Gwara wrocławska

Brassel – Wrocław w dialekcie śląskim języka niemieckiego
Alleene – wiersz napisany w gwarze wrocławskiej

Gwara wrocławska (w gwarze Brasselsche Mundoart; niem. Breslauer Mundart, Breslauische Mundart) – dawna gwara dialektu śląskiego języka niemieckiego.

Obszar występowania

Gwara była używana we Wrocławiu. Po drugiej wojnie światowej, w efekcie wysiedlenia Niemców z okolic Wrocławia, gwara ta jest używana sporadycznie, jedynie we Wrocławiu i przez wysiedloną diasporę. Gwarze tej zagraża wymarcie.

Różnice językowe[1]

  • W miejsce zwyczajnej formy zdrobnienia „chen” używano „l”. Na przykład: Bänkchen – Bänkl, Brötchen – Brötl, Gärtchen – Gärtl, Stöckchen – Steckl, Würstchen – Würschtl
  • Dodawano „e” do rzeczowników, na przykład: Bank – Banke; Schrank – im Schranke
  • „ü” zostało zastąpione literą „i”, na przykład: Küche – Kiche
  • „rt” zostało zamienione przez „tt”, na przykład: Torte – Totte
  • W wielosylabowych słowach akcent zazwyczaj padał na drugą sylabę: Adalbertstraße, Tunnel – Tunell, Karussell – Karussel

Przykładowe wyrazy i zwroty

Gwara wrocławskaJęzyk niemiecki lub znaczenieJęzyk polski
a wingein bisschentrochę
BaabeSandkuchenbabka piaskowa
Bloor HübeBlauer Hügel (von Breslau)Sobótka jako „niebieskie wzgórze (Wrocławia)”
BrasselBreslauWrocław
Dämmert's jetzte!Begreifst Du es jetzt endlich?W końcu rozumiesz!
EinbrenneMehlschwitzezasmażka
GabeljergeGabeljürgepotocznie Fontanna Neptuna (wzniesiona w roku 1732)
HuxtHochzeitślub
KiepeHutkapelusz
KließlaKloßkluska
kumm ockeKomm doch!No, chodź!
MohbaabeMohnkuchen – dosł. makowiec; pogardliwe odniesienie do kobiety
OberrübenKohlrabikalarepa
ock(e) (Na heer ock!)nur/bloß (Na hör bloß!)tylko (Słuchaj tylko!)
PauerBauerrolnik
PlimpelwuschtBlutwurstkaszanka
SchläsingerSchlesierŚlązak
StreeselkuchaStreuselkuchenciasto z kruszonką
Usingerpopularne określenie Ślązaków
WürgerSchal lub Krawatteszalik lub krawat
ZasslStraßenjungeulicznik
zweezweidwa

Przykład

Ach Zutabarg! Du schiener, blooer Hübel,
Du bist urnar a Wächter uf em Turm,
Du meld'st uns iglich Guttes, iglich Übel,
Du meld'st uns Rägen, Sunneschein und Sturm.
Wie uffte ha ihch nich gelinzt aus meinem Stübel,
Nach dir gelinzt und deiner Ohnefurm:
Denn warschte bloo, do kunnt ma Rägen spieren,
Und warschte groo, do gingen ber spazieren.

Karl von Holtei, Der Zutabarg, 1827 (Zobtenberg/Ślęża)

Poeci gwary wrocławskiej

Przypisy

  1. ↑ Die Sprache von Breslauern. [zarchiwizowane z tego adresu (5 listopada 2013)]. (niem.).

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Brassel.png
Wappen der Stadt Breslau / Brassel (Schlesische Mundart).
Alleene.png
"Alleene" (Gedicht in schlesischer Mundart)