Gmach Biblioteki Ordynacji Krasińskich w Warszawie

Gmach Biblioteki Ordynacji Krasińskich
	nr rej. 729 z 1.07.1965
	; Budynek w 2017
Państwo	Polska
Miejscowość	Warszawa
Adres	ul. Okólnik 9
Architekt	Juliusz Nagórski, Henryk Julian Gay
Inwestor	Edward Krasiński
Rozpoczęcie budowy	1911
Ukończenie budowy	1930
Zniszczono	1944
Odbudowano	1948
	Położenie na mapie Warszawy (c) Mfloryan at pl.wikipedia, CC BY 2.5 Gmach Biblioteki Ordynacji Krasińskich
	Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Gmach Biblioteki Ordynacji Krasińskich
	Położenie na mapie województwa mazowieckiego Gmach Biblioteki Ordynacji Krasińskich
	52°14′06,86″N 21°01′18,35″E/52,235239 21,021764

Gmach Biblioteki Ordynacji Krasińskich – zabytkowy budynek w Warszawie przy ul. Okólnik 9, mieszczący do 1944 Bibliotekę Ordynacji Krasińskich.

Historia

Budynek powstał na zlecenie ordynata Edwarda Krasińskiego, z przeznaczeniem na siedzibę Biblioteki Ordynacji Krasińskich, mieszczącej się ówcześnie w Pałacu Czapskich^[1]^[2]. Wybudowano go na działce, zakupionej w 1910 od Marii Wodzińskiej, na której wcześniej znajdowała się ujeżdżalnia^[1]^[2]. Pierwotne plany budynku przygotował architekt Juliusz Nagórski, natomiast Henryk Julian Gay je dopracował^[2].

Zasadnicza część obiektu powstała w latach 1911–1913, przy czym właściwe prace budowlane rozpoczęły się w 1912^[1]^[2]. Najpierw wybudowano dwa mieszkalne skrzydła boczne, których wynajem miał częściowo utrzymywać bibliotekę^[3]. Następnie postawiono tylną część, mającą mieścić magazyny biblioteczne, oraz frontowy gmach między bocznymi skrzydłami^[3]. Przeprowadzkę zbiorów bibliotecznych rozpoczęto jeszcze podczas wznoszenia gmachu w 1913, jednak wybuch I wojny światowej przerwał prace wykończeniowe^[3]. Zbiory biblioteczne udostępniano w prowizorycznej czytelni^[3]. Uroczyste otwarcie biblioteki miało miejsce dopiero 2 grudnia 1930^[4]. W latach 1910–1916 na budowę gmachu wydano około 403 tys. rubli, zaś w latach 1917–1930 równowartość około 257 tys. złotych^[5].

W czasie II wojny światowej pierwsze zniszczenia budynku miały miejsce już we wrześniu 1939 – zniszczeniu uległa część wystawowa i urządzenia czytelni publicznej^[6]. W 1941 budynek stał się jedną z siedzib powołanej przez okupantów niemieckich Staatsbibliothek Warschau^[1]. Przeniesiono do niego cenne zbiory również z innych bibliotek warszawskich^[3]. Niemcy zaczęli podpalać zbiory jeszcze we wrześniu 1944 przed upadkiem powstania warszawskiego^[3]. Mimo licznych zniszczeń, dzięki solidnej konstrukcji, budynek przetrwał pożary, zawaliło się jednak skrzydło magazynowe^[1]^[3].

W 1948 zakończono remont i przebudowę w stanie surowym^[6]. Kolejne wnętrza remontowane były przez kilka lat i sukcesywnie zajmowane pod działalność^[6]. W 1958 budynek otrzymała Biblioteka Narodowa^[1]. Najdłużej działała w nim drukarnia oraz introligatornia, ale zlokalizowane były tam również inne komórki Biblioteki Narodowej^[4]^[6]. W latach 1985–1989 drukarnia i introligatornia zostały przeniesione do nowego gmachu Biblioteki Narodowej przy al. Niepodległości w Warszawie^[4]^[6]. W 1989 budynek przekazano władzom miejskim Warszawy i pozostał niezagospodarowany^[4]. Przez pewien czas budynek był użytkowany przez Region „Mazowsze” NSZZ „Solidarność”^[7]. W 1993 fragmentarycznie odnowiono elewacje budynków mieszkalnych^[3]. 1 lipca 1965 gmach został wpisany do rejestru zabytków pod numerem 729^[8].

Opis

Budynek nosi cechy architektury wczesnego modernizmu^[3]. Główna frontowa część budynku jest niższa^[3]. Fasadę zdobią cztery kolumny, nad którymi umieszczone są kamienne zbroje i łaciński napis AMOR PATRIÆ NOSTRA LEX (Miłość ojczyzny naszym prawem)^[3]. Elewację dekorują również wieńce, pochodnie i orły o rozpostartych skrzydłach^[3]. Nad głównym wejściem znajduje się kartusz z herbem Krasińskich Ślepowron^[3]. Boczne skrzydła mieszkalne są wyższe i liczą cztery piętra^[3]. Najbardziej reprezentacyjnym pomieszczeniem w budynku był dwukondygnacyjny hall ze schodami i galeriami, oświetlany przebitym w suficie świetlikiem^[3]. Hall ozdobiony był obrazami i zbrojami^[3].

Galeria

Fasada (około 1930)
Hall (około 1931)
Hall (przed 1939)
Budynek po zniszczeniach wojennych (1945)

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Tchórzewska-Kabata 2002 ↓, s. 8.
↑ ^a ^b ^c ^d Majewski 2002 ↓, s. 15.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p Majewski 2002 ↓, s. 16.
↑ ^a ^b ^c ^d Tchórzewska-Kabata 2002 ↓, s. 9.
↑ Czajka 2002 ↓, s. 17.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Czajka 2002 ↓, s. 18.
↑ Czajka 2002 ↓, s. 19.
↑ Rejestr zabytków nieruchomych – Warszawa, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 24 listopada 2022 [dostęp 2020-03-03] .

Bibliografia

Stanisław Czajka. O historii „Okólnika”. „Biuletyn Informacyjny Biblioteki Narodowej”. 4 (163), s. 17–19, 2002.
Jerzy S. Majewski. Pod złą wróżbą…. „Biuletyn Informacyjny Biblioteki Narodowej”. 4 (163), s. 15–16, 2002.
Halina Tchórzewska-Kabata. Chwała i klęska „Okólnika”. „Biuletyn Informacyjny Biblioteki Narodowej”. 4 (163), s. 8–15, 2002.

[CITEREFTchórzewska-Kabata20028-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Tchórzewska-Kabata 2002 ↓, s. 8.

[CITEREFMajewski200215-2] Majewski 2002 ↓, s. 15.

[CITEREFMajewski200216-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p Majewski 2002 ↓, s. 16.

[CITEREFTchórzewska-Kabata20029-4] Tchórzewska-Kabata 2002 ↓, s. 9.

[CITEREFCzajka200217-5] Czajka 2002 ↓, s. 17.

[CITEREFCzajka200218-6] Czajka 2002 ↓, s. 18.

[CITEREFCzajka200219-7] Czajka 2002 ↓, s. 19.

[nid-8] Rejestr zabytków nieruchomych – Warszawa, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 24 listopada 2022 [dostęp 2020-03-03] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne