Ekliptyka
Ekliptyka (z gr. έκλειψις 'zaćmienie') – okrąg wielki na sferze niebieskiej, po którym w ciągu roku pozornie porusza się Słońce obserwowane z Ziemi.
Płaszczyzna ekliptyki zawiera w sobie orbitę Ziemi. Orbity wszystkich planet Układu Słonecznego leżą blisko tej płaszczyzny. Wzdłuż ekliptyki usytuowane są konstelacje zodiakalne. Nachylenie płaszczyzny równika niebieskiego względem ekliptyki powoli zmienia się w czasie i aktualnie wynosi 23°26′14″[1], co jest następstwem nachylenia osi Ziemi. Kąt ten po raz pierwszy wyznaczono w Chinach około 1100 roku p.n.e. Dokonano tego na podstawie obserwacji długości cienia rzucanego przez gnomon. Nachylenie płaszczyzny orbity Księżyca względem ekliptyki wynosi ~5°.
Ponieważ rok składa się średnio z 365,25 dni, a kąt pełny ma 360°, Słońce zdaje się przesuwać o około 1° dziennie wzdłuż linii ekliptyki. Ruch ten odbywa się z zachodu na wschód przeciwstawnie do dobowego ruchu sfery niebieskiej ze wschodu na zachód.
Ekliptyka i równik niebieski przecinają się w dwóch miejscach zwanych punktem Barana i punktem Wagi. Gdy Słońce się w nich pojawia, następuje zrównanie dnia z nocą, to znaczy noc i dzień trwają około 12 godzin w każdym punkcie na Ziemi.
Kiedy Słońce osiąga najdalej oddalony na północ od równika niebieskiego punkt, na półkuli północnej mamy do czynienia z letnim przesileniem, natomiast na półkuli południowej z przesileniem zimowym. Gdy Słońce znajdzie się w punkcie najdalej oddalonym na południe, sytuacja jest odwrotna.
Gdy Księżyc w pełni lub nowiu znajduje się dostatecznie blisko przecięcia jego orbity z ekliptyką (węzła orbity), na części Ziemi można zaobserwować zjawisko zaćmienia. W przypadku pełni będzie to zaćmienie Księżyca, związane z jego przejściem przez półcień lub cień Ziemi, w nowiu będzie to zaćmienie Słońca, związane z rzucaniem cienia lub półcienia Księżyca na Ziemię.
Zobacz też
- miesiąc smoczy
- rok smoczy
- węzeł księżycowy
Przypisy
- ↑ Rocznik astronomiczny na rok 2015. Jan Kryński (red.). Warszawa: Instytut Geodezji i Kartografii, 2014, s. 7.
Media użyte na tej stronie
Autor: Adi4000, Licencja: CC BY 3.0
Description of relations between Axial tilt (or Obliquity), rotation axis, plane of orbit, celestial equator and ecliptic.
Earth is shown as viewed from the Sun; the orbit direction is counter-clockwise (to the left).
The Plane of Ecliptic is illustrated in this Clementine star tracker camera image which reveals (from right to left) the Moon lit by Earthshine, the Sun's corona rising over the Moon's dark limb, and the planets Saturn, Mars, and Mercury. The ecliptic plane is defined as the imaginary plane containing the Earth's orbit around the Sun. In the course of a year, the Sun's apparent path through the sky lies in this plane. The planetary bodies of our solar system all tend to lie near this plane, since they were formed from the Sun's spinning, flattened, proto-planetary disk. The snapshot above nicely captures a momentary line-up looking out along this fundamental plane of our solar system.
Autor: Tauʻolunga, Licencja: CC-BY-SA-3.0
While in reality the Earth goes in an orbit around the Sun, it seems from the Earth that the Sun moves over the ecliptic (red) on the celestial dome. When the Sun seems to pass through the vernal equinox (longitude 0°), the longitude of the Earth itself is 180° longitude.