Hanna Chrzanowska

Błogosławiona
Hanna Chrzanowska
Hanna Helena Chrzanowska
(ps. Agnieszka Osiecka)
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

7 października 1902
Warszawa

Data i miejsce śmierci

29 kwietnia 1973
Kraków

Czczona przez

Kościół katolicki

Beatyfikacja

28 kwietnia 2018
Kraków
przez Franciszka[a]

Wspomnienie

28 kwietnia

Szczególne miejsca kultu

Kościół św. Mikołaja w Krakowie,
ul. Kopernika 9

Przyczyna śmierci

choroba nowotworowa

Miejsce spoczynku

Sarkofag w kościele św. Mikołaja w Krakowie

Zawód, zajęcie

pielęgniarka

Narodowość

polska

Edukacja
  • Uniwersytet Jagielloński w Krakowie[b]
  • Warszawska Szkoła Pielęgniarska
    • Rodzice
  • prof. Ignacy Chrzanowski
  • Wanda z domu Szlenkier
    • Krewni i powinowaci
  • por. Bogdan Karol Chrzanowski (brat)
  • Zofia Szlenkier (ciocia)
    • Odznaczenia
    Krzyż Pro Ecclesia et Pontifice (od 1908) Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
    Strona internetowa

    Hanna Helena Chrzanowska herbu Korab (ur. 7 października 1902 w Warszawie, zm. 29 kwietnia 1973 w Krakowie) – polska pielęgniarka, działaczka charytatywna, pisarka, pedagog, instruktorka i prekursorka pielęgniarstwa rodzinnego, domowego i parafialnego[1], wiceprzewodnicząca oraz członkini Zarządu Głównego Polskiego Stowarzyszenia Pielęgniarek Zawodowych, naczelna redaktorka czasopisma Pielęgniarka Polska, współorganizatorka Polskiego Towarzystwa Pielęgniarskiego oraz błogosławiona Kościoła katolickiego.

    Życiorys

    Lata dzieciństwa

    Pochodziła z Mazowsza. Urodziła się 7 października 1902 w Warszawie przy ul. Senatorskiej 38[2], w rodzinie szlacheckiej herbu Korab[3] jako córka (drugie dziecko) Ignacego (syna Bolesława Ludwika Chrzanowskiego i Heleny Dmochowskiej h. Pobóg) oraz Wandy (córki Karola Jana Szlenkiera i Marii Zenobii Grosser)[c][3]. Jej rodzinny dom przy ul. Senatorskiej był okazałą rezydencją, pałacem, który po I wojnie światowej stał się siedzibą ambasady włoskiej. Dom wypełniony był pięknymi przedmiotami, miał własną oranżerię, a bale w niej uwiecznili m.in. malarze np. Wojciech Gerson. Mimo znacznej zamożności rodzina nie pozostawała obojętna na los potrzebujących. Jej ojciec był profesorem filologii i historykiem literatury na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie[d][4], który ze strony matki spokrewniony był z Joachimem Lelewelem i Henrykiem Sienkiewiczem[e], natomiast matka była córką znanej w Warszawie rodziny przemysłowców[2]. Miała starszego o dwa lata jedynego brata Bogdana[f][6][5][2]. Jej rodzina słynęła z filantropii (m.in. jej ciotka, pielęgniarka Zofia Szlenkierówna ufundowała w Warszawie szpital dziecięcy im. Karola i Marii)[7]. W pamiętniku swoim tak pisała o światopoglądzie swoich rodziców[7]:

    Oboje byli niewierzący: i moja matka (w paszporcie wyznania ewangelickoaugsburskiego), długie lata w mękach ateistycznego pesymizmu i mój ojciec (w paszporcie rzymski katolik) pozytywistyczny wówczas liberał co się zowie! Ale każde z nich straciło inną wiarę i każdemu z nich został po niej inny osad.

    Została ochrzczona w kościele parafialnym św. Wojciecha w Wiązownie[2]. Nieznana jest dokładna data przyjęcia przez nią pierwszej Komunii świętej[7]. Dzieciństwo spędziła na domowej nauce, okresowych wyjazdach z babcią Szlenkierową do południowej dzielnicy Francji – Arcachon, na sanatoryjnych kuracjach w Zakopanem, bowiem była dzieckiem chorowitym[8]. W 1910 rodzina jej zamieszkała w Krakowie, gdzie Chrzanowska w latach 1911–1912 uczęszczała do szkoły panny Okołowiczówny, a następnie kontynuowała naukę w latach 1917–1920 w gimnazjum sióstr urszulanek, które ukończyła egzaminem maturalnym z wyróżnieniem[9].

    Powołanie pielęgniarskie

    Po maturze w 1920, wraz z koleżanką gimnazjalną Zofią Wajdówną, podjęła pracę w sekcji Komitetu Ochrony Polski, kwestując na rzecz ubogich[10]. Był to okres, w którym zdecydowała o wyborze zawodu pielęgniarki. Okazją do tego było pojawienie się w Krakowie organizacji Amerykańskiego Czerwonego Krzyża[11]. W ramach tej organizacji, pod okiem Stelli Tylskiej, uczestniczyła w 1920 w jednej z sekcji kursu dla pielęgniarek[12], po którym w listopadzie tegoż roku podjęła pracę w Klinice Chirurgicznej przy ul. Kopernika 40[13]. W latach 1920–1922 uczyła się na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego, studiując polonistykę[14][12]. Doznała w tym czasie urazu lewej dłoni, po którym przeszła operację chirurgiczną[15]. Zaangażowała się następnie w ambulatorium Pań Ekonomek w Krakowie, przy ul. Warszawskiej, gdzie skierowała ją Magdalena Maria Epstein, późniejsza dominikanka i Służebnica Boża[16]. W okresie od 1922 do 1924, uczyła się w Warszawskiej Szkole Pielęgniarstwa, przy ul. Smolnej 8[17][12]. Po ukończeniu nauki dyrektorka szkoły, Helen Bridge, wysłała ją w styczniu 1925 na studia pielęgniarstwa społecznego w ramach stypendium Rockefellera do Paryża[18][12]. Po powrocie z Paryża z początkiem 1926 objęła posadę instruktorki pielęgniarstwa społecznego w nowo powstałej Uniwersyteckiej Szkole Pielęgniarek i Higienistek w Krakowie, po czym została wysłana na kolejne stypendium Rockefellera do Belgii, aby poznać zasady pracy pielęgniarki-higienistki szkolnej[19][12]. Powróciwszy do Polski poświęciła się pracy pedagogicznej, szkoląc nowe zastępy pielęgniarek. W 1925 zawiązało się Polskie Stowarzyszenie Pielęgniarek Zawodowych, którego została aktywną członkinią, pełniąc w nim okresowo różne funkcje w jego Zarządzie (wiceprzewodniczącej oraz członkini)[20][12]. Brała aktywny udział w pracach nad ustawą o pielęgniarstwie[20]. Mając problemy zdrowotne wyjechała wówczas do sanatorium, a po powrocie poświęciła się działalności publicystycznej, pełniąc w latach 1929–1939 funkcję redaktorki naczelnej czasopisma Pielęgniarka Polska oraz zamieszczając w nim wiele pisanych przez siebie artykułów[g][20]. II wojna światowa przerwała jej pracę w redakcji, do której już nie powróciła[21]. Po wojnie ukazały się w innych czasopismach jej artykuły m.in. w czasopiśmie Pielęgniarka i Położna czy też Myśl Narodowa, gdzie zamieszczono kilka jej napisanych wcześniej wierszy[21].

    W 1931 próbowała na krótko powrócić do pracy pedagogicznej jako asystentka dyrektorki Warszawskiej Szkoły Pielęgniarstwa, ale w 1933, z powodu pogorszenia stanu zdrowia, musiała przerwać tę pracę i wyjechać na kurację do Zakopanego[22]. Tuż przed 1939 wraz z ojcem udała się w podróż do Włoch, gdzie zwiedziła m.in. Asyż[22].

    Po wybuchu II wojny światowej wyjechała z Warszawy (gdzie przebywała 1 września) do Krakowa, w którym włączyła się do pracy w organizacji charytatywnej: Obywatelskim Komitecie Pomocy Społecznej pod przewodnictwem abp. Adama Stefana Sapiehy[23]. Następnie działała w konspiracji[12]. Uczestniczyła w pracach Polskiego Komitetu Opiekuńczego w Sekcji Pomocy Wysiedlonym jako kierowniczka działu opieki domowej, później jako przewodnicząca Sekcji Opieki nad Przesiedlonymi i Uchodźcami[12]. Współpracowała także z więźniami z Patronatem Opieki nad Więźniami w Krakowie[24]. Od stycznia do marca 1945 pracowała jako przewodnicząca Sekcji Pomocy Przesiedleńcom, udzielając pomocy powracającym z Rzeszy przymusowym robotnikom i repatriantom[24]. 1 kwietnia tegoż roku uczestniczyła w przygotowaniu reaktywacji Uniwersyteckiej Szkoły Pielęgniarek i Higienistek, która wkrótce przekształciła się w trzyletnią szkołę Pielęgniarsko-Położniczą[25]. Latem 1946 wyjechała wraz z koleżankami na roczne stypendium UNRRA do Stanów Zjednoczonych, w celu zapoznania się z działaniem nowojorskiego pielęgniarstwa domowego[26][12]. Następnie, kierowana przez Ministerstwo Zdrowia, prowadziła w różnych miastach Polski kursy dokształcające dla pielęgniarek[27]. W szkole Instruktorek w Warszawie prowadziła wykłady z metodyki nauczania[27]. Począwszy od 1957, w którym powstało Polskie Towarzystwo Pielęgniarskie, okresowo pracowała w jego Zarządzie Głównym, a następnie w Komisji Historycznej[27]. Ponadto przez wiele lat pełniła okresowo funkcję zastępczyni rzecznika dobra służby zdrowia przy Okręgowej Komisji Kontroli Zawodowej w Krakowie[27].

    W jej dorobku znalazł się napisany przez nią podręcznik Pielęgniarstwo w otwartej opiece zdrowotnej[27]. Od 1955 organizowała okresowe konferencje i coroczne rekolekcje dla pielęgniarek, które były prowadzone przez kapłana, ciesząc się dużym zainteresowaniem[28]. Napisała wówczas tzw. Rachunek sumienia pielęgniarki, który był potem rozdawany uczestnikom tych rekolekcji[28][29]. W tych latach organizowała również wyjazdy do Częstochowy, na Jasną Górę, będące zjazdami służby zdrowia, mimo nieprzychylnego wówczas stanowiska władz państwowych[28].

    Z początkiem roku szkolnego 1957/1958 została przeniesiona do Kobierzyna, by tam objąć stanowisko dyrektorki Szkoły Pielęgniarstwa Psychiatrycznego[28]. Po rocznej pracy w Kobierzynie w 1958 powróciła jednak do Krakowa, ponieważ Ministerstwo Zdrowia rozwiązało Szkołę Pielęgniarstwa Psychiatrycznego, co było powodem jej przejścia na wcześniejszą emeryturę[30].

    Była pomysłodawczynią systemu tzw. pielęgniarstwa parafialnego. Przekonywała proboszczów do rozszerzania opieki nad chorymi w domu w obrębie parafii, a siostry zakonne do współpracy[31]. Wprowadziła nowy rodzaj niesionej pomocy, polegającej na tym, że oprócz pomocy duchowej i materialnej chory mógł oczekiwać także pomocy od pielęgniarki przychodzącej do jego domu[31]. Organizując m.in. pracę pielęgniarstwa parafialnego w okręgu chrzanowskim nawiązała kontakt z Janiną Woynarowską, późniejszą Służebnicą Bożą, i jej powierzyła szkolenie opiekunek w tym rejonie[32].

    W 1958 wprowadziła zwyczaj zanoszenia potraw wigilijnych z kuchni sióstr prezentek oraz sporządzania skromnych paczek świątecznych do domów ubogich chorych, a także wręczania symbolicznych prezentów imieninowych[33]. W 1960 w Wielkim poście wraz z nią odwiedził domy 35 chorych biskup krakowski Karol Wojtyła, późniejszy papież i święty[33], z którym ściśle współpracowała w zakresie duszpasterstwa w archidiecezji krakowskiej[34]. Ponadto jej zasługą był pomysł wprowadzenia mszy świętych w domach chorych (szczególnie dotkniętych chorobami chronicznymi), czy też zorganizowanie w 1964 rekolekcji dla nich w Trzebini[35]. W swoich planach widziała również potrzebę stworzenia stałego domu, gdzie chorzy mogliby przyjechać na pewien czas na odpoczynek lub na zorganizowane wczasy[36].

    Inspiracje do dalszej pracy czerpała poprzez rozwój swojej duchowości, m.in. uczestniczenie w codziennej mszy świętej czy też korzystanie z sakramentu Eucharystii[37]. Od 1956 była oblatką benedyktyńską, związaną z klasztorem benedyktyńskim w Tyńcu[38].

    U schyłku życia

    W 1966 zachorowała na chorobę nowotworową, przechodząc w jej trakcie 13 grudnia tegoż roku operację chirurgiczną[39], a następnie sesje radioterapii[40]. 12 lutego 1973 wygłosiła na spotkaniu Dyrektorów Diecezjalnych Duszpasterstwa Dobroczynności swój ostatni referat Apostolstwo świeckich w opiece nad chorymi[41]. 12 kwietnia tegoż roku, będąc już obłożnie i ciężko chorą, przyjęła z rąk ks. Franciszka Macharskiego, późniejszego kardynała, sakrament namaszczenia chorych[42], po czym 28 kwietnia straciła przytomność, a 29 kwietnia, około godz. 4:00, zmarła w swoim mieszkaniu[43].

    Konfesja bł. Hanny Chrzanowskiej w kościele św. Mikołaja w Krakowie

    Trumnę z jej ciałem przeniesiono do kościoła sióstr karmelitanek bosych po drugiej stronie ulicy Łobzowskiej, niemalże naprzeciwko kamienicy gdzie mieszkała[h], a 2 maja odbyły się ceremonie pogrzebowe pod przewodnictwem kard. Karola Wojtyły przy licznym udziale duchowieństwa, wiernych i pielęgniarek, po czym została pochowana w rodzinnym grobowcu na Cmentarzu Rakowickim[44]. Kard. Karol Wojtyła w czasie mszy żałobnej powiedział m.in.[42]:

    Dziękujemy Ci Pani Hanno, za to, że byłaś wśród nas; że byłaś taka, jaka byłaś. Dziękują Ci za to opiekunki chorych, siostry zakonne, pielęgniarki, młodzież akademicka – cały Kościół krakowski. Dziękuję Ci za to, jako biskup Kościoła krakowskiego. Byłaś dla mnie ogromną pomocą i oparciem. A raczej dziękujemy Bogu za to, że byłaś wśród nas taka, jaka byłaś – z tą Twoją wielką prostotą, z tym wewnętrznym spokojem, a zarazem z tym wewnętrznym żarem; że byłaś wśród nas jakimś wcieleniem Chrystusowych błogosławieństw z Kazania na Górze; zwłaszcza tego kiedy mówił: Błogosławieni miłosierni. Dziękujemy Panu Bogu za to życie, które miało taką wymowę, które pozostawiło nam takie świadectwo; tak bardzo przejrzyste, tak bardzo czytelne...

    6 kwietnia 2016 odbyła się ekshumacja jej szczątków z Cmentarza Rakowickiego, po czym przeprowadzono w Instytucie Medycyny Sądowej w Krakowie stosowne badania[45], a następnego dnia (7 kwietnia) zostały one złożone w obecności kard. Franciszka Macharskiego, po uroczystej mszy świętej, do krypty pod ołtarzem Niepokalanego Poczęcia NMP kościoła św. Mikołaja przy ulicy Kopernika 9[46][47]. 4 kwietnia 2018 zostały one uroczyście przeniesione do alabastrowego sarkofagu oraz umieszczone przed tym ołtarzem[48]. Świątynia ta została ustanowiona jej sanktuarium[48].

    Tablica przodków

    POL COA Korab.svg Tablica rodowodowa[3]
    PrapradziadkowiePOL COA Korab.svg Kajetan Chrzanowski h. Korab
    (~1770–?)
    Anna Rogoska
    (1766–28.05.1836)    		?
    ?    		Herb Pobog barokowy.svg Jan Dmochowski h. Pobóg
    (~1760–1.11.1806)
    POL COA Nałęcz.svg Antonina Anastazja Sosnowska h. Nałęcz
    (~1780–?)    		POL COA Pierzchała.svg Adam Cieciszowski h. Pierzchała
    (1782–1834)
    POL COA Nałęcz II.svg Felicjanna Roztworowska h. Nałęcz II
    (1788–2.07.1854)    		Jan Karol Szlenkier
    (1780–7.11.1826)
    Elżbieta Rozyna Schüssler
    (11.07.1788–1.08.1845)    		Jan Gottfried Temler
    (4.09.1793–24.07.1885)
    Anna Maria Franke
    (11.05.1797–15.12.1857)    		Jan Wilhelm Grosser
    (9.10.1780–14.10.1852)
    Anna Marianna Fischer
    (1787–11.10.1821)    		Józef Bauerfeind
    (1791–3.06.1861)
    Bogumiła Hummel
    (1798–4.07.1884)
    PradziadkowiePOL COA Korab.svg Ignacy Kajetan Chrzanowski h. Korab
    (1801–13.09.1854)
    Joanna Zembrzuska
    (1802–16.03.1887)    		Herb Pobog barokowy.svg Aleksy Bonawentura Dmochowski h. Pobóg
    (1804–13.07.1860)
    POL COA Pierzchała.svg Aleksandra Cieciszowska h. Pierzchała
    (~1820–1892)    		Jan Karol Szlenkier
    (3.09.1811–11.05.1873)
    Anna Barbara Temler
    (4.12.1821–31.10.1884)    		Edward Cyrus Cyryl Grosser
    (31.01.1820–10.10.1857)
    Marianna Franciszka Bauerfeind
    (2.02.1829–17.09.1859)
    DziadkowiePOL COA Korab.svg Bolesław Ludwik Chrzanowski h. Korab
    (11.08.1832–1917)
    Herb Pobog barokowy.svg Helena Dmochowska h. Pobóg
    (~1840–?)    		Karol Jan Szlenkier
    (11.11.1839–13.07.1900)
    Maria Zenobia Grosser
    (30.10.1850–10.01.1913)
    RodzicePOL COA Korab.svg Ignacy Chrzanowski h. Korab
    (5.02.1866–19.01.1940)
    Wanda Joanna Szlenkier
    (24.05.1876–1951)
    Hanna Chrzanowska h. Korab
    (7.10.1902–29.04.1973)

    Publikacje

    W młodości zaczęła pisać wiersze, a następnie napisała pod pseudonimem Agnieszki Osieckiej trzy powieści: Niebieski klucz (1934), Krzyż na piaskach (1938) i Płonący śnieg[49]. Ponadto jest autorką kilku pozycji dotyczących pielęgniarstwa[50]:

    • Hanna Chrzanowska (ps. Agnieszka Osiecka): Niebieski klucz. Warszawa: Marchołt, 1934.
    • Hanna Chrzanowska: Miłosierdzie Skargi. Kraków: Krakowskie Zakłady Graficzne i Wydawnicze, 1936. OCLC 840328569.
    • Hanna Chrzanowska (ps. Agnieszka Osiecka): Krzyż na piaskach. Warszawa: Biblioteka Polska, 1938. OCLC 749751043.
    • Hanna Chrzanowska, Teresa Kulczyńska: Zabiegi pielęgniarskie. Wyd. 1. Kraków: Polskie Stowarzyszenie Pielęgniarek Zawodowych w Warszawie, 1938. OCLC 833372993.
    • Hanna Chrzanowska: Płonący śnieg.[i]
    • Hanna Chrzanowska: Pielęgniarstwo w otwartej opiece zdrowotnej. Wyd. 1. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1960. OCLC 14382501.
    • Hanna Chrzanowska (pod red. Izabeli Ćwiertni): Rachunek sumienia pielęgniarki. (DOC). Kraków: Wyd. Arbor, 2002. ISBN 83-915612-2-4. OCLC 749179158.

    Proces beatyfikacji

    Z inicjatywy członkiń Katolickiego Stowarzyszenia Pielęgniarek i Położnych (m.in. Zofii Szlendak-Cholewińskiej) w 1993 powstała propozycja wyniesienia jej na ołtarze[51]. 4 grudnia 1995 stowarzyszenie to zwróciło się z oficjalną prośbą do metropolity krakowskiego kard. Franciszka Macharskiego, zmierzającą do rozpoczęcia procesu jej beatyfikacji[51]. Utworzono biuro postulacji w Krakowie przy pl. Wolnica 5[52]. W marcu 1997 kard. Macharski powołał komisję historyczną, w celu zebrania dokumentacji jej życia i działalności pod przewodnictwem prof. dr Urszuli Perkowskiej[51][53]. 28 kwietnia tegoż roku Stolica Apostolska wydała zgodę tzw. Nihil obstat na rozpoczęcie procesu[52].

    Proces na szczeblu diecezjalnym w archidiecezji krakowskiej rozpoczął się 3 listopada 1998 w kaplicy arcybiskupów krakowskich[51]. Postulatorem na szczeblu diecezjalnym mianowano ks. Antoniego Sołtysika. Odtąd przysługiwał jej tytuł Służebnicy Bożej. Po zbadaniu dokumentacji oraz przesłuchaniu 70 powołanych świadków proces na szczeblu diecezjalnym został zamknięty 30 grudnia 2002[53], po czym 30 stycznia 2003 akta procesu zostały przekazane Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych do Rzymu[51]. 11 stycznia 2008 wydano dekret o ważności postępowania diecezjalnego, a w 2011 staraniem postulatora generalnego procesu ks. Mieczysława Niepsuja[53] złożono tzw. Positio wymagane w dalszym postępowaniu beatyfikacyjnym[52]. 27 listopada 2012 odbyło się posiedzenie konsultorów teologicznych, a 30 września 2015 za zgodą papieża Franciszka promulgowano dekret o heroiczności jej życia i cnót[52]. Odtąd przysługiwał jej tytuł Czcigodnej Służebnicy Bożej.

    Do beatyfikacji potrzebny był cud za jej wstawiennictwem. Takim cudem okazało się uleczenie z rozległego udaru mózgu Zofii Szlendak-Cholewińskiej, która dzięki jej orędownictwu wyzdrowiała oraz powróciła do pełnej sprawności[54]. 7 lipca 2017 za zgodą papieża Franciszka, Stolica Apostolska po zbadaniu okoliczności tego uzdrowienia, uznała je za nadzwyczajne[52]. Beatyfikacja nastąpiła 28 kwietnia 2018 w Sanktuarium Bożego Miłosierdzia w krakowskich Łagiewnikach, podczas uroczystej mszy świętej, którą sprawował w imieniu papieża Franciszka legat papieski kard. Angelo Amato przy licznym udziale duchowieństwa (40 biskupów i ok. 250 kapłanów) oraz pielęgniarek, lekarzy, chorych z ich opiekunami, a także wolontariuszy oraz jej krewnych wraz z jej chrześniakiem[54][55][56]. W homilii kard Amato stwierdził m.in.[57]:

    Wpatrując się w postać Hanny, pochylonej nad chorymi, również i my uczmy się pochylać nad ubogimi, troszczyć się o tych, którzy potrzebują pocieszenia, wsparcia, zachęty, pomocy. A jest ich wielu: są to maluczcy, opuszczeni, wygnani, słabi, osoby z marginesu. Niektórych z nich widzimy codziennie na naszych ulicach; wielu natomiast żyje skrycie w swoich mieszkaniach, schorowani, biedni, samotni, bez wsparcia i pomocy.

    Obraz beatyfikacyjny z jej wizerunkiem na tę uroczystość namalował artysta Zbigniew Juszczak. Obraz ten po beatyfikacji został przekazany do kaplicy kościoła św. Mikołaja w Krakowie, gdzie znajduje się jej sanktuarium[56].

    Odznaczenia

    Została uhonorowana trzema odznaczeniami, w tym z inicjatywy abp. Karola Wojtyły otrzymała za zasługi dla Kościoła i papieża, watykański order Pro Ecclesia et Pontifice[27][12].

    Upamiętnienie

    Hanna Chrzanowska została patronką wielu szkół oraz placówek o charakterze opiekuńczym:

    • Szkoły Policealnej w Giżycku[58];
    • Policealnej Szkoły Medycznej w Morawicy, przy ul. Kieleckiej 7[59];
    • Medycznej Szkoły Policealnej w Stalowej Woli[60];
    • Zespołu Szkół Medycznych i Ogólnokształcących w Bielsku-Białej, przy ul. Konopnickiej 6[61];
    • Medycznego Studium Zawodowego w Ostrowie Wielkopolskim, przy ul. Limanowskiego 17[62];
    • Centrum Opieki Wyręczającej dla Przewlekle i Nieuleczalnie Chorych Dzieci w Krakowie, przy ul. Odmętowej 4[63];
    • Zakładu Opiekuńczo Leczniczego w Zatorze, prowadzonego przez Caritas[64];
    • Szkoły Policealnej Pracowników Służb Medycznych i Społecznych dla Dorosłych w Zespole Jednostek Edukacyjnych Województwa Małopolskiego w Krakowie, przy os. Teatralnym 4a[65].

    21 września 2007 powstała Fundacja Pomocy Osobom Niepełnosprawnym „AGAPE” im. Hanny Chrzanowskiej w Krakowie, której celem jest niesienie pomocy osobom niepełnosprawnym[66].

    Jej wspomnienie liturgiczne wyznaczono na 28 kwietnia[55].

    W każdą trzecią środę miesiąca sprawowana jest w kościele św. Mikołaja w Krakowie przy ul. Kopernika specjalna wieczorna msza święta o jej rychłą kanonizację[46].

    Zobacz też

    Uwagi

    1. ↑ W imieniu papieża Franciszka, ceremonii beatyfikacji przewodniczył kard. Angelo Amato, prefekt Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych.
    2. ↑ Studia przerwane po dwóch latach, a tym samym nieukończone.
    3. ↑ Ze strony ojca szczególnie mocne było przywiązanie do tradycji patriotycznych. Pradziadek Hanny, Ignacy Kajetan Chrzanowski, był współzałożycielem tajnego Bractwa Burszów Polskich na Uniwersytecie Warszawskim. Wszyscy z pięciorga rodzeństwa jej dziadka, Bolesława, doznali represji związanych z udziałem w spisku, w 1848, zakończonych zesłaniem, emigracją, a w przypadku jednego z braci dziadka śmiercią w Cytadeli Warszawskiej. Jej dziadek, Bolesław Chrzanowski, jako najmłodszy z rodzeństwa, uczestniczył w powstaniu styczniowym. Za udział w zrywie powstańczym, po jego stłumieniu, więziony był w Cytadeli Warszawskiej.
    4. ↑ 6 listopada 1939 Gestapo przeprowadziło akcję pod kryptonimem Sonderaktion Krakau, wymierzoną w polską elitę naukową. Tego dnia Niemcy aresztowali 183 pracowników Uniwersytetu Jagiellońskiego i Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. Wśród nich znalazł się także Ignacy Chrzanowski. Więźniów przewieziono do koszar przy ul. Mazowieckiej, które nazajutrz były tłumnie oblegane przez rodziny aresztowanych. Hanna z matką stojąc na ulicy dostrzegła ojca w oknie. Był on więziony najpierw w Krakowie, potem przewieziono go do Wrocławia, a następnie do obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen w Oranienburgu. W cztery dni po aresztowaniu (10 listopada) Niemcy w ciągu dwóch godzin pozbawili dachu nad głową rodziny pojmanych, wyrzucając je z mieszkań w domu profesorskim. 23 stycznia 1940 rodzina otrzymała wiadomość o jego śmierci (Jędrysik 2004 ↓, s. 44–45).
    5. ↑ Stefania z Cieciszowskich, matka Henryka Sienkiewicza, była siostrą Aleksandry Dmochowskiej, babki Ignacego Chrzanowskiego.
    6. ↑ Brat jej, Bogdan Karol Chrzanowski, był porucznikiem i doktorem filozofii. Po wybuchu II wojny światowej brał udział w kampanii wrześniowej na froncie wschodnim, gdzie dostał się do niewoli radzieckiej. W wigilię 1939 przyszedł od niego pierwszy i jedyny list, a następnie nie było o nim żadnych wieści. Później udało się ustalić, że został zamordowany w tzw. zbiorowej zbrodni katyńskiej, przebywając w obozie jenieckim w Kozielsku[5].
    7. ↑ W czasopiśmie „Pielęgniarka Polska” opublikowała m.in. swój referat Prace zagraniczne stowarzyszeń pielęgniarskich, wygłoszony na X Walnym Zjeździe PSPZ w Krakowie, a także artykuł Szpitale londyńskie. Ponadto ukazały się inne jej artykuły m.in.: Z pracy przeciwgruźliczej, O odwiedzinach w rodzinie gruźliczej, Pielęgniarka w walce z alkoholizmem, Schronisko Towarzystwa „Ratujmy Niemowlęta” w Warszawie (Jędrysik 2004 ↓, s. 36).
    8. ↑ Ostatni jej adres: Kraków, Łobzowska 61 m. 6, II p., drzwi na prawo (Jędrysik 2004 ↓, s. 115).
    9. ↑ Powieść nie została opublikowana, pozostaje w rękopisie.

    Przypisy

    1. ↑ Izabela Ćwiertnia: Idea pielęgniarstwa rodzinnego w działalności Hanny Chrzanowskiej. (PDF). [w:] Pismo Małopolskiej Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych w Krakowie „Ad vocem” [on-line]. moipip.org.pl, 2011. [dostęp 2017-07-14].
    2. ↑ a b c d Jędrysik 2004 ↓, s. 10.
    3. ↑ a b c Marek Jerzy Minakowski: Hanna Chrzanowska h. Korab. [w:] Genealogia potomków Sejmu Wielkiego [on-line]. sejm-wielki.pl. [dostęp 2017-07-14].
    4. ↑ Jędrysik 2004 ↓, s. 13.
    5. ↑ a b Zbrodnia Sowiecka 1940 roku – Katyń. Jeńcy obozu w Kozielsku związani z 20 Pułkiem Piechoty Ziemi Krakowskiej, zamordowani w lesie katyńskim wiosną 1940 roku. [w:] Stowarzyszenie Rekonstrukcji Historycznej [on-line]. wrzesien39.pl. [dostęp 2017-07-16].
    6. ↑ Bogdan Karol Chrzanowski. ogrodywspomnien.pl. [dostęp 2017-07-16].
    7. ↑ a b c Jędrysik 2004 ↓, s. 12.
    8. ↑ Jędrysik 2004 ↓, s. 12–13.
    9. ↑ Jędrysik 2004 ↓, s. 13, 16.
    10. ↑ Jędrysik 2004 ↓, s. 16.
    11. ↑ Jędrysik 2004 ↓, s. 17.
    12. ↑ a b c d e f g h i j Hanna Helena Chrzanowska 1902–1973. [w:] Wirtualne Muzeum Pielęgniarstwa Polskiego [on-line]. wmpp.org.pl. [dostęp 2017-07-14].
    13. ↑ Jędrysik 2004 ↓, s. 17–18.
    14. ↑ Jędrysik 2004 ↓, s. 18.
    15. ↑ Jędrysik 2004 ↓, s. 19.
    16. ↑ Jędrysik 2004 ↓, s. 19–20.
    17. ↑ Jędrysik 2004 ↓, s. 20.
    18. ↑ Jędrysik 2004 ↓, s. 28.
    19. ↑ Jędrysik 2004 ↓, s. 34.
    20. ↑ a b c Jędrysik 2004 ↓, s. 35.
    21. ↑ a b Jędrysik 2004 ↓, s. 39.
    22. ↑ a b Jędrysik 2004 ↓, s. 42.
    23. ↑ Jędrysik 2004 ↓, s. 44.
    24. ↑ a b Jędrysik 2004 ↓, s. 48.
    25. ↑ Jędrysik 2004 ↓, s. 50.
    26. ↑ Jędrysik 2004 ↓, s. 51.
    27. ↑ a b c d e f Jędrysik 2004 ↓, s. 60.
    28. ↑ a b c d Jędrysik 2004 ↓, s. 61.
    29. ↑ Hanna Chrzanowska: Rachunek sumienia dla pielęgniarki. [w:] Wirtualny Magazyn Pielęgniarki i Położnej [on-line]. nursing.com.pl, 2011-10-09. [dostęp 2017-07-14].
    30. ↑ Jędrysik 2004 ↓, s. 62.
    31. ↑ a b Jędrysik 2004 ↓, s. 70.
    32. ↑ Marzena Florkowska: Oblatka Tyniecka Hanna Chrzanowska we wspomnieniach, listach, anegdotach. [w:] Serwis informacyjny konferencji wyższych przełożonych zakonów męskich w Polsce [on-line]. zyciezakonne.pl, 2011-02-08. [dostęp 2017-07-14].
    33. ↑ a b Jędrysik 2004 ↓, s. 76.
    34. ↑ Współpracowniczki Wojtyły. jp2online.pl. [dostęp 2021-11-04].
    35. ↑ Jędrysik 2004 ↓, s. 77.
    36. ↑ Jędrysik 2004 ↓, s. 81.
    37. ↑ Jędrysik 2004 ↓, s. 83.
    38. ↑ Zuchniewicz 2017 ↓, s. 119.
    39. ↑ Jędrysik 2004 ↓, s. 85, 88.
    40. ↑ Jędrysik 2004 ↓, s. 89.
    41. ↑ Jędrysik 2004 ↓, s. 90.
    42. ↑ a b Ewa Willaume-Pielka: Hanna Chrzanowska – fragmenty z życia. zycie-to-nie-teatry.blog.onet.pl, 2009-03-26. [dostęp 2017-07-14].
    43. ↑ Jędrysik 2004 ↓, s. 91–92.
    44. ↑ Jędrysik 2004 ↓, s. 92–94.
    45. ↑ Marzena Florkowska/ew: Ekshumowano zwłoki Hanny Chrzanowskiej. [w:] „Radio Kraków” [on-line]. hermes.net.pl, 2016-04-06. [dostęp 2017-07-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-05-06)].
    46. ↑ a b Służebnica Boża Hanna Chrzanowska w kościele św. Mikołaja.... [w:] Parafia Rzymskokatolicka pw. św. Mikołaja w Krakowie [on-line]. parafiamikolaj-krakow.pl. [dostęp 2017-07-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-05-06)].
    47. ↑ Modlitwy przy grobie Hanny Chrzanowskiej. hannachrzanowska.pl, 2018-03-10. [dostęp 2018-02-05].
    48. ↑ a b Złożenie szczątków Hanny Chrzanowskiej do sarkofagu w kościele św. Mikołaja w Krakowie. kosciol.wiara.pl, 2018-04-04. [dostęp 2018-04-28].
    49. ↑ Jędrysik 2004 ↓, s. 39–40.
    50. ↑ Chrzanowska, Hanna (1902–1973). [w:] Katalog zbiorów polskich bibliotek naukowych NUKAT [on-line]. [dostęp 2017-07-14]. (pol.).
    51. ↑ a b c d e Jędrysik 2004 ↓, s. 99.
    52. ↑ a b c d e Hanna Helena Chrzanowska. newsaints.faithweb.com. [dostęp 2017-07-14]. (ang.).
    53. ↑ a b c Beatyfikacja. chrzanowska.diecezja.pl. [dostęp 2018-02-05].
    54. ↑ a b Hanna Chrzanowska, prekursorka domowej opieki nad chorymi – beatyfikowana. krakow.onet.pl, 2018-04-28. [dostęp 2018-04-28].
    55. ↑ a b Hanna Chrzanowska, prekursorka domowej opieki na chorymi – beatyfikowana. deon.pl, 2018-04-28. [dostęp 2018-04-28].
    56. ↑ a b Magdalena Dobrzyniak: Relacja z beatyfikacji Hanny Chrzanowskiej. ekai.pl, 2018-04-28. [dostęp 2018-05-01].
    57. ↑ Kard. Angelo Amato: Homilia z Mszy beatyfikacyjnej Hanny Chrzanowskiej. ekai.pl, 2018-04-28. [dostęp 2018-05-01].
    58. ↑ O nas. [w:] Szkoła Policealna im. Hanny Chrzanowskiej w Giżycku [on-line]. medykgizycko.mazury.edu.pl. [dostęp 2017-07-14].
    59. ↑ Misja szkoły. [w:] Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego w Morawicy [on-line]. szkola-medyczna.com.pl. [dostęp 2017-07-14].
    60. ↑ Witamy w Medyczno-Społecznym Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego. [w:] Medyczno-Społeczne Centrum Kształcenia Zawodowego w Stalowej Woli [on-line]. msp.stalowawola.pl. [dostęp 2017-07-14].
    61. ↑ Zespół Szkół Medycznych i Ogólnokształcących im. Hanny Chrzanowskiej w Bielsku-Białej. panoramabielsko.pl. [dostęp 2017-07-14].
    62. ↑ Hanna Chrzanowska – patron szkoły (1902–1973). [w:] Medyczne Studium Zawodowe im. Hanny Chrzanowskiej w Ostrowie Wielkopolskim [on-line]. msz-ostrow.cba.pl. [dostęp 2017-07-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-07-28)].
    63. ↑ Centrum Opieki Wyręczającej dla Przewlekle i Nieuleczalnie Chorych Dzieci im. Hanny Chrzanowskiej w Krakowie. [w:] Centrum Opieki Wyręczającej dla Przewlekle i Nieuleczalnie Chorych Dzieci im. Hanny Chrzanowskiej w Krakowie [on-line]. mhd.org.pl. [dostęp 2017-07-14].
    64. ↑ Hanna Chrzanowska – patronka Zakładu Opiekuńczo-Leczniczego. [w:] Zakład Opiekuńczo Leczniczy im. Hanny Chrzanowskiej w Zatorze [on-line]. zator.caritas.pl. [dostęp 2017-07-14].
    65. ↑ HANNA CHRZANOWSKA – PATRONEM NASZEJ SZKOŁY!. [w:] Zespół Jednostek Edukacyjnych Województwa Małopolskiego w Krakowie [on-line]. zjewm.krakow.pl. [dostęp 2018-02-05].
    66. ↑ O nas. [w:] Fundacja Pomocy Osobom Niepełnosprawnym „AGAPE” im. Hanny Chrzanowskiej [on-line]. fundacjaagape.pl. [dostęp 2017-07-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-18)].

    Bibliografia

    Linki zewnętrzne

    Media użyte na tej stronie

    Ribbon.Crossproecclesiaetpontifice.jpg
    Ribbon of the Cross "pro ecclesia et pontifice" - Holy See - Vatican
    Herb Pobog barokowy.svg
    Autor:

    Pobog1524

    POL_COA_Barberiusz.svg – Tadeusz Gajl, vector version: Avalokitesvara
    , Licencja: CC BY-SA 4.0
    Herb szlachecki "Pobóg"
    SaintIcon.PNG
    Autor: Tomasz Wachowski, Licencja: CC BY 3.0
    ikona Święty
    Emblem of the Papacy SE.svg
    Emblem of the Papacy: Triple Tiara and Keys
    Saint Nicholas Church, pentaptych, confession of blessed Hanna Chrzanowska, 9 Kopernika street, Kraków, Poland.jpg
    Autor: Zygmunt Put, Licencja: CC BY-SA 4.0
    Kościół św. Mikołaja, pentaptyk, konfesja bł. Hanny Chrzanowskiej, ul. Kopernika 9, Wesoła, Kraków
    POL COA Nałęcz.svg
    Autor: Ta ^specifik^ z W3C grafika wektorowa została stworzona za pomocą Inkscape przez Avalokitesvara ., Licencja: CC BY-SA 3.0
    Herb szlachecki Nałęcz
    POL COA Korab.svg
    Autor: Ta ^specifik^ z W3C grafika wektorowa została stworzona za pomocą Inkscape ., Licencja: CC BY-SA 3.0
    Herb szlachecki Korab
    POL COA Nałęcz II.svg
    Autor: Ta ^specifik^ z W3C grafika wektorowa została stworzona za pomocą Inkscape przez Avalokitesvara ., Licencja: CC BY-SA 3.0
    Herb szlachecki Nałęcz II
    HannaChrzanowska.JPG
    Zdjęcie czcigodnej służebnicy bożej Hanny Chrzanowskiej