Górale śląscy

Górale śląscy
Miejsce zamieszkania

Śląsk Cieszyński (Polska, Czechy)

Język

polski standardowy, etnolekt śląski (gwara cieszyńska i jabłonkowska), gwary laskie (Morawianie)

Religia

rzymski katolicyzm, luteranizm

Grupa

Ślązacy, Górale

Mapa grupy etnicznej

Górale śląscy (cz. Slezští Goralé, gw. Gorole[1])– grupa etnograficzna ludności polskiej, zamieszkująca pierwotnie tereny Beskidu Śląskiego[2] i Beskidu Śląsko-Morawskiego[a] w granicach dawnego Księstwa Cieszyńskiego.

Górale jabłonkowscy podczas Jubileuszowego Festiwalu PZKO w 2007 r.
Tadeusz Filipczyk podczas Gorolskiego Święta 2007

Podział

Prof. Kazimierz Nitsch słucha krawca Ludwika Sikorę i zapisuje formy dialektu jabłonkowskiego

Oprócz wielu cech wspólnych z szeroko pojętą góralszczyzną Karpat Zachodnich, wypływających z głównej formy gospodarki – szałaśnictwa, charakteryzuje się zespołem elementów kultury duchowej i materialnej (gwara, wierzenia, obyczaje, strój itp.), wyróżniającą ją spośród innych grup górali karpackich.

Wincenty Pol badając grupy góralskie wyróżnił wśród Górali śląskich 4 grupy[3]:

Górali śląskich zwano Jabłonkowianami od pasma Jabłónek[3]. Przy czym nazwę miasta Jabłonków (pierwotnie być może Jabłonka) wywodzi się od jabłonkijabłoni, tudzież od gruszyczki[5].

Od 1947 r. w pierwszy weekend sierpnia w lasku miejskim w Jabłonkowie odbywają się Międzynarodowe Spotkania Folklorystyczne „Gorolski Święto”. Impreza plenerowa trwa 3 dni i prezentuje się na niej kulturę ludową, którą organizatorzy chcą przedstawić jako źródło tożsamości i żywą wartość obecnych czasów[6].

Tożsamość

W polskiej części Śląska Cieszyńskiego liczne kontakty z mieszkańcami dawnego Śląska pruskiego i tamtejszym znaczeniem słowa gorol doprowadziły do zauważalnej zmiany tożsamości góralskiej, która przestała iść w parze z tożsamością śląską[7]. Zupełnie inaczej sytuacja wygląda na tzw. Zaolziu, gdzie równoczesne samookreślenie się jako gorol nie jest sprzeczne z identyfikacją śląską, wręcz ją wzmacnia[8][9]. Określeniem Gorol potocznie nazywa się Gorolski Święto. Nazwę Gorol nosi również regionalny chór męski z Jabłonkowa[10].

Zobacz też

Uwagi

  1. Do 1968 uważanego za część Beskidu Śląskiego.

Przypisy

  1. Słownik gwarowy Śląska Cieszyńskiego. Wydanie drugie, poprawione i rozszerzone. Jadwiga Wronicz (redakcja). Ustroń: 2010, s. 117. ISBN 978-83-60551-28-8.
  2. Jan Stanisław Bystroń: Ugrupowanie etniczne ludu polskiego. Kraków: Orbis, 1925, s. 11, seria: Krakowskie Odczyty Geograficzne.
  3. a b Wincenty Pol: Rzut oka na północne stoki Karpat. Kraków: Czcionkami drukarni Czasu, 1851, s. 120.
  4. Jabłonkowianie, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 345.
  5. Robert Mrózek: Nazwy miejscowe dawnego Śląska Cieszyńskiego. Katowice: Uniwersytet Śląski w Katowicach, 1984, s. 80. ISBN 82-00-00622-2.
  6. O festiwalu. Komitet organizacyjny Gorolskigo Święta 2010. [dostęp 2010-11-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-07-22)].
  7. Zależności między typami poczucia regionalnego i etnicznego. W: Zbigniew Greń: Śląsk Cieszyński. Dziedzictwo językowe. Warszawa: Towarzystwo Naukowe Warszawskie. Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk, 2000, s. 121. ISBN 83-86619-09-0.
  8. J.w. s. 132.
  9. 4:00: „[…] miyndzy nami gorolami […]” w: Soužití Čechů a Poláků (cz.). www.ceskatelevize.cz, 2010-04-30.
  10. www.gorol.cz.

Bibliografia

  • Lipok-Bierwiaczonek Maria: Górale Śląscy, w: „Śląsk” nr 2 (76), R. VIII, luty 2002, s. 67.
  • Popiołek Franciszek: Historia osadnictwa w Beskidzie Śląskim, Katowice 1939.
  • Udziela Seweryn: Etnograficzne ugrupowanie i rozgraniczenie rodów górali polskich, w: „Przegląd Geograficzny” t. 1, 1918.
  • Górale śląscy / Slezští Goralé. W: Marian Dembiniok: O Góralach, Wałachach, Lachach i Jackach na Śląsku Cieszyńskim / O goralech, Valaších, Laších a Jaccích na Těšínském Slezsku. REGIO, 2010. ISBN 978-80-904230-4-6.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Henryk Jastrzembski akwarela Góral z Wisły 1848.png
Akwarela Henryka Jastrzembskiego przedstawiająca Górala z Wisły z 1846 roku.
Festiwal pzko 1078.jpg
Autor: User:Darwinek, Licencja: CC BY-SA 3.0
Gorol men's choir from Jabłonków during the parade at the beginning of the Jubileuszowy Festiwal PZKO 2007 in Karwina
Henryk Jastrzembski akwarela Górale z Brennej 1848.png
Akwarela Henryka Jastrzembskiego przedstawiająca Górali z Brennej z 1848 roku.
Gorol 2182.jpg
Autor: Andrzej Branny (my friend), Licencja: CC BY-SA 3.0
Tadeusz Filipczyk (Filip) during Gorolski Święto 2007.
K. Nitsch.JPG
Tailor Ludwik Sikora from Jablunkov and professor Kazimierz Nitsch
SilesianGorals.jpg
Górale śląscy na mapie austriackiej (1836-1852)
Henryk Jastrzembski akwarela Górale z Istebnej 1846.png
Akwarela Henryka Jastrzembskiego przedstawiająca Górali z Istebnej z 1846 roku.