František Drtikol

František Drtikol
Data i miejsce urodzenia

3 marca 1883
Przybram

Data i miejsce śmierci

13 stycznia 1961
Praga

Narodowość

czeska

Dziedzina sztuki

fotografia

Faksymile

František Drtikol (ur. 3 marca 1883 w Przybramie, zm. 13 stycznia 1961 w Pradze) – czeski fotograf i malarz, prekursor czeskiej modernistycznej fotografii[1].

Życiorys

Urodził się 3 marca 1883 roku w Przybramie[2], gdzie także się wychował[3]. Pobożność miasta z wielowiekową tradycją pielgrzymek wywarła wpływ na jego zainteresowanie duchowością i filozofią[3]. Drtikol chciał zostać malarzem[2], lecz po naleganiu ojca wybrał fotografię, której zaczął przyuczać się w rodzinnym mieście[1][2]. Przez trzy lata praktyki w atelier fotograficznym nauczył się tworzenia kopii, retuszu, czy tonowania, lecz nie miał możliwości rozwoju własnej fotografii[1]. W latach 1901–1903[4][5] studiował fotografię w Monachium na Lehr- und Versuchsanstalt für Photographie[2], w której dominował piktorializm[4]. Studia ukończył z wyróżnieniem, po czym kontynuował naukę w pracowniach fotograficznych w Karlsruhe, Chur i w Pradze[2].

Oznaczenie fotografii Drtikola

W 1907 roku, po odbyciu służby wojskowej, otworzył własne studio fotograficzne w Przybramie[3]. Ze względu na brak powodzenia w rodzinnym mieście, w 1910 roku przeniósł się do Pragi[2] i otworzył nowe atelier w partnerstwie z Augustinem Skardą[5], które specjalizowało się w fotografii portretowej[2] utrzymanej w duchu secesji[1]. Do klienteli należeli politycy i ważne postaci lokalnego świata kultury[2]. W tym samym czasie Drtikol tworzył liryczne pejzaże, eksperymentując przy tym z technikami popularnymi w piktorializmie, takimi jak druk olejny i gumodruk[1], które m.in. znalazły się w zbiorze Z dvorků a dvorečků staré Prahy (1911)[2]. Z kolei jego akty, które zaczął tworzyć już w Przybramie[3], należą do pierwszych aktów artystycznych w Czechach[1][3].

Wystawa fotografii Drtikola w Galerii Josefa Sudka w Pradze
Budynek Galerii Františka Drtikola w Przybramie

To właśnie akty przyniosły mu uznanie[2] i stały się głównym tematem jego twórczości[1]. Jego eksperymentalne akty z początku utrzymane były w duchu secesji, jednak z czasem, dzięki użyciu silnego kontrastu świetlnego i geometrycznych rekwizytów, fotografie nabrały wyraźnie modernistycznego charakteru przypominającego stylistykę Bauhausu[5]. W jego twórczości z lat 20. XX można zauważyć także wpływ kubizmu i elementów tańca ekspresjonistycznego[1]. Dzięki zmyślnemu zastosowaniu geometrycznej scenografii i układu cieni na ciałach modeli, cielesność w aktach Drtikola została sprowadzona do roli czysto estetycznego i erotycznego motywu, zamiast tradycyjnej funkcji metafory czy ilustracji[1]. Obłości modeli zaczęły być przez niego traktowane jako kolejny geometryczny element kompozycji[2]. W 1925 roku opatentował metodę uzyskania półtonów w fotolitografii[2], a cztery lata później opublikował w Paryżu album fotograficzny Les nus Drtikol[3].

W latach 1903–1936 wziął udział w około piętnastu znaczących wystawach międzynarodowych[2], takich jak Międzynarodowa Wystawa Sztuki Dekoracyjnej i Wzornictwa w Paryżu, podczas której zdobył grand prix[3]. Choć został prawdopodobnie pierwszym czeskim fotografem, który zdobył światowy rozgłos, jego pierwsza wystawa indywidualna w Czechach odbyła się dopiero po jego śmierci[5].

Wraz z rosnącym zainteresowaniem mistyką, jego fotografie stawały się coraz bardziej wyszukane[2]. W 1935 roku Drtikol porzucił fotografię na rzecz malarstwa i teozoficznych poszukiwań[1] oraz przekazał przeszło 5000 prac Muzeum Sztuki Dekoracyjnej w Pradze[3]. W jego przesyconych symbolizmem i mistyką obrazach można znaleźć jednak echa wcześniejszych poszukiwań formalnych[2]. W latach 1945–1946 wykładał w Pradze na uczelni artystycznej[2], po czym zaczął żyć w odosobnieniu, poświęcając się tłumaczeniu literatury duchowej z niemieckiego, spisywaniu swoich wizji i myśli, a także praktykując jogę i buddyzm[3]. Jego twórczość fotograficzna na dekady popadła w zapomnienie, po czym została odkryta na nowo w latach 70. XX wieku[2].

Drtikol zmarł 13 stycznia 1961 roku w Pradze[2]. Został pochowany w Przybramie[3].

Jego imieniem nazwano galerię w Przybramie[3] oraz planetoidę (4671) Drtikol, którą odkrył Antonín Mrkos[6].

Życie prywatne

Wywodził się z rodziny kupieckiej, miał dwie starsze siostry Emę i Marię. Był dwukrotnie żonaty: w latach 1921–1926 z Ervíną Kupferovą, z którą miał córkę, a następnie w latach 1942–1959 (do jej śmierci) z Jarmilą Rambouskovą[7][8].

Przypisy

  1. a b c d e f g h i j Frantisek Drtikol, National Gallery of Art [dostęp 2021-04-26] (ang.).
  2. a b c d e f g h i j k l m n o p q r Jiří Bureš, Drtikol, František, [w:] Grove art online, Oxford University Press, 2003, ISBN 1-884446-05-1 [dostęp 2021-04-25].
  3. a b c d e f g h i j k Hana Ročňáková, František Drtikol (1883-1961), Poznej Příbram [dostęp 2021-04-26] (ang.).
  4. a b Drtikol, Frantisek, [w:] Benezit Dictionary of Artists., Oxford University Press, 2013, ISBN 978-0-19-977378-7 [dostęp 2021-04-25].
  5. a b c d Robert Ashby, Drtikol, František, [w:] The Oxford companion to the photograph, Oxford: Oxford University Press, 2005, ISBN 0-19-866271-8.
  6. 4671 Drtikol (1988 AK1) w bazie Jet Propulsion Laboratory (ang.)
  7. František Drtikol – 138. výročí narození (cz.). Muzeum Sztuki Dekoracyjnej w Pradze. [dostęp 2021-04-26].
  8. Karel Funk: Mystik a učitel František Drtikol. Praha: Gemma89, 1993, s. 22. ISBN 978-80-85206-19-7. (cz.)

Media użyte na tej stronie

Příbram Ernestinum 3.jpg
Autor: VitVit, Licencja: CC BY-SA 4.0
Arcibiskupský zámeček Ernestinum v Příbrami
František Drtikol signatura.jpg
František Drtikol signatura