Gryfino

Gryfino
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Widok na centrum Gryfina z lotu ptaka
HerbFlaga
HerbFlaga
Państwo

 Polska

Województwo

 zachodniopomorskie

Powiat

gryfiński

Gmina

Gryfino

Aglomeracja

szczecińska

Prawa miejskie

1 marca 1254

Burmistrz

Mieczysław Sawaryn

Powierzchnia

9,58 km²

Populacja (30.06.2021)
• liczba ludności
• gęstość


20 792[1]
2170,4 os./km²

Strefa numeracyjna

(+48) 91

Kod pocztowy

74-100, 74-101

Tablice rejestracyjne

ZGR

Położenie na mapie gminy Gryfino
Mapa konturowa gminy Gryfino, po lewej znajduje się punkt z opisem „Gryfino”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego
Mapa konturowa województwa zachodniopomorskiego, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Gryfino”
Położenie na mapie powiatu gryfińskiego
Mapa konturowa powiatu gryfińskiego, u góry znajduje się punkt z opisem „Gryfino”
Ziemia53°15′11″N 14°29′15″E/53,253056 14,487500
TERC (TERYT)

3206044

SIMC

0979076

Hasło promocyjne: Energia Międzyodrza
Urząd miejski
ul. 1 Maja 16,
74-100 Gryfino
Strona internetowa
BIP

Gryfino (niem. Greifenhagen) – miasto w zachodniej części województwa zachodniopomorskiego, w powiecie gryfińskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Gryfino. Leży nad Odrą Wschodnią na Równinie Wełtyńskiej. Pomiędzy rzeką a granicą z Niemcami (Odrą Zachodnią) znajduje się Park Krajobrazowy Dolina Dolnej Odry.

Według danych GUS z 30 czerwca 2021 r., Gryfino liczyło 20 792 mieszkańców[1] i było pod względem liczby ludności jedenastym miastem w województwie zachodniopomorskim[2].

Historia

Widok na miasto Greifenhagen (Gryfino) ze „Stralsunder Bilderhandschrift”, (1615) r.

We wczesnym średniowieczu słowiańska osada rybacka o nazwie Dąbrowa[3]. Historyczne początki miasta sięgają XIII wieku[4]. Prawa miejskie na prawach magdeburskich Gryfino otrzymało w 1254 na mocy dokumentu lokacyjnego wydanego przez księcia Barnima I. Nowy ośrodek szybko zyskiwał na znaczeniu, otrzymując dalsze przywileje. W 1271 książę przekazał miastu prawo zakładania cechów i gildii kupieckich, które miały być wzorowane na podobnych instytucjach Szczecina. Pierwszymi wójtami Gryfina byli jego zasadźcy, w pierwszej połowie XIV stulecia wójtostwo przeszło w ręce najbogatszego w mieście rodu Wobberminów. Miastem zarządzało dwóch burmistrzów. W 1283 roku miasto wystąpiło przeciwko Bogusławowi IV. Od 1295 roku Gryfino leżało na terenie Księstwa szczecińskiego Ottona I. Od XIV wieku Gryfino było członkiem Hanzy. W styczniu 1341 Szczecin i Gryfino wypowiedziały posłuszeństwo Ottonowi I i Barnimowi III, podporządkowały się książętom wołogoskim i wezwały ich do objęcia rządów w księstwie. W drugiej połowie XIV wieku Gryfino związane coraz silniej ze Szczecinem zaczęło tracić na znaczeniu[4]. Do końca XIV wieku uzależniło się całkowicie pod względem gospodarczym od stolicy księstwa, schodząc do roli ośrodka rynku lokalnego[4]. W 1530 cała zabudowa zostaje zniszczona przez pożar[5]. Od 1640 mimo traktatu pokojowego przyznającego miasto Brandenburgii znajdowało się pod władaniem Szwedów, którzy przed opuszczeniem miasta w 1679 zniszczyli mury obronne i mosty, co spowodowało spadek znaczenia handlowego.

W XVIII wieku miasto podupadło gospodarczo, do czego przyczyniło się między innymi splądrowanie miasta przez wojska rosyjskie w 1760 podczas wojny siedmioletniej oraz wielka powódź w 1780. W tym czasie coraz większe znaczenie, jako źródło utrzymania mieszkańców, zyskiwało rolnictwo[4].

Ponowne ożywienie nastąpiło w II połowie XIX wieku. W latach 1857–1860 wybudowano i przebudowano szereg obiektów, powstały przedmieścia: Szczecińskie (pn.), Bańskie (pd.) i najmłodsze po przeciwnej stronie torów kolejowych, położono drewniany most, a w 1877 miasto otrzymało połączenie kolejowe ze Szczecinem. W 1904 rozpoczęto regulację Odry, co zmniejszyło zagrożenie powodziowe. Około 1930 wybudowano fabrykę mydła, garbarnię i wytwórnię kapeluszy filcowych. Przy ulicy Szczecińskiej wzniesiono szkołę rolniczą i rzeźnię, na północ od miasta zlokalizowano duży zakład suchej destylacji drewna[4].

Od 8 marca 1945 przez 18 dni toczyły się walki o most na Odrze, miasto zamieniono w twierdzę. Zniszczenia zabudowy sięgnęły 70%. Od tego samego roku miasto znajduje się w granicach Polski. We wrześniu 1945 r. pracę rozpoczęły Szkoła Podstawowa nr 1 oraz Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcące nr 1. Latem 1945 r. powstała drużyna piłki nożnej będąca zaczątkiem Klubu Sportowego „Polonia”. Dotychczasową nazwę miasta spolszczono w celu przystosowania do polskiego systemu nazewnictwa[3]. Początkowo używano nazwy Gryfin[6][7][8][9], forma Gryfino została wprowadzona rozporządzeniem ministrów Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 roku[10]. Dotychczasowych mieszkańców wysiedlono do Niemiec i zastąpiono polskimi osadnikami, w połowie początkowo będących osadnikami wojskowymi. Rolę miejscowego animatora ruchu kulturalnego pełnił reaktywowany w 1958 r. Powiatowy Dom Kultury. W latach 1954–1975 Gryfino odgrywało rolę siedziby powiatu w ówczesnym województwie szczecińskim. 27 czerwca 1968 r. Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów przyjął uchwałę, w której określił „dane wyjściowe do projektu wstępnego elektrowni kondensacyjnej Dolna Odra”, której budowę rozpoczęto w 1970 i uruchomiono w 1974 roku. Dla jej pracowników wybudowano w mieście nowe, duże osiedle – „Górny Taras”. W roku poprzedzającym budowę elektrowni Gryfino liczyło 6,5 tysiąca mieszkańców. Już w okresie rozpoczęcia inwestycji ich liczba wzrosła o tysiąc, w większości zatrudnionych przy wznoszeniu „Dolnej Odry”. W chwili oddania pierwszego bloku energetycznego miasto osiągnęło już 10 tysięcy, a w pięć lat później ponad 15 tysięcy mieszkańców i nadal się rozwijało. W 1987 r. przebywało tu już 20 tysięcy osób. Po reformie administracyjnej z 1999 ponownie stało się miastem powiatowym.

Architektura

Ochronie podlega cały układ Starego Miasta z 2. połowy XIII wieku.

Zabytki chronione prawnie

Gotycki Kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny

Kościół Narodzenia NMP – późno-romańsko-gotycki kościół parafialny, wcześniej pw. św. Mikołaja, budowla jest jednoprzęsłową, trójnawową halą z transeptem (nawą poprzeczną), prostokątnym chórem (prezbiterium) i kwadratową w rzucie wieżą zachodnią. Prosto zamknięte prezbiterium, transept i nawa główna w swoim rzucie tworzą układ krzyża greckiego (równoramiennego), początek budowy kościoła datuje się na rok 1278, w którym książę Barnim I przekazał patronat nad świątynią kościołowi NMP w Szczecinie. Fundację ołtarza w roku 1300 wiąże się z zakończeniem budowy części wschodniej kościoła, a więc prezbiterium i transeptu. Partie te wzniesione zostały z ciosów kamiennych przy użyciu cegły w architektonicznym detalu. Drugi etap budowy miałby być ukończony w 1325 roku, kiedy to książę Otton I ufundował drugi ołtarz. Zbudować wtedy miano z cegły bazylikowy, trójnawowy, jednoprzęsłowy korpus i kamienną w dolnej partii wieżę zachodnią. O istnieniu w tamtym czasie układu bazylikowego (nawy boczne niższe od nawy głównej) świadczą okna w górnej partii ścian nawy głównej, widoczne dziś na strychu kościoła. Trzeci etap budowy przypada na epokę późnego gotyku (XV wiek). Podwyższono wtedy nawy boczne do wysokości nawy głównej, tworząc układ halowy oraz założono sklepienia gwiaździste (dotychczas kościół nakryty był drewnianym stropem). W 1938 r. zmieniono średniowieczny stożek wieńczący wieżę na zupełnie niekomponujący z całością neobarokowy hełm.

(c) Jan M, CC BY-SA 3.0
Brama Bańska

Brama Bańska – wybudowana w XIV wieku następnie modernizowana w 1864, 1979, 1984. Cały masywny blok bramy ma 15,3m wysokości, do 11,75 m zbudowany jest z kamienia polnego i nadbudowany w XV wieku cegłą o dalsze 3,55 metra. Wymiary zewnętrzne bramy wynoszą 8m x 8,5m, grubość ścian przejazdu – wschodnia 1,65 m, zachodnia (z klatką schodową w grubości muru) 2,20m. Wielki ostrołukowy otwór nad przejazdem bramy od strony miasta zamurowany został po roku 1500.

Mury obronne

Mury obronne – powstały w XIV – XV wieku; wzniesiono je z kamienia polnego układanego w grube warstwy, wyrównywane co ok. 1 m drobnymi kamykami i okrzeskami. Obecna wysokość murów nie przekracza 4 metrów pierwotnie sięgała około 6m. Obecnie w najlepszym stanie pozostaje odcinek na południowo-wschodnim narożu miasta, przylegający do parku. Ma on ok. 70 metrów długości, 4 m wysokości i od 1,0 do 1,5 m grubości.

Pałacyk pod Lwami
Brama wejściowa
Pałacyk
Fontanna
Rzeźba
Pawilon Informacji Turystycznej

Pałacyk pod Lwami – wybudowano go w końcu XIX wieku w miejscu średniowiecznej fosy, którą zniwelowano w XVIII wieku. Posiada formę willi o charakterze podmiejskiego dworku. Wybudował go przemysłowiec niemiecki Henrich Moller, producent mydła i środków piorących. Wykupił na ten cel znaczną część ówczesnych ogrodów miejskich (powstałych po zniwelowaniu fosy) znajdujących się poza średniowiecznymi murami miasta. Wzdłuż obecnej ulicy Chrobrego znajdował się rów doprowadzający wodę do dawnej fosy. Nad tym właśnie rowem znajdował się mostek ozdobiony dwoma kamiennymi lwami, które do dziś zdobią wejście do pałacyku i od których budynek zawdzięcza swą nazwę. Pałacyk powstawał w kilku fazach: najwcześniej powstała część główna – mieszkalna, później została dobudowana część wschodnia, a na końcu pomieszczenie gospodarcze oraz wozownia. Na środku dziedzińca stoi murowana fontanna obłożona zieloną glazurą o dekoracyjnych kaflach z motywami masek i zwierząt wodnych. Do pałacyku prowadzi aleja cisów, a w otaczającym parku rosną liczne drzewa, głównie iglaste: czarna sosna, jawory, cisy oraz cyprysik nutkajski. W parku stały liczne kamienne rzeźby, które w czasie II wojny światowej uległy zniszczeniu. Obecnie zachowała się tylko jedna oraz pozostałości fontanny. Południową granicę parku stanowią miejskie mury obronne. W części północno-zachodniej parku jeszcze do niedawna znajdowała się sadzawka. Po wojnie miały tu swoją siedzibę liczne stowarzyszenia (np. towarzystwa śpiewacze, Komenda Hufca ZHP, sezonowe turystyczne schronisko młodzieżowe). Od 1958 r. w pałacyku była filia Szkoły Podstawowej nr 1 do czasu powołania SP 2, która od września 1959 r. działała w pałacyku, będąc pierwszą świecką szkołą w Gryfinie. W latach 60. w murach pałacyku swoje miejsce znalazła Zasadnicza Szkoła Rolnicza (potocznie zwana „Pomidorówką”). Od roku 1977 w Pałacyku pod Lwami funkcjonował równocześnie Młodzieżowy Dom Kultury oraz filie SP 1 i SP 2. Do południa w budynku odbywały się lekcje, po południu, po wyniesieniu ławek – zajęcia kół zainteresowań Młodzieżowego Domu Kultury[11].

Urząd Pocztowy nr 1

Poczta wraz z budynkiem gospodarczym – budynek położony na narożniku ulic 1 maja od południa i ul. Sprzymierzonych od wschodniej. Budynek powstał w roku 1883 z przeznaczeniem na urząd pocztowy. Lokalizacja budynku w tym miejscu wiąże się z powstaniem w 1877 roku linii kolejowej Kostrzyn-Szczecin.

Rzeźnia – zespół budynków z początku XX wieku, budynek produkcyjny z wieżą ciśnień, budynek administracyjno-mieszkalny, magazyn, ogrodzenie. Rzeźnia powstała na terenach przemysłowego Przedmieścia Szczecińskiego (Stettiner Vorstadt). Istniejącą zabudowę rzeźnia otrzymała na początku XX wieku, jej zabudowania stoją na czworobocznym placu, otoczonym wysokim ceglanym murem, a od strony ul. Szczecińskiej kutym ogrodzeniem ma ceglanych filarach. Zespół rzeźni wzniesiono z ceramicznej cegły. Obiekty w większości jednokondygnacyjne przykryte są dachami o zróżnicowanym kształcie. Na początku XX wieku zakład zajmował się wyrobem wędlin oraz konserw. Po 1945 r. rzeźnia nadal funkcjonowała jako masarnia. Po 1994 roku zaprzestano produkcji, a obiekt sprzedano prywatnemu właścicielowi[12]. (ul. Szczecińska 37).

Inne obiekty historyczne

Cmentarz wojenny w Gryfinie - największy na Pomorzu radziecki cmentarz wojenny[13]

Cmentarz komunalny – został założony przez ówczesne niemieckie władze miasta prawdopodobnie ok. 1909 roku. Posiada układ alejek i centralne położenie kaplicy cmentarnej podobne do Cmentarza Centralnego w Szczecinie przy ul. Ku Słońcu. Kaplicę cmentarną w stylu neogotyckim wybudowano ok. 1911 roku. Po II wojnie światowej w tym samym miejscu został założony polski cmentarz (na tzw. czystym polu – w środku cmentarza niemieckiego). Pierwsza polska mogiła (Anieli Wojciechowskiej) pochodzi z 31 sierpnia 1945 roku. Cmentarz jest gęsto zadrzewiony, porasta go różnorodny drzewostan między innymi platany, lipy, sosny kanadyjskie, srebrne świerki oraz ponad 100 cisów.

Cmentarz wojenny – powstał w 1946 roku w wyniku ekshumacji w latach 1947, 1948, 1953, 1954, 1969, ma powierzchnię 0,70 ha, założony w 1946 roku. Zwłoki poległych ekshumowano z miejscowości: Gryfino, Zdunowo, Trzebiatów, Stargard, Chlebowo, Śmierdnica, Kobylanka, Daleszewo, Kliniska, Sobieradz, Goleniów, Łobez, Żelisławiec, Gardno, Dobra. Łącznie na cmentarzu spoczęło 7134 żołnierzy, w tym 1220 żołnierzy znanych i 5914 żołnierzy nieznanych. W latach 1972–1974 cmentarz przebudowano według projektu Witolda Andrzejewskiego. W roku 2013 rozpoczął się remont płyt z nazwiskami pochowanych żołnierzy.

Lapidarium byłych niemieckich mieszkańców Gryfina – powstało na przełomie 1994/1995 roku. Zebrano w nim płyty nagrobne z terenu obecnego cmentarza, byłych mieszkańców Gryfina i okolic. Lapidarium nie jest ukończone, nadal trwa rozbudowa. Przy tworzeniu lapidarium Gryfino współpracuje ze Stowarzyszeniem „Heimatkreis Greifenhagen” w Bersenbrucku (Dolna Saksonia).

Symboliczna mogiła-pomnik zwana Golgotą Wschodu – z okazji Narodowego Święta Niepodległości – 11 listopada 1995 roku odsłonięto mogiłę-pomnik pamięci Polaków, którzy nie powrócili z Syberii, zostali zamordowani na terenie ZSRR oraz żołnierzy polskich, którzy zginęli na frontach II wojny światowej. Pomnik powstał z inicjatywy działaczy gryfińskiego koła Związku Sybiraków.

Park miejski im. Stanisławy Siarkiewicz – założony na początku XIX w. z przeznaczeniem na cmentarz. Do lat 60. XX w. w parku były neoklasycystyczne grobowce, wzniesione na wzór świątyń greckich i starorzymskich. Dzisiejszy park zajmuje obszar 6,02 ha, na którym rosną głównie drzewa liściaste. Przy jednej z alejek znajduje się głaz narzutowy, na którym znajduje się tablica poświęcona patronce parku – gryfińskiej nauczycielce, poetce, malarce, miłośniczce przyrody. Znajduje się tu również plac zabaw dla dzieci.

Demografia

Dane historyczne

Rok  Liczba ludności[14]
19655300
19707400
197510 800
198015 300
199021 000
199522 229
200021 690
200521 561
200721 177
201121 700
201821 393

Struktura demograficzna

Według danych z 31 grudnia 2007 r.[14]:

OpisOgółemKobietyMężczyźni
Jednostkaosób%osób%osób%
Populacja21 17710010 87851,3710 29948,63
Wiek przedprodukcyjny (0–17 lat)390418,4418768,8620289,58
Wiek produkcyjny (18–65 lat)14 89870,35735034,71754835,64
Wiek poprodukcyjny (powyżej 65 lat)237511,2116527,87233,41

Piramida wieku mieszkańców Gryfina w 2014 roku[15].
Piramida wieku Gryfino.png

Mieszkalnictwo

W 2007 w mieście było 7359 mieszkań, z czego 46,51% (3421) należało do spółdzielni mieszkaniowych, 36.70% (2698) do osób prywatnych, mieszkania komunalne stanowiły 11,38% (837), TBS 3,02% (222), w zasobach zakładów pracy pozostawało 2,36% (174) mieszkań. Przeciętna wielkość jednego mieszkania wynosi 58,4 m², statystycznie na każdego mieszkańca przypada 20,3 m² powierzchni użytkowej[14].

Oświata

W Gryfinie znajdują się następujące placówki oświatowe:

  • Przedszkole nr 1 im. Krasnala Hałabały
  • Przedszkole nr 2 im. Misia Uszatka
  • Przedszkole nr 3 im. Kubusia Puchatka
  • Przedszkole nr 4 im. Pszczółki Mai
  • Przedszkole nr 5 im. Calineczki
  • Niepubliczne Integracyjne Przedszkole Iskierka
  • Szkoła Podstawowa nr 1 z Oddziałami Integracyjnymi im. Marii Dąbrowskiej
  • Szkoła Podstawowa nr 2 im kpt. ż.w. Mamerta Stankiewicza
  • Szkoła Podstawowa nr 3 im. Noblistów Polskich
  • I Liceum Ogólnokształcące im. Aleksandra Omieczyńskiego
  • Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2 w Gryfinie:
    • Liceum Ogólnokształcące
    • Technikum Zawodowe
    • Zasadnicza Szkoła Zawodowa

Przemysł

Gryfino jest przede wszystkim ośrodkiem przemysłu drzewnego. W mieście znajduje się tartak oraz dwa zakłady produkujące węgiel drzewny firmy Gryfskand. Oprócz tego w Gryfinie istnieje zakład produkujący wyroby gumowe i tworzywa sztuczne (Jäger Polska) oraz przedsiębiorstwo działające w branży odlewniczej (Alumet). 5 km na południe od miasta, w Nowym Czarnowie, znajduje się Elektrownia Dolna Odra, największy w regionie zakład produkcyjny oraz zatrudniająca ponad 500 pracowników lider branży pralniczej Fliegel Textilservice.

Ochrona przyrody

Turystyka

Informacja turystyczna

Centrum Informacji Turystycznej znajduje się w budynku tzw. Rybakówki na Nabrzeżu Miejskim nad Odrą przy ul. Nadodrzańskiej 1, w którym można zaopatrzyć się w plan miasta, mapy gminy i okolic, a także książki o historii Gryfina, przewodniki po mieście i gminie, kajakowe mapy Międzyodrza i pamiątki (m.in. magnesy, widokówki). W Centrum znajduje się również publiczny (bezpłatny) dostęp do Internetu, czynny w godzinach funkcjonowania Centrum.

Rybakówka

Piesze szlaki turystyczne

W Gryfinie rozpoczynają się piesze szlaki turystyczne:
szlak turystyczny zielony Szlak Woja Żelisława (dł. 31,2 km; Gryfino (dworzec PKP) – WełtyńŻelisławiecBinowo – Czajcza Przełęcz – przeł. Trzech Braci – Szwedzki Kamień (pomnik przyrody) – Grobla Zielawy – grodzisko Chojna – Skórcza Góra – jez. Szmaragdowe)

szlak turystyczny żółty „Szlak Stekliński” (dł. 18 km; Gryfino (tartak południowy) – Żórawki – Żórawie – Szczawno – Bartkowo – Steklno – Czarnówko – Lubicz)

Przez miasto przebiega również pieszy szlak turystyczny:
szlak turystyczny czerwony Szlak Nadodrzański (dł. 144,1 km; Radziszewo – przeł. Trzech Braci – wzg. Bukowiec (149 m n.p.m.) – Droga Kołowska – Głaz Kołyska – BinowoChlebowo – Gryfino (dworzec PKP) – „Krzywy Las” (pomnik przyrody)Dolna OdraRurkaChojna – Stoki – Cedyński Park Krajobrazowy – Głazy Bliźniaki (pomnik przyrody) – dąb „Król” (pomnik przyrody) – Puszcza PiaskowaLubiechów DolnyCedynia – Góra Czcibora – Osinów DolnyStary KostrzynekStara RudnicaSiekierkiGozdowiceMieszkowice)

Droga rowerowa Gryfino-Wełtyń

Rowerowe szlaki turystyczne

W Gryfinie mają początek oraz koniec (są to pętle) rowerowe szlaki turystyczne:
szlak rowerowy czerwony „Szlak Odrzańsko-Bukowy” (dł. 32,5 km; Gryfino (pl. Barnima – ul. Targowa) – ŻabnicaDębceDaleszewoStare BrynkiPuszcza BukowaJarząbki – jez. Binowo – Wysoka GryfińskaGardnoWełtyń – Gryfino)

szlak rowerowy niebieski „Szlak Wełtyńsko-Tywiański” (dł. 34,9 km; Gryfino (pl. Barnima) – ścieżka rowerowa do jez. Wełtyń – WełtyńChwarstnicaBorzym – Borzymek – Mielenko GryfińskieWirówekWirów – Gryfino)

szlak rowerowy zielony „Szlak Leśny” 29,5 km; Gryfino (pl. Barnima) – SzczawnoŻórawieBartkowoGajkiSteklinkoCzarnówkoPacholętaKrzypnicaKrajnik„Krzywy Las” (pomnik przyrody)Pniewo – Gryfino (Centrum Wodne „Laguna”)

szlak rowerowy żółty „Szlak Stekliński”, 29,5 km; Gryfino (pl. Barnima) – ścieżka rowerowa do jez. Wełtyń – WirówWirówekBartkowoŚremskoSteklnoSteklinkoNowe CzarnowoPniewoŻórawki – Tywina – Gryfino (Centrum Wodne „Laguna”)

Blue Velo w Szczawnie

Przez miasto przebiega również rowerowy szlak turystyczny:
szlak rowerowy zielony Szlak „Zielona Odra”, dł. 154,5 km; SzumiłowoNamyślinKłosówCzelinCedyński Park KrajobrazowyGozdowiceSiekierkiStara RudnicaStary KostrzynekOsinów DolnyCedyniaLubiechów DolnyBielinekPiasekZatoń DolnaKrajnik GórnyKrajnik DolnyOgnicaWiduchowaMarwiceKrzypnicaKrajnikPniewo – Gryfino – ŻabnicaDębceStare Brynki – Leśnictwo Radziszewko – Puszcza BukowaSzczecin ŻydowceSzczecin Podjuchy
szlak rowerowy niebieski Blue Velo – Odrzańska Trasa Rowerowa, szlak rowerowy biegnący wzdłuż Odry o planowanym przebiegu ze Świnoujścia na Górny Śląsk (ok. 1000 km). Odcinek Gryfino – ChwarstnicaBorzymBanieSwobnicaTrzcińsko Zdrój, dł. 44,1 km został otwarty 27 sierpnia 2018. Dotychczasowa droga rowerowa biegnąca od mostu na Odrze Wschodniej w Gryfinie do mostu na Odrze Zachodniej na granicy z Niemcami stanowi obecnie łącznik pomiędzy Blue Velo a Oder-Neisse Radweg.

Wodne szlaki turystyczne

Obecnie na sąsiadującym z miastem Międzyodrzu nie ma wyznaczonych szlaków kajakowych, a jest to najlepszy sposób na zwiedzanie tych terenów. Wypożyczalnia kajaków w Gryfinie mieści się na plaży nad Odrą i prowadzona jest przez Ośrodek Sportu i Rekreacji. Miasto znajduje się na trasie szlaku wodnego Berlin – Szczecin – Bałtyk.

Gryfińskie Rajdy Rowerowe

Istniejący od 1995 r.[16] zespół imprez masowych o charakterze rekreacyjnym i krajoznawczym organizowanych w okresie od wiosny do późnej jesieni. Co roku GRR składają się z około 10 rajdów o zróżnicowanej trasie i trudności, przez co mają trafiać do szerokiego grona cyklistów. Trasy rajdów wyznaczane są na terenie gminy Gryfino, powiatu gryfińskiego, a także w Niemczech. Każda edycja rajdu połączona jest z publikacją Książeczki wycieczek kolarskich, w których znajdują się trasy rajdów, z możliwością dokumentowania uczestnictwa, jak również opisy miejscowości, przez które mają okazję przejeżdżać uczestnicy. Pomysłodawcą tras i głównym organizatorem GRR jest Andrzej Urbański.

Transport

Most drogi wojewódzkiej nr 120 w Gryfinie, na przedłużeniu ul. Piastów

Transport drogowy

Przewozy autobusowe

Komunikacją autobusową zajmuje się PKS Szczecin obsługujący kursy do Szczecina i wszystkich miejscowości gminy, a także części powiatu gryfińskiego (m.in. Stare Czarnowo, Kołbacz, Widuchowa, Chojna, Banie, Trzcińsko Zdrój). PKS Szczecin obsługuje także linie podmiejskie o numerach 1 na trasie Szczecin – Radziszewo – Daleszewo – Czepino – Gryfino – Elektrownia Dolna Odra, linię nr 2 na trasie Dolna Odra – Gryfino – Dolna Odra oraz letnią, sezonową linię z Gryfina na plażę miejską nad jeziorem w Steklnie. Oprócz tego przedsiębiorstwa działa również przewoźnik Ber-Trans obsługujący kursy do Widuchowej i Lubicza oraz firma Wektor Bus oferująca przewozy na trasie Chojna – Gryfino – Szczecin.

Transport kolejowy

W 1877 r., po wybudowaniu ostatniego odcinka Nadodrzańskiej Magistrali Kolejowej, miasto otrzymało połączenie kolejowe (zelektryfikowane w 1983 r.) Wrocław – Szczecin z Chojny do nieistniejącego już szczecińskiego Dworca Wrocławskiego. W 1895 roku otwarta została linia z Gryfina do Pyrzyc przez Chwarstnicę. Linię zamknięto w 1996, a w 2009 roku całkowicie rozebrano. Również od 1895 z Gryfina można było dojechać do Swobnicy przez Chwarstnicę i Banie. Linię zamknięto w 1986 na odcinku Banie – Swobnica, który już w roku 1987 rozebrano. Odcinek Banie – Chwarstnica zamknięto w 1991 roku, a rozebrano w 2007. Z Gryfina można było jeszcze dojechać do Szczecin Dąbia (przed wojną do już nieistniejącej stacji Szczecin Lotnisko) przez Chwarstnicę, Stare Czarnowo i Kołbacz. Linię otwarto w 1905, a rozebrano w 1992 roku.

Obecnie z Gryfina pociągami Przewozów Regionalnych można dojechać do Szczecina, Chojny, Kostrzyna, Rzepina i Zielonej Góry. Natomiast pociągami InterCity można dojechać do Szczecina, Świnoujścia, Stargardu, Białogardu, Kołobrzegu, Poznania, Kalisza, Łodzi, Warszawy, Zielonej Góry, Wrocławia, Opola, Katowic, Bielska-Białej, Krakowa, Rzeszowa, Przemyśla.

Sport

Centrum Wodne "Laguna"

Gryfińskie zespoły sportowe profesjonalne i amatorskie:

  • KS Energetyk Gryfino z sekcjami: piłki nożnej, tenisa ziemnego, smoczych łodzi
  • UKS Energetyk Junior Gryfino z sekcjami: piłki nożnej, kolarską
  • MKS Hermes Gryfino z sekcjami: lekkoatletyczną, gimnastyczną
  • Klub Piłki Ręcznej Gryfino
  • Klub Piłkarski Polonia Gryfino
  • stowarzyszenie kultury fizycznej LKS Piast Gryfino organizujące turnieje: tenisa stołowego, piłki siatkowej halowej i plażowej, warcab stupolowych
  • triathlonowy KS Delf Gryfino
  • koszykarski UKS Olimpijczyk Gryfino
  • UKP Marlin Gryfino z sekcjami: pływacką, waterpolo
  • klub karate UKS Kamikaze Gryfino
  • sporty walki Kliasen Team
  • szachowy UKS Biały Pion Gryfino
  • strzelecki KSS LOK Regalica Gryfino
  • Klub Biegacza Hermes Gryfino

Media

Miasto posiada tygodniki „Gazeta Gryfińska”[17] oraz „Nowe 7 Dni Gryfina”[18]. Oprócz tego wiadomości o wydarzeniach w mieście zamieszczane są na portalach internetowych eGryfino.pl, igryfino.pl, gryfino24.info.

Religia

Większość mieszkańców Gryfina stanowią wyznawcy Kościoła rzymskokatolickiego, który posiada tu dwie parafie tj. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny oraz Niepokalanego Serca Najświętszej Maryi Panny, obie w dekanacie Gryfino w archidiecezji szczecińsko-kamieńskiej. Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzą także dwa Kościoły protestanckie: Kościół Zielonoświątkowy w RP oraz Kościół Chrześcijan Baptystów. Działalność kaznodziejską prowadzą również dwa zbory Świadków Jehowy[19].

Administracja

Urząd Miasta i Gminy Gryfino

Miasto jest siedzibą gminy miejsko-wiejskiej. Mieszkańcy Gryfina wybierają do swojej rady miejskiej 15 radnych (15 z 21). Pozostałych 6 radnych wybierają mieszkańcy terenów wiejskich gminy Gryfino. Organem wykonawczym jest burmistrz. Siedzibą władz jest urząd miejski przy ul. 1 Maja. W mieście znajduje się starostwo gryfińskie. Gryfino jest członkiem stowarzyszenia Unia Miasteczek Polskich[20].

Burmistrzowie Gryfina:

  • 1417 Thomas Schonenfelt
  • 1468 Juntter von Wedel i Christian Linde
  • 1470 Otto Plate
  • 1471 Heinrich von Wobbermyn
  • 1490 Titke Drewes, Johannes Knust i Nikolaus Költzke
  • 1532-1551 Kersten Molner
  • 1542 Hans Matthias i Matthias Berndt
  • 1543 Joachim Rückfordt
  • 1545 Hans Paul Reimar
  • 1570 Eramus Pauli
  • 1572 Jordan
  • 1574 Hans Pauli
  • 1580 Joachim Stolpe
  • 1592 Johannes Reimar
  • 1631 Nicolaus Kelde
  • 1651 Joachim Pauli
  • 1673 Michael Wustrow
  • 1674 Daniel Cruse
  • 1699 Worms
  • 1711 Joachim Wesendorff
  • 1714 Jacob Wulffen
  • 1716 Georg Peter Jancticous
  • 1733 Carl Otto Jahn i Johann Friedrich Crusius
  • 1745 Curt Heinrich von Beneckendorff -1761
  • 1762 Gottfried Georgi
  • 1762-1775 Johann Ludwig Sponholtz
  • 1764-1772 Johann Friedrich Martini
  • 1767 Emanuel Friedrich Stein
  • 1775 Johann Christian Schmidt
  • 1775-1802 Friedrich Wilhelm Krüger
  • 1776-1778 Biesel
  • 1776 Böttcher
  • 1780 J.C. Masch
  • 1782 Struwe
  • 1783 Olympius
  • 1798 Johann Gottfried Regen
  • 1809-1814 Friedrich Wilhelm Krüger
  • 1814-1837 Friedrich Christen
  • 1838-1849 Emil Seiler
  • 1849-1852 Bintz (p.o.)
  • 1853-1859 Alexander Cäsar
  • 1860-1863 Ernst Schilke
  • 1863-1869 Gustav Ludwig
  • 1869-1872 Johannes Nathanäl Winkler
  • 1873-06.1874 Flogertzy (p.o.)
  • 06.1874-08.1874 Leopold Müller
  • 08.1874-29.05.1889 Johann Heinrich Ferdinand Lucas
  • 1890-1897 Christian Richard Johann Wadehn
  • 1897-1923 August Quandt
  • 1924-1930 Heinrich Willert[21]
  • Wojciech Długoborski (1990–1998)
  • Andrzej Urbański (1998–2002)
  • Henryk Andrzej Piłat (2002-2014)
  • Mieczysław Edward Sawaryn (od 2014)

Mieszkańcy Gryfina wybierają posłów na Sejm z okręgu wyborczego nr 41, senatora z okręgu wyborczego nr 98, a posłów do Parlamentu Europejskiego z okręgu wyborczego nr 13.

Miasta partnerskie

Ludzie związani z Gryfinem

Zobacz też

  • Cmentarz żydowski w Gryfinie
  • Krzywy Las

Przypisy

  1. a b Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny, demografia.stat.gov.pl [dostęp 2021-12-12].
  2. Lista miast w Polsce (spis miast, mapa miast, liczba ludności, powierzchnia, wyszukiwarka), Polska w liczbach [dostęp 2021-12-12] (pol.).
  3. a b Kazimierz Rymut: Nazwy Miast Polski. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1987. ISBN 83-04-02436-5.
  4. a b c d e 3. Historia miasta Gryfino. W: Biuro Studiów i Projektów Europejskich: Lokalny Program Rewitalizacji dla Miasta Gryfino. Szczecin-Gryfino: BIP gminy Gryfino, wrzesień 2007, s. 8–9.
  5. Piotr Skurzyński "Pomorze" Wyd. Sport i Turystyka - Muza S.A. Warszawa 2007 s. 65 ISBN 978-83-7495-133-3
  6. Ustalona granica w rejonie Swinoujście – Gryfin. „Kurier Szczeciński”. 1 (I), s. 1, 1945-10-07. 
  7. Mapa Polski 1:1000 000 Wojskowy Instytut Geograficzny Sztabu Generalnego W.P., Warszawa 1945 [1].
  8. Koleje Pomorza Przyodrzańskiego 1:1000 000 Dyr. Okręg. Kolei Państw. w Szczecinie, 1946 [2].
  9. Fragment mapy z Atlasu Samochodowego Polski, wydany nakładem wydawnictwa „Przełom” z Krakowa w 1945 roku.
  10. Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. nr 44, poz. 85, s. 1).
  11. Wrota Gryfina, Strona miasta.
  12. 3. Sfera zabytków. W: Biuro Studiów i Projektów Europejskich: Lokalny Program Rewitalizacji dla Miasta Gryfino. Szczecin-Gryfino: BIP gminy Gryfino, wrzesień 2007, s. 18.
  13. Marian Anklewicz, Gryfino miejski szlak historyczny, 2008, ISBN 978-83-924384-9-6.
  14. a b c Bank Danych Regionalnych – Strona główna. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
  15. Gryfino w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-12] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  16. Gryfińskie Rajdy Rowerowe 2015 „20 tras na XX lecie GRR”, gryfino.powiat.pl [dostęp 2017-11-23] (pol.).
  17. Tygodnik Gazeta Gryfińska.
  18. Nowe 7 Dni Gryfina.
  19. Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2017-01-19].
  20. Członkowie. Unia Miasteczek Polskich. [dostęp 2016-01-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-06-20)].
  21. F. Hayn, Das Stadtbild von Greifenhagen in seiner historischen Entwicklung, Greifenhagen 1930.
  22. strona Barlinka.
  23. strona Schwedt.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

West Pomeranian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of West Pomeranian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 54.65 N
  • S: 52.58 N
  • W: 13.95 E
  • E: 17.10 E
POL Szlak zielony.svg
Zielony szlak turystyczny.
POL Szlak żółty.svg
Żółty szlak turystyczny.
POL Szlak czerwony.svg
Czerwony szlak turystyczny.
Szlak rowerowy czerwony.svg
Czerwony szlak rowerowy
Szlak rowerowy niebieski.svg
Niebieski szlak rowerowy
Szlak rowerowy zielony.svg
Zielony szlak rowerowy
Szlak rowerowy żółty.svg
Żółty szlak rowerowy
Gryfino cmentarz wojenny dron (1).jpg
Autor: Kapitel, Licencja: CC BY-SA 4.0
Cmentarz Wojenny w Gryfinie
Gryfino willa kolb1148.JPG
Autor: Marcin Kuna, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Gryfino, ul. Bolesława Chrobrego 48 - willa z powozownią, /otoczenie/
Piramida wieku Gryfino.png
Autor: Polskawliczbach, Licencja: CC BY-SA 2.5 pl
Piramida wieku mieszkańców Gryfina, 2014
Gryfino Palacyk pod Lwami (3).jpg
Autor: Kapitel, Licencja: CC BY-SA 4.0
Pałacyk pod Lwami; Gryfino ul. Bolesława Chrobrego 48
Gryfino stadion Energetyka Gryfino dron (1).jpg
Autor: Kapitel, Licencja: CC BY-SA 4.0
Stadion Energetyka Gryfino w Gryfinie
Gryfino poczta kolb0669.JPG
Autor: Marcin Kuna, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
poczta Gryfino, ul. Sprzymierzonych 2
Powiat gryfiński location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa powiatu gryfińskiego, Polska
Blue Velo Szczawno.jpg
Autor: Wierszoklet, Licencja: CC BY-SA 4.0
Blue Velo w Szczawnie przy Tywie
Gryfino kosciol NNMP zzewnatrz (1).jpg
Autor: Kapitel, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Gryfinie
POL Gryfino flag.svg
Flaga miasta i gminy Gryfino, woj. zachodniopomorskie
Gryfino most zwodzony dron (1).jpg
Autor: Kapitel, Licencja: CC BY-SA 4.0
Most zwodzony w Gryfinie
Gryfino centrum dron (1).jpg
Autor: Kapitel, Licencja: CC BY-SA 4.0
Gryfino - widok centrum z lotu ptaka
Gryfino mury obronne.jpg
Autor: Kapitel, Licencja: CC BY-SA 4.0
Gryfino mury obronne
Gryfino Palacyk pod Lwami (4).jpg
Autor: Kapitel, Licencja: CC BY-SA 4.0
Pałacyk pod Lwami; Gryfino ul. Bolesława Chrobrego 48
Rybakówka Gryfino.jpg
Autor: Wierszoklet, Licencja: CC BY-SA 4.0
Rybakówka w Gryfinie na nabrzeżu
Gryfino Palacyk pod Lwami (2).jpg
Autor: Kapitel, Licencja: CC BY-SA 4.0
Pałacyk pod Lwami; Gryfino ul. Bolesława Chrobrego 48
Gryf-WełtRow.jpg
Autor: Wierszoklet, Licencja: CC BY-SA 4.0
Droga rowerowa Gryfino-Wełtyń
Elektrownia Dolna Odra dron (1).jpg
Autor: Kapitel, Licencja: CC BY-SA 4.0
Elektrownia Dolna Odra
Greifenhagen-1615-StralsunderBilderhandschrift.JPG
Cityview of Greifenhagen(Gryfino) from the "Stralsunder Bilderhandschrift"
Lubinus Greiffenhagen.png
Rycina miasta Gryfino z mapy Lubinusa - Mapa księstwa pomorskiego z 1618 roku.
Urząd Miasta Gryfino.JPG
Autor: Komaares, Licencja: CC BY-SA 4.0
Urząd Miasta i Gminy w Gryfinie
1WK15 Gryfino (2) Travelarz.JPG
Autor: Travelarz, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
To zdjęcie zostało wykonane podczas polskiej Wikiekspedycji kolejowej 2015 zorganizowanej przez
Stowarzyszenie Wikimedia Polska we współpracy z Fundacją Grupy PKP.
Wszystkie zdjęcia z wyprawy możesz zobaczyć w kategorii Wikiekspedycja kolejowa 2015.
Gryfino (gmina) location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa gminy Gryfino, Polska
Gryfino Palacyk pod Lwami (1).jpg
Autor: Kapitel, Licencja: CC BY-SA 4.0
Pałacyk pod Lwami; Gryfino ul. Bolesława Chrobrego 48
Gryfino Centrum Wodne Laguna dron (1).jpg
Autor: Kapitel, Licencja: CC BY-SA 4.0
Centrum Wodne "Laguna" w Gryfinie