Grzegorz IX

Grzegorz IX

Gregorius Nonus

Ugolino Conti di Segni
Papież Biskup Rzymu
Miniatura przedstawiająca Grzegorza IX z manuskryptu z ok. 1270
Kraj działania	Państwo Kościelne
Data i miejsce urodzenia	1160–1170 Anagni
Data i miejsce śmierci	22 sierpnia 1241 Rzym
Miejsce pochówku	bazylika św. Piotra
Papież
Okres sprawowania	19 marca 1227–22 sierpnia 1241
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki
Diakonat	najpóźniej 19 grudnia 1198
Prezbiterat	między 27 a 30 maja 1206
Nominacja biskupia	krótko przed 8 czerwca 1206
Sakra biskupia	krótko przed 8 czerwca 1206
Kreacja kardynalska	19 grudnia 1198 Innocenty III
Kościół tytularny	S. Eustachio (19 grudnia 1198) S. Marco (27 maja 1206) biskup Ostia e Velletri (czerwiec 1206)
Pontyfikat	19 marca 1227

Grzegorz IX (łac. Gregorius IX, właśc. Ugolino di Conti di Segni; ur. pomiędzy 1160, a 1170^[1] w Anagni, zm. 22 sierpnia 1241 w Rzymie^[2]) – papież w okresie od 19 marca 1227 do 22 sierpnia 1241^[3].

Następca Honoriusza III, całkowicie odziedziczył tradycje jakie pozostawili po sobie Grzegorz VII i jego stryj^[3] Innocenty III. W pełni kontynuował ich politykę papieskiej przewagi. Przypominał stryja jeśli chodzi o biegłą znajomość prawa, sprawność w prowadzeniu dyplomacji i bezkompromisowość.

Życiorys

Wczesne życie

Studiował w Paryżu i Bolonii^[2]. W grudniu 1198 został kardynałem-diakonem Sant’Eustachio, w maju 1206 kardynałem prezbiterem S. Marco, a w czerwcu tego samego roku kardynałem-biskupem Ostia e Velletri^[3][4]. W 1217 został protektorem zakonu franciszkanów w Kurii Rzymskiej. W latach 1207–1209 był legatem papieskim w Niemczech i Francji, a 1217–1219 i 1221 w północnych Włoszech^[2].

Pontyfikat

Wybrano go na papieża w dniu 19 marca 1227 roku.

Jako papież był zdecydowanym zwolennikiem wypraw krzyżowych^[2]. Prowadził walkę z cesarzem Fryderykiem II, którego w 1227 ekskomunikował za zwłokę w podjęciu ślubowanej krucjaty^[2]. W czasie wyprawy Fryderyka do Palestyny (1228–1229) Grzegorz zajął część Królestwa Sycylii i Neapolu, jednak wracający z wyprawy cesarz rozbił wojska papieskie. Te niepowodzenia skłoniły Grzegorza do zawarcia pokoju w Ceprano (23 lipca 1230) i zdjęcia ekskomuniki z cesarza^[2]. W czasie rozejmu, cesarz pomógł papieżowi, gdy w latach 1232 i 1234 musiał stoczyć ostre walki z ludem rzymskim i uciec z miasta^[2]. W zamian za to papież pośredniczył pomiędzy cesarzem a miastami longobardzkimi i ekskomunikował syna Fryderyka, Henryka VII^[2]. Pokój ten został jednak zerwany kilka lat później^[3]. Gdy Fryderyk II, po zwycięskiej kampanii w Lombardii (1236–1237), usiłował narzucić swe zwierzchnictwo Państwu Kościelnemu, Grzegorz sprzymierzył się z miastami włoskimi i wznowił wojnę z Fryderykiem^[2]. Najazd Fryderyka II na Sardynię, lenno papieskie, spowodował odnowienie ekskomuniki (20 marca 1239) i nową wojnę^[2]. Zwołał na 1241 sobór, który miał potępić cesarza; Fryderyk nie dopuścił jednak do Rzymu delegatów zmierzających na sobór i, po bitwie morskiej, wziął ich do niewoli (3 maja u wybrzeży Elby^[2]). Na przełomie kwietnia i maja, Rzym został odcięty od świata i otoczony^[2]. Nie wytrzymując trudnej sytuacji i sierpniowych upałów, Grzegorz IX zmarł^[2].

Bliski przyjaciel św. Franciszka z Asyżu i protektor franciszkanów oraz dominikanów, w 1228 kanonizował Franciszka, a w 1234 Dominika Guzmana^[3]. Ustalił reguły dla klarysek – żeńskiej gałęzi zakonu franciszkanów^[3]. W 1230 polecił skompilować Dekrety, zbiór prawa kanonicznego oparty na decyzjach soborowych i listach papieskich, promulgowany w 1234, pozostał do 1918 roku najważniejszym źródłem katolickiego prawa kościelnego^[2]. Popierał misje franciszkanów i dominikanów we wschodniej Europie oraz działalność zakonu krzyżackiego (w 1234 zatwierdził na ich rzecz nadania Konrada mazowieckiego)^[2]. Był także autorem dzieł teologicznych.

Bezkompromisowo walczył z heretykami. W bulli Excomunicamus et anathematisamus z lutego 1231 roku zatwierdził zwyczaj stosowania kary śmierci w stosunku do „doskonałych”, czyli przywódców katarskich^[2]. Kilka miesięcy później wprowadził oficjalnie urząd „inkwizytorów heretyckiej przewrotności” (inquisitores haereticae pravitatis), formalnie dając początek papieskiej inkwizycji. Z jego dekretów i bulli wynika, że jednym z celów powołania inkwizycji, oprócz skutecznego zwalczania herezji, było także niedopuszczenie do karania za nią osób niewinnych^[a]. W 1239 roku potępił „księgi Talmudu jako zawierające wszelkiego rodzaju obelgi i bluźnierstwa przeciwko nauce chrześcijańskiej”. Nakazał spalić owe księgi, by nie „roiło się od wielu strasznych herezji”.

19 marca 1238 roku wydał bullę, w której książę szczeciński Bogusław I jest tytułowany księciem Kaszub (bulla potwierdzała nadanie przez księcia Bogusława posiadłości koło Stargardu na rzecz zakonu joannitów). Jest to pierwsza w historii wzmianka o Kaszubach.

Kardynałowie mianowani przez Grzegorza IX

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Pope Gregory IX. Catholic Encyclopedia. [dostęp 2012-12-18]. (ang.).
• SEGNI, Ugolino dei conti di (ca. 1170–1241). The Cardinals of the Holy Roman Church. [dostęp 2012-12-18]. (ang.).
• K. Dopierała „Księga papieży”, Wyd. Pallotinum, Poznań 1996
• Peter de Rosa „Namiestnicy Chrystusa. Ciemna strona papiestwa”
• Agostino Paravicini Bagliani, Cardinali di Curia e „familae” cardinalizia dal 1227 al 1254, Padwa 1972

Linki zewnętrzne

• Dokumenty archiwalne z czasów pontyfikatu Grzegorza IX. dziedzictwo.polska.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-08-11)].
• Grzegorz IX – dokumenty w bibliotece Polona