Ferdynand III Habsburg

Ferdynand III Habsburg

— z Bożej łaski uświęcony i wybrany cesarz rzymski, król Niemiec, Węgier, Czech, Chorwacji, arcyksiążę Austrii, książę Burgundii, Brabancji, Styrii, Karyntii, Karnioli, margrabia Moraw, książę Luksemburga, Śląska etc. —
Król Niemiec
Okres	od 22 grudnia 1636 do 2 kwietnia 1657
Poprzednik	Ferdynand II Habsburg
Następca	Leopold I Habsburg
Cesarz rzymski
Okres	od 15 lutego 1637 do 2 kwietnia 1657
Poprzednik	Ferdynand II Habsburg
Następca	Leopold I Habsburg
Król Węgier i Chorwacji
Okres	od 1625 do 2 kwietnia 1657
Poprzednik	Ferdynand II Habsburg
Następca	Leopold I Habsburg
Król Czech
Okres	od 1627 do 2 kwietnia 1657
Poprzednik	Ferdynand II Habsburg
Następca	Leopold I Habsburg
Arcyksiążę Austrii
Okres	od 15 lutego 1637 do 2 kwietnia 1657
Poprzednik	Ferdynand II Habsburg
Następca	Leopold I Habsburg
Książę cieszyński
Okres	od 1654 do 1657
Poprzednik	Ferdynand IV Habsburg
Następca	Leopold I Habsburg
Dane biograficzne
Dynastia	Habsburgowie
Data urodzenia	13 lipca 1608
Data śmierci	2 kwietnia 1657
Ojciec	Ferdynand II Habsburg
Matka	Maria Anna Wittelsbach
Żona	Maria Anna Habsburg Maria Leopoldyna Austriaczka Eleonora Gonzaga
Dzieci	Ferdynand IV Marianna Leopold I Karol Józef Eleonora Maria Józefa Maria Anna

Ferdynand III Habsburg (ur. 13 lipca 1608 w Grazu, zm. 2 kwietnia 1657 w Wiedniu) – król Węgier i Chorwacji w latach 1637–1657 (koronowany w 1625 r.) oraz Czech w latach 1637–1657 (koronowany w 1627), wybrany cesarz rzymski w latach 1637–1657 (król rzymski od 1636) z dynastii Habsburgów^[1].

Rodzina

Syn cesarza, króla Czech i Węgier Ferdynanda II Habsburga i księżniczki bawarskiej Marii Anny Bawarskiej.

20 lutego 1631 roku poślubił Marię Annę Habsburg, córkę króla Hiszpanii Filipa III Habsburga i Małgorzaty Habsburg. Para miała szóstkę dzieci:

• Ferdynand (1633–1654) – wraz z ojcem król Czech i Węgier
• Marianna (1635–1696) – żona króla Hiszpanii Filipa IV Habsburga
• Filip August (1637–1639)
• Maksymilian Tomasz (1638–1639)
• Leopold (1640–1705) – cesarz rzymski
• Maria Habsburg (1646)

3 lipca 1648 roku poślubił Marię Leopoldynę Habsburg, córkę księcia Tyrolu Leopolda Habsburga i Klaudii Medycejskiej. Para miała jednego syna: Karola Józefa, wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego i biskupa wrocławskiego.

30 kwietnia 1651 roku poślubił Eleonorę Gonzaga, córkę księcia Karola II Gonzaga i Marii Gonzaga. Ferdynand i Eleonora mieli razem syna i trzy córki:

• Teresa Maria Józefa (1652–1653)
• Eleonora Maria Józefa (1653–1697) – żona króla polskiego Michała Korybuta Wiśniowieckiego i księcia Lotaryngii Karola V Leopolda
• Maria Anna Józefa (1654–1689) – żona Jana Wilhelma, elektora Palatynatu Reńskiego
• Ferdynand Józef Alojzy (1657–1658)

Polityka

Aby zapewnić sukcesję synowi, cesarz Ferdynand II już w 1625 roku przeprowadził wybór i koronację Ferdynanda na króla Węgier (tron był tam formalnie elekcyjny). W 1627, po wprowadzeniu w Czechach monarchii dziedzicznej, Ferdynand został także koronowany w Pradze. Także za życia ojca w 1636 elektorzy Rzeszy Niemieckiej zebrani w Ratyzbonie wybrali go na króla rzymskiego (niemieckiego).

Wojna trzydziestoletnia

Po śmierci ojca w 1637 roku^[2] został cesarzem. Wówczas w Świętym Cesarstwie toczyła się wojna trzydziestoletnia (1618–1648). Starał się opanować sytuację w Niemczech, ratować pogrążony w ruinie kraj i pozycję polityczną Habsburgów. We wrześniu 1640 r. Ferdynand III zwołał Sejm Cesarstwa w Ratyzbonie. Przywrócono wtedy funkcjonowanie organów centralnych Rzeszy. W latach 1640–1641 sprzeciwiał się przemarszowi wojsk polskich z Rzeczypospolitej do Flandrii, uzgodnionemu w ramach polsko-hiszpańskiego traktatu sojuszniczego.

W 1643 r. rozpoczął negocjacje pokojowe ze Szwedami, Holendrami i Francuzami w Münster i Osnabrück. Ambasadorem cesarza został Maksymilian hrabia von Trauttmansdorff. Pod wrażeniem pogarszającej się sytuacji obozu katolickiego, upadku władzy cesarskiej i ruiny Niemiec, w 1644 r. Ferdynand III przyznał książętom i stanom Rzeszy prawo do samodzielnego zawierania traktatów i prowadzenia wojen (ius belli ac pacis). Liczył na to, że głosy książąt wesprą go podczas negocjacji pokojowych w toczącej się wojnie trzydziestoletniej. Decyzja Ferdynanda przyczyniła się do osłabienia władzy centralnej w Świętym Cesarstwie Rzymskim.

Stopniowo kolejni książęta podpisywali pokoje lub rozejmy z Francją i Szwecją. W 1645 r. armia szwedzka marszałka Lennarta Torstenssona pokonała siły cesarskie pod Jüteborgiem i Jankowicami. W 1648 r. pod Zursmarshausen wojska francuskie (Tureniusz) i szwedzkie (gen. Karol Gustaw Wrangel) po raz kolejny odniosły zwycięstwo nad armią cesarza. Droga do Austrii i Wiednia już wcześniej stała otworem, a na zachodzie kolejne klęski ponosili Hiszpanie. Cesarz musiał zgodzić się na podpisanie traktatu westfalskiego (24 października 1648 r.). W marcu 1650 r. Ferdynand III wydał specjalny edykt regulujący egzekucję postanowień pokoju w Niemczech. W 1653 r. zwołał jeszcze Sejm Cesarstwa dla rozpatrzenia spraw wykonania postanowień pokoju.

Sprawy niemieckie po 1648 r.

W 1653 r. Sejm Cesarstwa zakazał cesarzowi nadawania statusu stanu Rzeszy oraz godności książęcych i elektorskich bez zgody elektorów i książąt. W 1654 r. Ferdynand III zaakceptował ustawę Sejmu Cesarstwa pozwalającą książętom i stanom Rzeszy na samodzielne zbieranie podatków na cele obronne. Wzmocniło to pozycję książąt zarówno wobec cesarza, jak i wobec poddanych.

Sprawy ziem dziedzicznych

W 1641 r. jako król czeski wydał edykt wprowadzający placetum regium, czyli zakaz publikacji bulli i listów papieskich bez zgody cesarza (króla).

W 1648 r. Ferdynand III ustanowił jednostki stałej armii dla obrony granic ziem dziedzicznych Habsburgów. W 1651 r. cesarz ostatecznie zerwał z tolerancyjną polityką w krajach naddunajskich. Ogłosił wyznanie rzymskokatolickie za jedyne dozwolone na obszarach swojej monarchii.

Pełna tytulatura

Ferdynand, z Bożej łaski uświęcony i wybrany cesarz rzymski, po wieki August, król Niemiec, Węgier, Czech, Dalmacji, Chorwacji, Slawonii, etc., etc. arcyksiążę Austrii, książę Burgundii, Brabancji, Styrii, Karyntii, Karnioli, margrabia Moraw, książę Luksemburga, Górnego i Dolnego Śląska, Wirtembergii, Teck etc. książę Szwabii, hrabia Habsburga, Tyrolu, Ferreti, Kyburga, Gorycji etc. landgraf Alzacji, margrabia Świętego Cesarstwa Rzymskiego, Burgau, Górnych i Dolnych Łużyc etc. pan Marchii Wendyjskiej, Salin, Port Naon, etc., etc., etc.

Genealogia

Przypisy

Bibliografia

• W. Felczak, Historia Węgier, Ossolineum, Wrocław–Warszawa–Kraków 1983.
• J. Krasuski, Historia Niemiec, Ossolineum, Wrocław–Warszawa–Kraków 2002. ISBN 83-04-04422-6.
• Słownik władców Europy nowożytnej i najnowszej, JózefJ. Dobosz, MaciejM. Serwański, IlonaI. Czamańska, wyd. Wyd. 2, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2002, ISBN 83-7177-118-5, OCLC 749651157 .
• H. Wereszycki, Historia Austrii, Ossolineum, Wrocław–Warszawa–Kraków 1986.
• Z. Wójcik, Historia powszechna XVI–XVII wieku, PWN, Warszawa 2001. ISBN 83-01-12920-4.

Linki zewnętrzne

• Ferdynand III Habsburg – dokumenty w bibliotece Polona