Dmitrij Pawłow

Dmitrij Pawłow

Дмитрий Григорьевич Павлов

Dmitrij Pawłow w mundurze komkora RKKA (czerwiec-lipiec 1937)
generał armii
Pełne imię i nazwisko	Dmitrij Grigoriewicz Pawłow
Data i miejsce urodzenia	23 października?/ 4 listopada 1897 Woniuch, Imperium Rosyjskie
Data i miejsce śmierci	22 lipca 1941 Moskwa, ZSRR
Przebieg służby
Lata służby	1914–1941
Siły zbrojne	Armia Imperium Rosyjskiego Armia Czerwona
Stanowiska	dowódca Zachodniego Specjalnego Okręgu Wojskowego, dowódca Frontu Zachodniego
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa, wojna domowa w Rosji, wojna domowa w Hiszpanii, II wojna światowa wojna zimowa atak Niemiec na ZSRR
Odznaczenia

Dmitrij Grigoriewicz Pawłow, ros. Дмитрий Григорьевич Павлов (ur. 23 października^?/ 4 listopada 1897 we wsi Woniuch (ob. Pawłowo), zm. 22 lipca 1941 pod Moskwą) – radziecki dowódca wojskowy, generał armii, Bohater Związku Radzieckiego (1937), deputowany do Rady Najwyższej ZSRR 1. kadencji (1937–1941).

Życiorys

Urodził się 4 listopada 1897 we wsi Woniuch w gub. kostromskiej, w rodzinie chłopskiej. Służył w Armii Imperium Rosyjskiego. W czasie I wojny światowej na ochotnika poszedł na front i dosłużył się stopnia podoficerskiego. W 1916 został ranny i trafił do niewoli z której został zwolniony po zakończeniu wojny. W 1918 wstąpił na ochotnika do Czerwonej Gwardii. W czasie wojny domowej dowodził kolejno plutonem i szwadronem, a następnie został z-cą dowódcy pułku. Od 1919 był członkiem Socjaldemokratycznej Robotniczej Partii Rosji (SDPRR).

W 1921 ukończył Omską Wyższą Szkołę Piechoty. Od początku 1923 służył w 6 Ałtajskiej Brygadzie Kawalerii na Froncie Turkiestańskim. W lutym 1923 walczył jako dowódca Oddziału Egzekucyjnego przeciwko basmaczom Turdybaja. Od sierpnia 1919 we wschodniej Bucharze dowódca 77 Pułku Kawalerii w walkach przeciwko oddziałom Ibrachimbeka. W 1928 ukończył Akademię Wojskową im. Michaiła Frunzego w Moskwie, a następnie został dowódcą pułku kawalerii, pułku zmotoryzowanego i brygady zmotoryzowanej. W 1931 ukończył Wyższy Akademicki Kurs w Wojskowej Akademii Technicznej.

W latach 1936–1937 walczył jako dowódca brygady pancernej w wojnie domowej w Hiszpanii. W czasie bitwy pod Guadalajarą (19–21 marca 1937) dowodzona przez niego jednostka udanym kontratakiem zadała poważne straty włoskim oddziałom pancernym i w znacznym stopniu przyczyniła się do zwycięstwa oddziałów republikańskich. Do ZSRR powrócił w aureoli bohatera i sławie zdolnego dowódcy nowoczesnego pola walki. Od 1937 deputowany do Rady Najwyższej ZSRR 1. kadencji. Od listopada 1937 szef Zarządu Pancerno-Motorowego Robotniczo Chłopskiej Armii Czerwonej (RKKA) i członek Głównej Rady Wojskowej ZSRR. Opierając się na doświadczeniach wojny domowej w Hiszpanii, uznał, że korpus pancerny nie nadaje się do działań typu ofensywnego, ponieważ przełamanie frontu nieprzyjaciela na szerokości odpowiednio dużej, aby mógł w nią wejść tak duży związek pancerny nie jest możliwe. M.in. na podstawie jego uwag (i doświadczeń z Polski), w listopadzie 1939 Główna Rada Wojskowa ZSRR podjęła decyzję o rozwiązaniu korpusów pancernych i utworzeniu w ich miejsce dywizji zmotoryzowanych^[1]. W latach 1939–1940 uczestnik wojny zimowej. 4 czerwca 1940 otrzymał awans na stopień generała-pułkownika wojsk pancernych. Od 11 czerwca 1940 dowódca Specjalnego Białoruskiego Okręgu Wojskowego, przemianowanego w lipcu 1940 na Zachodni Specjalny Okręg Wojskowy. Jako taki, w czerwcu tego samego roku stanął na czele zgrupowania RKKA mającego na celu zbrojną aneksje Litwy w wypadku odrzucenia przez nią ultimatum rządu radzieckiego z 15 czerwca (ostatecznie do zbrojnej interwencji nie doszło na skutek przyjęcia ultimatum przez rząd Litwy)^[2]. 22 lutego 1941 został awansowany na stopień generała armii. Chociaż nigdy nie dowodził w walce ugrupowaniem większym niż brygada pancerna, dokładnie na cztery miesiące przed niemieckim atakiem na ZSRR, powierzono mu cztery armie (672 tys. żołnierzy, 2200 czołgów, 1900 samolotów^[3]) i blisko 450-kilometrowy odcinek granicy państwa, przez który wiodła najkrótsza droga lądowa do Moskwy.

Atak na ZSRR

21 czerwca 1941 został mianowany dowódcą Frontu Zachodniego, powstałego na bazie dowodzonego przez niego okręgu wojskowego. W pierwszych dniach operacji Barbarossa, pozbawiony należytej oceny sytuacji, rozpoznania sił przeciwnika oraz wsparcia lotnictwa (radzieckie samoloty zostały zniszczone na lotniskach w czasie pierwszego dnia agresji) i zaopatrzenia, wykonywał nieskoordynowane kontrataki, z których największy miał miejsce 22 czerwca po południu siłami 4 Armii gen. Aleksandra Korobkowa i jeszcze tego samego dnia został zatrzymany zmasowanymi atakami niemieckiego lotnictwa. Rozkazy kontrataków wydawał w następnych dniach, pomimo przerwania frontu przez Heinza Guderiana na północnym i południowym skrzydle. Działania te osłabiły nieznacznie napór niemiecki (na krótko), jednak powodowały olbrzymie straty własne, ostatecznie zaś 30 czerwca radzieckie siły zostały rozbite w kotle białostocko-mińskim. Pawłow został usunięty ze stanowiska, a 4 lipca aresztowany.

Aresztowanie i proces

Pawłow zgodnie z powszechną, stalinowską praktyką został po odwołaniu ze stanowiska wezwany do Moskwy, gdzie Mołotow zakomunikował mu, że sprawa podejmowanych przez niego decyzji jako d-cy frontu jest rozpatrywana przez Biuro Polityczne. W drodze powrotnej do kwatery głównej frontu w Mohylewie, został aresztowany w Smoleńsku. W czasie przesłuchań i procesu prokurator próbował uzyskać od Pawłowa przyznanie się do spisku i zdrady. Usiłowano go również połączyć ze sprawą marsz. Tuchaczewskiego. Pawłow zaprzeczył jednak tym zarzutom i uznał jedynie swoje niedociągnięcia w dowodzeniu frontem. Przyznał się do niedopilnowania wykonania wydawanych przez siebie rozkazów i nazbyt swobodnej interpretacji rozkazów Sztabu Generalnego.

Ostatecznie zrezygnowano wobec niego z zarzutu zdrady i spisku. Oskarżono go o tchórzostwo, nieudolność, utratę broni oraz składów, samowolne wycofanie oddziałów, co w konsekwencji doprowadziło do załamania frontu radziecko-niemieckiego^[4].

22 lipca 1941 wyrokiem Kolegium Wojskowego Sądu Najwyższego ZSRR został zdegradowany i skazany na śmierć oraz konfiskatę mienia w całości. Oprócz niego osądzono: szefa sztabu Frontu – gen. Władimira Klimowskicha, szefa łączności – gen. Andrieja Grigoriewa, szefa artylerii – gen. Nikołaja A. Klicza, dowódcę 14 Korpusu Zmechanizowanego – gen. Stiepana Oborina, dowódcę 4 Armii – gen. Aleksandra Korobkowa, skazując wszystkich na karę śmierci. Rozstrzelany na poligonie NKWD Kommunarka pod Moskwą. Cała jego rodzina została zesłana do Krasnojarska. Zrehabilitowany 31 lipca 1957 z przywróceniem stopnia wojskowego.

Był najwyższym stopniem i funkcją radzieckim dowódcą rozstrzelanym za niepowodzenia radzieckie początkowego okresu wojny z Niemcami.

Wpływy kulturowe

W radzieckiej epopei filmowej z 1985 roku pt. Bitwa o Moskwę, Pawłow ukazany jest jako osoba nieudolna i niekompetentna, główny sprawca klęski z czerwca 1941.

Odznaczenia

• Medal Złota Gwiazda Bohatera Związku Radzieckiego (21 czerwca 1937)
• Order Lenina – trzykrotnie
• Order Czerwonego Sztandaru – dwukrotnie
• Medal jubileuszowy „XX-lecia Robotniczo-Chłopskiej Armii Czerwonej”

Przypisy

Bibliografia

• BolesławB. Potyrała BolesławB., WładysławW. Szlufik WładysławW., Who is who? Trzygwiazdkowi generałowie i admirałowie radzieckich sił zbrojnych z lat 1940–1991, Częstochowa: WSP, 2001, ISBN 83-7098-662-5, OCLC 831020923 .
• Mała Encyklopedia Wojskowa, t. II, Wyd. MON, Warszawa 1971
• Encyklopedia II wojny światowej, Wyd. MON, Warszawa 1975
• William J. Spahr: Generałowie Stalina. Warszawa: Bellona, 2001. ISBN 831109278-8.
• Sławomir Kosim: Mińsk Białoruski 1941. Warszawa: Bellona, 2009. ISBN 978-83-11-11444-9.
• (ros.) K. Zalesskij – Imperium Stalina. Biograficzny słownik encyklopedyczny, Moskwa 2000
• (ros.) Radziecka Encyklopedia Wojskowa, Moskwa
• (ros.) Wielka Encyklopedia Radziecka, t. XIX, Moskwa 1975
• Дмитрий Григорьевич Павлов – Герои страны (ros.)
• Дмитрий Григорьевич Павлов – Проект Хронос (ros.)