Francisco Pizarro

Francisco Pizarro
Ilustracja
Francisco Pizarro w 1540
Data i miejsce urodzenia

16 marca 1478
Trujillo

Data i miejsce śmierci

26 czerwca 1541
Lima

podpis
Odznaczenia
ESP Order of Santiago BAR.svg

Francisco Pizarro (ur. 16 marca 1478 w Trujillo, zm. 26 czerwca 1541 w Limie) – hiszpański konkwistador, który podbił imperium Inków, a także założył miasto Lima, współczesną stolicę Peru.

Życiorys

Młodość

Francisco Pizarro był nieślubnym dzieckiem ze związku hiszpańskiej wieśniaczki, Franciski González Mateos, z Gonzalo Pizarro Rodriguezem de Aguilar, szlachcicem i kapitanem hiszpańskiej armii. Nie ma pewności co do daty jego urodzenia (najbardziej prawdopodobna jest data 16 marca 1478, ale są źródła podające nawet rok 1471), niewiele wiadomo o najwcześniejszym okresie jego życia. Pojawiły się plotki, że tuż po urodzeniu Francisco matka porzuciła go na schodach kościoła pod wezwaniem Najświętszej Maryi Panny w Trujillo. Zanim został żołnierzem pracował jako świniopas[1]. Informację tę przekazał nieprzychylny mu sekretarz Cortesa[2]. Prawdopodobnie do końca życia pozostał analfabetą[1].

Francisco już jako dorosły człowiek poznał swych przyrodnich braci, z których najstarszy Hernando (jedyny ślubny syn ich ojca) był młodszy od niego o ponad 20 lat. Pozostali bracia to Juan i Gonzalo. Wszyscy brali udział w podboju Peru.

Pizarro był kuzynem Hernána Cortésa, zdobywcy Meksyku.

Wyprawy do Ameryki Południowej

Od 1502 roku brał udział w wyprawach w Ameryce. W 1513 r. towarzyszył Vasco Núñezowi de Balboa w ekspedycji, podczas której przekroczono Przesmyk Panamski. W ten sposób Balboa i jego ludzie są pierwszymi Europejczykami, którzy zobaczyli Ocean Spokojny. Kiedy rok później gubernatorem „Złotej Kastylii”, jak nazywano tereny dzisiejszej Panamy, został Pedro Arias de Ávila, Pizarro szybko stał się jego bliskim współpracownikiem. Wówczas dokonał aresztowania Balboi, a następnie zeznawał przeciwko niemu na procesie, w wyniku którego Balboa został ścięty.

Pierwsza wyprawa do Peru

W 1522 r. Hiszpanie usłyszeli o krainie pełnej złota, która nazywała się Birú. Te doniesienia połączone z zakończonym sukcesem podbojem Meksyku przez Hernána Cortésa, podziałały na wyobraźnię Pizarra.

W 1524 poznał księdza Hernando de Luque i żołnierza Diego de Almagro. Mężczyźni zawarli sojusz, w którym przyrzekli sprawiedliwie podzielić się spodziewanym bogactwem. 13 września 1524 r. za zgodą gubernatora Pedrariasa de Ávili, wyruszyła ekspedycja z 80 ludźmi i 40 końmi. Pedrarias w zamian za swoje przyzwolenie chciał zostać czwartym udziałowcem. Z powodu złej pogody, braku żywności i potyczek z tubylcami wyprawa zakończyła się porażką.

Druga wyprawa do Peru

Dwa lata po swej pierwszej wyprawie Pizarro i jego ludzie postanowili znowu zorganizować ekspedycję. Gubernator de Ávila nie był jednak skory do wydania kolejnego pozwolenia, mając w pamięci skutek poprzedniej wyprawy. Sprzyjająca im okoliczność pojawiła się jednak po zastąpieniu de Ávila przez Pedro de los Riosę, który wyraził zgodę na ekspedycję. W sierpniu 1526 r. Pizarro wyruszył z dwoma statkami i 160 ludźmi, docierając do rzeki San Juan w dzisiejszej Kolumbii. Drugi statek pod dowództwem Bartolomé Ruiza przekroczył równik i dotarł w pobliże dzisiejszego Peru. Tam przechwycił tratwę z tubylcami oraz ich towarami. Oprócz tkanin i ceramiki znaleziono złoto, srebro i szmaragdy. Ruiz pożeglował na północ, gdzie spotkał Pizarro i jego ludzi wyczerpanych walkami z tubylcami. W tym samym czasie do San Juan przybył Diego de Almagro z posiłkami. Konkwistadorzy ruszyli w stronę miejsca, gdzie przechwycono tratwę. Dotarli do obecnego miasta Atacames. Opór mieszkańców sprawił jednak, że Hiszpanie wycofali się.

Pizarro wycofał się na małą wyspę Isla de Gallo. Almagro i Ruiz postanowili wrócić do Panamy po posiłki. Gubernator de los Rios nie był jednak zainteresowany kolejną ekspedycją po tym, gdy dowiedział się o niepowodzeniu wyprawy. Pizarro wygłosił przemowę do swoich ludzi, zachęcając ich do pójścia z nim. Z Pizarro zdecydowało się zostać zaledwie 13 ludzi, a reszta wróciła do Panamy. Gubernator, po namowach Almagro i Luque, w końcu zgodził się na przyznanie kolejnego statku, ale tylko po to, aby Pizarro i jego ludzie zostali ściągnięci w ciągu 6 miesięcy, a ekspedycja miała zostać zakończona. Pizarro wrócił po osiemnastu miesiącach do Panamy, uprzednio docierając do regionu Tumbes w północno-zachodnim Peru.

Trzecia wyprawa do Peru

Mapa podboju Peru 1531–1533 (1923)

Wiedząc, że nie uzyska zgody gubernatora, wiosną 1528 r. Pizarro wyruszył do Hiszpanii. Tam uzyskał audiencję u króla Karola I. Monarcha był zachwycony opowieściami o bogactwach terytorium, które zbadał i obiecał poparcie go. Jednak to królowa Izabela Portugalska podpisała Kapitulację z Toledo – dokument, na mocy którego Pizarro został gubernatorem i adelantado nowo podbitych terytoriów. Dokument nakładał również obowiązek stworzenia oddziału liczącego minimum 250 ludzi. Pizarro zwerbował jednak zaledwie 180 ludzi oraz 37 koni. 27 grudnia 1530 r. trzecia wyprawa do Peru wyruszyła z Panamy.

W lipcu 1532 roku wylądował na wybrzeżu dzisiejszego Ekwadoru. Tam stoczył walkę z plemieniem Puna. Zwyciężył, ponieważ dotarły posiłki pod dowództwem Hernando de Soto. Następnie konkwistadorzy ruszyli w głąb imperium Inków. Po kilku miesiącach marszu dotarli do Cajamarki. Tam na spotkanie z Atahualpą wysłał de Soto, dominikanina Vincente de Valverde i tłumacza. Valverde nakłaniał władcę do przejścia na chrześcijaństwo i poddania się hiszpańskiemu panowaniu – w przeciwnym wypadku zostałby uznany za wroga Hiszpanii. Atahualpa odmówił spełnienia żądań, rzucając Biblią w twarz dominikanina. To był sygnał do ataku. Najpierw Hiszpanie ostrzelali zgromadzonych na placu Inków z dział i arkebuzów, a następnie ruszyli do ataku. W trakcie rzezi zginęło ok. 5 tys. Inków, a sam Atahualpa został uwięziony. Licząc na uwolnienie, władca obiecał wypełnić pokój do wysokości ręki złotem i dwa razy srebrem. Pizarro nie zamierzał go uwolnić i po uzyskaniu okupu Atahualpa został zamordowany po sfingowanym procesie w 1533[3].

W 1533 Hiszpanie zajęli stolicę Imperium, Cuzco, co było zwieńczeniem podboju Peru. Potem uznali, że dalszy podbój wymaga solidniejszego zaplecza niż obozowisko. Dlatego 18 stycznia 1535 r. nad brzegiem Oceanu Spokojnego założono miasto Ciudad de los Reyes (znane dziś jako Lima), które zostało stolicą Wicekrólestwa Peru.

Konflikt z Diego de Almagro i śmierć

W 1537 r. Diego de Almagro wrócił do Cuzco po nieudanej wyprawie do Chile[4]. Chcąc zagarnąć bogactwa Cuzco dla siebie, zajął miasto, korzystując z nieobecności wojska Hernanda Pizarra, brata Francisco, które wyruszyło w Andy celem stłumienia buntu Manco Inki. Kiedy Hernando wrócił z wojskiem, został pokonany i, wraz z innym bratem Gonzalem – aresztowany. Pizarro wysłał armię pod dowództwem Alonso de Alvarado celem odbicia miasta, ale została pokonana. Alvarado został wzięty do niewoli. Później Gonzalo i de Alvarado uciekli z niewoli. Pizarro postanowił uwolnić brata Hernando, obiecując Almagro kontrolę nad Cuzco. Pizarro jednak nie zamierzał oddawać miasta swojemu dawnemu towarzyszowi, a negocjacje wykorzystał do zebrania sił. Almagro został pokonany w bitwie pod Las Salinas w kwietniu 1538 r. i pojmany przez Pizarra oraz jego braci i w lipcu tego samego roku stracony[5].

Syn de Almagro, także Diego, zwany El Mozo, postanowił pomścić śmierć ojca. 26 czerwca 1541 r. grupa dwudziestu uzbrojonych zwolenników El Mozo wtargnęła do pałacu gubernatora w Limie i po krótkiej walce zamordowała Pizarra.

Pizarro był ojcem czwórki dzieci, pochodzących z jego nieformalnych związków z miejscowymi kobietami (jedną z nich była krewna Atahualpy)[1].

Pizarro w kulturze

Pomnik Pizarra w Trujillo (Hiszpania)

Relacja między nim a uwięzionym Atahualpą jest tematem dramatu Petera Shaffera The Royal Hunt of the Sun (Królewskie polowanie na Słońce) i filmu pod tym samym tytułem.

W romantyczno-awanturniczej powieści na kanwie upadku państwa Inków Antoine B. Daniel: trylogia Inkowie.

W serialu animowanym Tajemnicze Złote Miasta Pizarro przedstawiony jest jako bezlitosny tyran myślący jedynie o zdobyciu złota.

Zobacz też

Przypisy

  1. a b c Cawthorne 2007 ↓, s. 72.
  2. Stirling 2005 ↓, s. 17.
  3. Historia podboju Peru. worldwideschool.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-01)]. (ang.)
  4. Historia podboju Peru. worldwideschool.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-01)]. (ang.)
  5. Historia podboju Peru. worldwideschool.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-03)]. (ang.)

Bibliografia

  • Stuart Stirling: Pizarro: pogromca Inków. Warszawa: Amber, 2005. ISBN 83-241-2318-0.
  • Miranda Twiss, Arkadiusz Czerwiński, Najwięksi zbrodniarze w historii, Warszawa: Muza, 2005, ISBN 83-7319-269-7, OCLC 749956565.
  • Nigel Cawthorne: 100 tyranów, despotów i dyktatorów. Wyd. 1. Warszawa: Świat Książki, 2007. ISBN 978-83-7391-956-3.

Media użyte na tej stronie

Estatua de Francisco Pizarro en Trujillo.JPG
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Manuel González Olaechea (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC BY 3.0
Description: Statue of Francisco Pizarro
City : Trujillo
Country : Spain
Photographer: © Manuel González Olaechea y Franco
Shot date : April, 13th., 2004

Image:Francisco Pizarro2.JPG appears to be a sharpened version of this same image.

Image:Estatua de Francisco Pizarro en Trujillo.jpg appears to be a lower-resolution version of this same image.
Conquest peru 1531.jpg
"The Conquest of Peru, 1531 - 1533"
ESP Order of Santiago BAR.svg
Autor: Mimich, Licencja: CC BY-SA 3.0
Order of Santiago (Spain)