zygmunt KułagaRadnyKlub Radnych PSL
Bernadetta MrówkaRadnaKlub Radnych NIEZALEŻNI
Stanisław OstrowskiRadnyKlub Radnych Wspólnota Powiśla Dąbrowskiego
Bogdan PawelecRadnyKlub Radnych PiS
Kazimierz PinasRadnyKlub Radnych Wspólnota Powiśla Dąbrowskiego
Magdalena RyczekRadnyKlub Radnych Wspólnota Powiśla Dąbrowskiego
Leszek SzymańskiRadnyKlub Radnych NIEZALEŻNI
Jacek ŚwiątekRadnyKlub Radnych PSL
Józefa TaraskaRadnaKlub Radnych Wspólnota Powiśla Dąbrowskiego
Kazimiera WążRadnaKlub Radnych ALTERNATYWA
Krzysztof WilkRadnyKlub Radnych PSL
Jerzy ŻelawskiRadnyKlub Radnych PiS

Administracja

Urząd Miejski w Dąbrowie Tarnowskiej

Podział administracyjny

Dzielnice i osiedla[18]:

  • Bagienica,
  • Podkościele,
  • Czernia,
  • Ruda-Zazamcze,
  • Ulinów,
  • Zazamcze,
  • os. Kościuszki,
  • os. Westerplatte.
  • os.Słoneczne

Burmistrzowie Dąbrowy Tarnowskiej

  • Franciszek Batorowicz,
  • Mieczysław Pyrcz (do 1994),
  • Stanisław Początek (1994–2014),
  • Krzysztof Kaczmarski (od 2014).

Demografia

Wykres liczby ludności miasta Dąbrowa Tarnowska na przestrzeni ostatnich 6 stuleci

  • Piramida wieku mieszkańców Dąbrowy Tarnowskiej w 2014 roku[19].


Piramida wieku Dabrowa Tarnowska.png

Osoby związane z Dąbrową Tarnowską

Infrastruktura

Główne skrzyżowanie w mieście

Transport

Przez Dąbrowę Tarnowską przebiega droga krajowa nr 73 (KielceBusko-ZdrójDąbrowa TarnowskaTarnówJasło) oraz droga wojewódzka nr 975 (Dąbrowa TarnowskaŻabnoWojniczZakliczynDąbrowa).

W Dąbrowie Tarnowskiej znajduje się nieczynna stacja kolejowa. Przez stację przechodzi zbudowana w 1906 r. linia kolejowa Tarnów – Szczucin, czyli tzw. Szczucinka. Ruch pasażerski został na niej zawieszony w 2000, a od 2006 r. jest całkowicie zamknięta. Plany wydłużenia kolei ze Szczucina aż do Buska-Zdroju i jej zelektryfikowania, a tym samym stworzenia najkrótszego połączenia Tarnowa przez Kielce z Warszawą, nie zostały zrealizowane. Późniejsze plany inwestycyjne przewidywały połączenie Żabna, przez most w Nowym Korczynie, z Buskiem-Zdrojem (omijające Dąbrowę Tarnowską i Szczucin), jednak nie zostały one uwzględnione w dokumencie rządowym „Master Plan dla Transportu Kolejowego w Polsce do 2030 roku”[20].

W 2012 r. przy ul. Szpitalnej otwarto sanitarne lądowisko.

Wspólnoty religijne

(c) Kroton, CC BY-SA 3.0
Kościół Najświętszej Marii Panny Szkaplerznej

Miasto obejmuje parafia rzymskokatolicka Najświętszej Maryi Panny Szkaplerznej, która należy do dekanatu Dąbrowa Tarnowska. W mieście znajduje się zbór Świadków Jehowy[21].

Sport

Kryta pływalnia

W mieście działa Miejsko–Gminny Ośrodek Sportu i Rekreacji, będący samorządową jednostką organizacyjną powołaną do prowadzenia działalności sportowo-rekreacyjnej. Do podstawowych zadań ośrodka należy: organizowanie różnego rodzaju zawodów i imprez sportowych, współdziałanie z klubem „Dąbrovia”, organizacjami sportowymi, szkołami i innymi organizacjami społecznymi w dziedzinie rozwoju i popularyzacji różnych dyscyplin sportowych i rekreacyjnych.

Ośrodek na powierzchni 6 ha oferuje możliwość skorzystania z: hali sportowej, stadionu, bieżni 4 × 100, boiska do piłki nożnej, ścieżki zdrowia, otwartych torów łuczniczych, boiska do siatkówki plażowej i na trawie, basenu krytego, basenu odkrytego, brodzika dla dzieci, placu zabaw, lodowiska naturalnego i parkingu.

Ścieżki rowerowe

  • Tarnów-Mościce – Dąbrowa Tarnowska (niebieski) – 29 km
  • Tarnów-Rzędzin – Dąbrowa Tarnowska (zielony) – 35 km
  • Dąbrowa Tarnowska – trasa miejska – 12 km
  • Trasa-szlak „Rekreacyjna” – ok. 53 km
  • Trasa „Zabytkowa-sakralna” – 70 km

Miasta partnerskie

Zobacz też

Przypisy

  1. a b Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny, demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-07-21].
  2. Maria Dąbrowska, Jerzy Kruppé (red.): Szpitalnictwo w dawnej Polsce. Wydawnictwo Instytutu Archeologii i Etnologii PAN, Warszawa 1998, s. 156. ISBN 83-85463-53-4
  3. Stanisław Rospond, Słownik etymologiczny miast i gmin PRL, Zakład Narodowy im.Ossolińskich-Wydawnictwo, Wrocław 1984, s. 68–69.
  4. Artur Bata, Hanna Lawera: Dąbrowa Tarnowska i okolice. Warszawa: PUW „Roksana” w Krośnie, 1998. ISBN 83-87282-84-7.
  5. Marian Kornecki: Zamki i dwory obronne ziemi krakowskiej. Kraków: Wydawnictwo Artystyczno-Graficzne, wyd. Wydział Kultury Prezydium WRN w Krakowie. Wojewódzki Konserwator Zabytków, 1966.
  6. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 24 listopada 2022.
  7. Szlak architektury drewnianej w Województwie Małopolskim.
  8. I LO w DT: I Liceum Historia. [dostęp 2015-03-22].
  9. https://dabrowa.krakow.lasy.gov.pl/lasy-nadlesnictwa/ Lasy Nadleśnictwa Dąbrowa Tarnowska
  10. E-kurier Dąbrowski.
  11. Prawdę Mówiąc. [dostęp 2015-12-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-03-30)].
  12. Powiśle Dąbrowskie. powisledabrowskie.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-12-08)]..
  13. Dąbrowa Tarnowska – Nasze Miasto.
  14. Informator Dąbrowski.
  15. NaszePowiśle.pl, NaszePowiśle.pl [dostęp 2016-01-20] [zarchiwizowane z adresu 2016-02-20] (pol.).
  16. PKW: Wyniki wyborów samorządowych 2014. [dostęp 2015-03-22].
  17. UM Dąbrowa Tarnowska: Skład Rady Miasta 2014–2018. [dostęp 2015-03-22].
  18. Integralne części miejscowości Dąbrowa Tarnowska – TERTYT.
  19. Dąbrowa Tarnowska w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-10] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  20. Odpowiedź Ministerstwa Infrastruktury na zapytanie posła Józefa Rojka. [zarchiwizowane z tego adresu].
  21. Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2017-01-14].
  22. Podpisanie umowy partnerskiej z miastem Bałta na Ukrainie
  23. Polacy i Litwini z Wileńszczyzny poznają Dąbrowę Tarnowską
  24. Partnerska wizyta Gości z Francji
  25. Umowa o partnerskiej współpracy Gminy Dąbrowa Tarnowska z samorządem XVIII Dzielnicy Budapesztu
  26. Partnerzy z Ukrainy odwiedzili Dąbrowę Tarnowską

Bibliografia

  • Moskal Krzysztof, Dąbrowa Tarnowska. Kronika Miasta i Gminy, Dąbrowa Tarnowska 2015.
  • Książek Mieczysław, Zagadnienia genezy rozplanowania i typologii miast prywatnych XVI i XVII wieku w południowej Małopolsce, Kraków 1988, s. 148–151.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Lesser Poland Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Lesser Poland Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
  • N: 50.59 N
  • S: 49.07 N
  • W: 18.92 E
  • E: 21.55 E
Dabrowa Tarnowska synagoga 10.jpg
Autor: Andrzej Otrębski, Licencja: CC BY-SA 3.0
Dąbrowa Tarnowska - synagoga
Glowneskrzyzowaniedt.jpg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Patryczek94~commonswiki (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC-BY-SA-3.0
City view from Dabrowa Tarnowska (1).jpg
Autor: MOs810, Licencja: CC BY-SA 4.0
Widok miejski z Dąbrowy Tarnowskiej.
Dabrowa Tarnowska Castle (ok. 1840) Karol Auer.jpg
Zamek w Dąbrowie Tarnowskieg. Grafika Karola Auera wg rys. Adama Gorczyńskiego - około 1840 r.
PL-Dąbrowa Tarnowska, kościół Najświętszej Marii Panny Szkaplerznej 2013-05-31--10-15-49-002.jpg
(c) Kroton, CC BY-SA 3.0
Kościół Najświętszej Marii Panny Szkaplerznej w Dąbrowie Tarnowskiej
Piramida wieku Dabrowa Tarnowska.png
Autor: Polskawliczbach, Licencja: CC BY-SA 2.5 pl
Piramida wieku mieszkańców Dąbrowy Tarnowskiej, 2014