Gerald Ford

Gerald Ford

Gerald Ford (1974)
Pełne imię i nazwisko	Gerald Rudolph Ford Jr.
Imię i nazwisko po urodzeniu	Leslie Lynch King Jr.
Data i miejsce urodzenia	14 lipca 1913 Omaha
Data i miejsce śmierci	26 grudnia 2006 Rancho Mirage
38. prezydent Stanów Zjednoczonych
Okres	od 9 sierpnia 1974 do 20 stycznia 1977
Przynależność polityczna	Partia Republikańska
Pierwsza dama	Elizabeth Bloomer
Wiceprezydent	Nelson Rockefeller
Poprzednik	Richard Nixon
Następca	Jimmy Carter
40. wiceprezydent Stanów Zjednoczonych
Okres	od 6 grudnia 1973 do 9 sierpnia 1974
Poprzednik	Spiro T. Agnew
Następca	Nelson Rockefeller
Odznaczenia

Gerald Rudolph Ford Jr., urodzony jako Leslie Lynch King Jr. (ur. 14 lipca 1913 w Omasze, zm. 26 grudnia 2006 w Rancho Mirage) – amerykański polityk, działacz Partii Republikańskiej, wieloletni członek Kongresu Stanów Zjednoczonych, 38. prezydent Stanów Zjednoczonych i 40. wiceprezydent. Ford był pierwszym amerykańskim wiceprezydentem nominowanym w wyniku zastosowania 25. poprawki do Konstytucji i jedynym jak dotąd sprawującym urząd zarówno wiceprezydenta, jak i prezydenta nie z wyboru, ale z nominacji. Przed objęciem prezydentury i wiceprezydentury przez 25 lat reprezentował stan Michigan w Izbie Reprezentantów.

Dzieciństwo i młodość

Gerald Ford urodził się jako Leslie Lynch King Jr. 14 lipca 1913 roku w Omasze^[1]. Jego matką była Dorothy Gardner, która po rozwodzie z biologicznym ojcem przyszłego prezydenta, w 1915 roku wyszła za mąż za Geralda Forda Sr.^[1]. Ojczym nadał przyszłemu prezydentowi swoje imię i nazwisko – Gerald Rudolph Ford Jr.^[1]. Szkołę średnią ukończył w 1931 roku w Grand Rapids, a następnie wstąpił na University of Michigan w Ann Arbor^[1]. W latach 1935–1941 studiował prawo na Uniwersytecie Yale’a^[2]. W czasach studenckich był wyróżniającym się graczem futbolu amerykańskiego i miał propozycję przejścia na zawodowstwo^[2].

Po uzyskaniu dyplomu rozpoczął praktykę adwokacką w Grand Rapids^[2]. W kwietniu 1942 został powołany na służby w Marynarce Wojennej i udał się na szkolenie do Annapolis^[2]. Wysłano go na front na południowym Pacyfiku, gdzie 18 grudnia 1944 roku otarł się o śmierć, gdy tajfun zaatakował flotę^[2]. Po zakończeniu II wojny światowej, miał stopień porucznika i zainteresował się polityką^[2].

Kariera polityczna

W 1948 roku skutecznie kandydował do Izby Reprezentantów, z ramienia Partii Republikańskiej^[2]. Jego okręg wyborczy tradycyjnie sprzyjał republikanom, dlatego z łatwością wygrywał kolejne wybory i zasiadał w izbie niższej do 1973 roku^[2]. Jego marzeniem było zostanie spikerem Izby, co nigdy się nie spełniło^[3]. Pełnił różne funkcje – m.in. był członkiem Komisji Wydatków i Republikańskiej Komisji Konferencyjnej^[3]. Jego obowiązkowość sprawiła, że frekwencja obecności na posiedzeniach przekraczała 90%^[3].

W 1963 roku prezydent Lyndon B. Johnson mianował Forda członkiem komisji Warrena, która miała ustalić sprawców zamachu na Kennedy’ego^[3]. Dwa lata później Ford, wspólnie z Johnem Stilesem, wydał książkę o Lee Oswaldzie zatytułowaną „Portret zamachowca” (Portrait of the Assasin)^[3]. Także w 1965 roku Ford został mianowany liderem mniejszości w Izbie Reprezentantów^[3].

Gdy w 1973 roku wiceprezydent Spiro T. Agnew został oskarżony o łapownictwo i ustąpił z urzędu, Richard Nixon musiał powołać jego następcę^[3]. Rozważał wówczas kandydatury Nelsona Rockefellera, Ronalda Reagana i Johna Conally’ego^[3]. Jednak jego doradcy i bossowie partyjni stwierdzili, że jedynie Ford ma szanse na uzyskanie aprobaty Kongresu^[3]. W wyniku tego Nixon powołał go na urząd drugiej osoby w państwie 12 października 1973 roku^[3]. Ford został zaprzysiężony 6 grudnia^[3]. Kiedy w wyniku afery Watergate Richard Nixon sam musiał ustąpić z urzędu, 9 sierpnia 1974 roku, Ford został jego następcą^[4].

Prezydentura

W nowym gabinecie, prezydent utrzymał Henry’ego Kissingera na stanowisku sekretarza stanu oraz Alexandra Haiga jako szefa personelu Białego Domu^[4]. Na stanowisko wiceprezydenta powołał Nelsona Rockefellera, czemu niechętni byli zarówno konserwatyści, jak i liberałowie^[4]. Ponieważ jego osoba nie budziła zaufania w Kongresie, dopiero 19 grudnia 1974 udało się uzyskać poparcie i go zaprzysiężyć^[5].

Jedną z pierwszych inicjatyw Forda było ogłoszenie nadzwyczajnego aktu łaski wobec Richarda Nixona 8 września 1974 roku^[5]. Spowodowało to masowe protesty w społeczeństwie amerykańskim^[5]. Wskaźnik poparcia dla prezydenta, publikowany przez Instytut Gallupa, spadł o 21%^[5]. Panowało bowiem przekonanie, że Nixon porozumiał się z Fordem, że ustąpi z urzędu w zamian za amnestię^[5]. W październiku prezydent stawił się w Izbie Reprezentantów, na wezwanie Podkomisji Sprawiedliwości Kryminalnej, gdzie zapewnił, że żadnej umowy z Nixonem nie zawierał^[6]. Ponadto zalecił wypłacenie swojemu poprzednikowi 850 tysięcy dolarów kosztu przejścia na emeryturę, jednak wobec protestów, Kongres obniżył tę kwotę do 200 tysięcy^[6].

Ford z rodziną w Gabinecie Owalnym, 1974

Gdy prezydent objął swój urząd, sytuacja gospodarcza w Stanach Zjednoczonych była zła – kilkunastoprocentowa inflacja, rosnące bezrobocie i upadający przemysł^[7]. Ponadto wartość akcji na giełdach spadała^[7]. Ponieważ Ford uważał wysoki wskaźnik inflacji za największy problem, wprowadził górną granicę wydatków federalnych (300 miliardów) i podwyższył podatki od korporacji (o 5 miliardów)^[8]. Program ten, ogłoszony 8 października 1974 był zwany „Walcz z inflacją teraz” (Whip Inflation Now)^[8]. Zdominowany przez demokratów Kongres, odrzucił jednak propozycję podwyżki podatków^[8].

Drugim problemem wewnętrznym był kryzys energetyczny^[9]. USA importowało ropę naftową z zagranicy, gdyż było to tańsze i oszczędzało narodowe zasoby^[7]. Jednakże kraje OPEC podniosły ceny, przez co sprowadzanie jej stało się mniej opłacalne^[7]. Z tego powodu, w lutym 1975 roku Ford zadeklarował opodatkowanie każdej importowanej baryłki, kwotą 3 dolarów^[9]. Dodatkowo prezydent powołał Energy Independence Authority, z budżetem 100 miliardów dolarów, mającą dopilnować samowystarczalności energetycznej^[9]. Większość działań prezydenta była deprecjonowana przez Kongres^[9].

Dodatkowym elementem recesji gospodarczej była wizja bankructwa Nowego Jorku^[10]. Deficyt budżetowy miasta wynosił 120 milionów dolarów, a na spłacenie zobowiązań i funkcjonowanie potrzebował 750 milionów^[10]. Banki odmówiły udzielenia pożyczki, więc burmistrz Abraham Beame zwrócił się do prezydenta^[10]. Ponieważ Nowym Jorkiem zarządzali demokraci, Ford także nie zgodził się na pomoc federalną^[10]. Władze miasta podwyższyły podatki i wypuściły dużą ilość obligacji komunalnych^[10]. Dzięki wpływom nowojorczyka Nelsona Rockefellera i sekretarza skarbu Williama Simona, pod koniec listopada 1975 roku, Ford zgodził się na udzielenie miastu pożyczki w wysokości 2,3 miliarda dolarów^[11].

Działania Forda przyniosły pewien efekt, gdyż w 1976 roku inflacja spadła, choć bezrobocie nadal utrzymywało się na wysokim poziomie^[11]. Przed wyborami prezydenckimi zaproponował zmniejszenie wydatków społecznych, kosztem zbrojeniowych, ograniczenie zasiłków dla bezrobotnych i odrzucenie systemu powszechnych ubezpieczeń zdrowotnych^[11].

Ford z Georgem Harrisonem i Ravi Shankarem, 1974

W 1975 roku dokonał kilku zmian w gabinecie: nowym sekretarzem obrony został Donald Rumsfeld, w miejsce Jamesa Schlesingera, natomiast nowym doradcą ds. bezpieczeństwa narodowego mianowano generała Brenta Scowcrofta^[12]. Dodatkowo szefem CIA został dotychczasowy szef misji łącznikowej w Chinach – George H.W. Bush^[12].

W dziedzinie polityki zagranicznej prezydent planował kontynuowanie polityki odprężenia w relacjach ze Związkiem Radzieckim^[13]. W 1974 roku minister spraw zagranicznych ZSRR Andriej Gromyko wizytował w Waszyngtonie, a sekretarz stanu USA, Henry Kissinger – w Moskwie^[13]. W dniach 23–24 listopada tego roku we Władywostoku, doszło do spotkania Forda z I sekretarzem KPZR Leonidem Breżniewem^[13]. Spotkanie dotyczyło redukcji zbrojeń i podpisania ewentualnej kontynuacji układu SALT I^[13]. W celu ograniczenia wyścigu zbrojeniowego, ustalono pułap maksymalnej liczby nosicieli głowic atomowych na 3000 i rakiet wielogłowicowych na 1320^[13].

Udział Stanów Zjednoczonych w wojnie wietnamskiej dobiegł końca, jednak w kwietniu Ford zawnioskował o wyasygnowanie 720 milionów dolarów na pomoc militarną i 250 milionów – na pomoc gospodarczo-humanitarną^[14]. Wietnam Południowy upadł 30 kwietnia, jeszcze zanim Kongres zdołał rozpatrzyć wniosek Forda^[14]. Równolegle w Kambodży doszli do władzy Czerwoni Khmerzy^[14]. 12 maja nowe władze zatrzymały okręt amerykański „Mayaguez”, który naruszył wody terytorialne Kambodży, w wyniku czego Ford zadeklarował wysłanie wojsk w celu odbicia załogi^[14]. Personel statku został zwolniony, jednak mimo to samoloty amerykańskie zbombardowały terytorium Kambodży, a marines wkroczyli na wyspę, gdzie rzekomo znajdowała się załoga statku^[14]. Prasa i władza ustawodawcza atakowała zwierzchnika sił zbrojnych za tę interwencję, jednak opinia publiczna odniosła się do tego bardziej przychylnie^[14].

Kissinger, Breżniew, Ford i Gromyko, 1975

Latem 1975 roku udał się w podróż do Europy, gdzie wizytował w Polsce, Rumunii i Jugosławii, odlatując potem do Helsinek, gdzie podpisał akt końcowy Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie^[15]. Dokument ten zawierał uzgodnienia takie jak: nienaruszalność granic w Europie, utrzymanie terytorialnego statusu quo, wzmocnienie bezpieczeństwa, a także zapewnienie państw socjalistycznych o rozszerzeniu praw człowieka^[16]. Pół roku później Ford udał się do Chińskiej Republiki Ludowej, w ramach kontynuacji nixonowskiego otwarcia na Daleki Wschód^[15]. Ford utrzymał kontakty z władzami w Pekinie, jednocześnie popierając Republikę Chińską w dążeniu do niepodległości^[15].

W kwestii rozwiązania konfliktu na Bliskim Wschodzie, Ford oddał pole od działania Henry’emu Kissingerowi i jego „dyplomacji częściowych kroków”^[15]. Prezydent skłaniał się do uznania Organizacji Wyzwolenia Palestyny za stronę^[15]. Początkowe rozmowy zakończyły się fiaskiem, dlatego też na początku czerwca 1975 roku w Salzburgu doszło do spotkania Forda z prezydentem Egiptu Anwarem as-Sadatem^[17]. Przed wylotem do Austrii prezydent otrzymał petycję z podpisami 76 senatorów, apelujących o umiar w ustępstwach wobec Egiptu^[18]. Na spotkaniu z Sadatem, Ford przyjął proegipską postawę, deklarując pomoc gospodarczą^[18]. W trakcie kampanii prezydenckiej w 1976 roku prezydent zaznaczył, że rząd amerykański nie chce narzucać konkretnego rozwiązania konfliktu bliskowschodniego, ani wywierać presji na Izrael w kwestii ustępstw wobec krajów arabskich^[18].

W listopadzie 1975 roku Angola przestała być kolonią Portugalii, co postanowiły wykorzystać Stany Zjednoczone^[18]. Centralna Agencja Wywiadowcza dokonała tajnej operacji, mającej na celu utworzeniu w Angoli proamerykańskiego rządu^[19]. Plan ten zakończył się jednak niepowodzeniem^[19]. Ponadto CIA brało udział w obaleniu i zamordowaniu prezydenta Chile, Salvadora Allende, a także zwalczała ruch antywojenny w USA^[19]. Takie działanie było niezgodne ze statutem wywiadu, który nie może przeprowadzać akcji na terenie USA^[19]. Wobec tych naruszeń, utworzono Senacką Komisję ds. Wywiadu, której zadaniem było kontrola i nadzór nad CIA^[19].

W 1976 roku odbywały się wybory prezydenckie, w których Ford postanowił ubiegać się o reelekcję^[19]. W Partii Republikańskiej, wyzwanie rzucił mu Ronald Reagan, zniesmaczony jego polityką^[20]. Ponieważ Reagan chciał nominacji wiceprezydenckiej dla liberała Richarda Schweikera, konserwatywne skrzydło odsunęło się od niego^[21]. W wyniku tego, na konwencji partii w Kansas City w sierpniu 1976, nominację uzyskał Ford^[21]. Jego rywalem z Partii Demokratycznej został Jimmy Carter, wraz z Walterem Mondale’em^[21]. W głosowaniu powszechnym Carter uzyskał 51%, wobec 48% dla Forda^[22]. W Kolegium Elektorów demokrata otrzymał 297 głosów, a republikanin – 240^[22]. W wyniku tego nowym prezydentem został Carter, którego zaprzysiężono 20 stycznia 1977 roku^[22].

Ronald Reagan, Nancy Reagan, Gerald Ford i Betty Ford w Gabinecie Owalnym, 1981

Ford i Nixon, 1982

Emerytura i śmierć

Po opuszczeniu Białego Domu przeniósł się do południowej Kalifornii^[22]. Skupił się na pisaniu pamiętników i książek oraz na wykładaniu^[22]. W 1982 roku otwarto Bibliotekę Prezydencką Forda w Ann Arbor^[23]. W czasach prezydentur Cartera i Reagana, Ford kilkakrotnie służył radą swoim następcom^[23]. Zmarł 26 grudnia 2006 roku w Rancho Mirage^[24]. 2 stycznia 2007 odbył się państwowy pogrzeb i nabożeństwa żałobne w Katedrze Narodowej w Waszyngtonie, gdzie po nabożeństwie Ford został pochowany w swoim Muzeum Prezydenckim w Grand Rapids w stanie Michigan^[25], i w tym dniu obowiązywała żałoba narodowa w Stanach Zjednoczonych^[26].

Życie prywatne

Gerald Ford poślubił rozwódkę, Elizabeth Bloomer 15 października 1948 roku^[2]. Para miała trzech synów i jedną córkę^[2]. Ford należał do Kościoła episkopalnego^[1].

Odznaczenia i honory

• Prezydent Clinton odznaczył Forda prezydenckim medalem wolności w roku 1999 za jego zasługi w gojeniu ran i pogodzeniu narodowym po aferze Watergate.
• Międzynarodowy port lotniczy w Grand Rapids został nazwany jego imieniem (grudzień 1999).
• Fundacja im. prezydenta Kennedy’ego odznaczyła go Nagrodą Profilu Odwagi za odwagę, jaką wykazał, przy ułaskawianiu Nixona (2001). Nagrodę wręczał m.in. były krytyk tego posunięcia, senator Ted Kennedy.
• 22 listopada 2004 roku gubernator stanu Nowy Jork, George Pataki, mianował Forda, wraz z innymi byłymi prezydentami, honorowym członkiem rady ds. odbudowy World Trade Center.
• Został patronem lotniskowca atomowego USS „Gerald R. Ford” (CVN-78) stanowiącego pierwszą jednostkę typu Gerald R. Ford

W 2018 filmie Vice w reżyserii Adama McKaya w postać Forda wcielił się Bill Campp^[27].

Przypisy

Bibliografia

• Longin Pastusiak: Prezydenci Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. Warszawa: Iskry, 1999. ISBN 83-207-1558-X. (pol.).

Linki zewnętrzne

• Biografia w Biographical Directory of the United States Congress (ang.)
• Gerald R. Ford. Biały Dom. [dostęp 2018-01-02]. (ang.).
• Gerald R. Ford, 40th Vice President. Senat Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2018-01-02]. (ang.).
• Gerald Ford Foundation. Presidental Library & Museum. [dostęp 2018-01-02]. (ang.).