Henryk Kałussowski

Henryk Kałussowski
Herb
herb Korwin
Rodzina

Kałussowscy herbu Korwin

Henryk Kałussowski
podporucznik
Data urodzenia

11 września 1806

Data śmierci

23 grudnia 1894

Przebieg służby
Lata służby

1829-1831

Siły zbrojne

Armia Królestwa Polskiego

Formacja

piechota

Jednostki

12 Pułk Piechoty Liniowej
11 Pułk Piechoty Liniowej

Główne wojny i bitwy

Powstanie listopadowe
walki pod Rajgrodem, Połągą, Wieloną i Kurszanami

Odznaczenia
Krzyż Złoty Orderu Virtuti Militari
Henryk Kałussowski
Data i miejsce urodzenia

11 września 1806
Kazimierzowo

Data i miejsce śmierci

23 grudnia 1894
Waszyngton

dyrektor departamentu
sekretariat stanu ds przemysłu i handlu (USA)

Henryk Kałussowski (także Kałusowski vel Kalusowski) herbu Korwin (ur. 11 września 1806 w Kazimierzowie koło Brasławia na Litwie, zm. 23 grudnia 1894 w Waszyngtonie) – działacz Wielkiej Emigracji w Belgii, następnie w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej, organizator Polonii w tym kraju i założyciel Biblioteki Związku Narodowego Polskiego w Waszyngtonie.

Życiorys

Studiował medycynę[1] wg innych źródeł prawo[2] na uniwersytecie wileńskim, zaś po przerwaniu studiów służył w 12 pułku piechoty liniowej armii Królestwa Polskiego[1]. Po wybuchu powstania listopadowego wiosną 1831 powrócił w stopniu podporucznika na Żmudź i wszedł tu w skład władz powstańczych w Telszach. Walczył w składzie 11 pułku piechoty w walkach pod Rajgrodem, Połągą, Taurogami, Wieloną i Kurszany[3], W lipcu 1831 r. przeszedł z korpusem gen. Antoniego Giełguda przez granicę pruską. Następnie przedostał się w 1832 do Francji, gdzie przebywał w zakładzie dla emigrantów polskich Besanon, gdzie od marca do września 1832 był członkiem Rady Polaków[4]. Od grudnia 1832 sekretarz Towarzystwa Wzajemnego Oświecenia i zwolennik jak najszybszego odnowienia walki zbrojnej[1]. Wraz z Franciszkiem Gordaszewskim i Janem Adolfem Meyznerem wydawał "Tygodnik Besansoński"[4]. Członek loży masońskiej w Besanon[5].

W 1833 uczestniczył w przygotowaniu wyprawy Józefa Zaliwskiego[6] oraz współorganizował tajne Węglarstwo Galicyjskie[1]. Po fiasku planów powstańczych uciekł do Belgii. W tym okresie związany był z Młodą Polską, a od 1838 ze Zjednoczeniem Emigracji Polskiej a także współpracował z Joachimem Lelewelem[1]. W latach 1837-1838 prowadził w Brukseli księgarnię i drukarnię polską. Zajmował się wówczas wydawaniem broszur, odezw emigracyjnych, oraz prac literackich i historycznych autorstwa m.in. Joachima Lelewela i Tadeusza Czackiego. Był także współwydawcą pism "Sprawy Emigracji" (potem "Polacy na Tułactwie") i "Ziemianin Wszerada"[3]. Przez cały czas walczył z dużymi trudnościami finansowymi, które wreszcie zmusiły go do likwidacji prowadzonej firmy[1]. W 1837 wraz z żoną po krótkim pobycie we Francji zamieszkał w Londynie[4].

W 1838 przeniósł się do Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej[7], gdzie mieszkał początkowo a Nowym Jorku a następnie w Waszyngtonie[1]. Od 1839 imał się różnych zajęć, będąc poliglotą pracował m,in jako nauczyciel języków kolegium w Maryland[3]. W USA skończył także studia lekarskie, uzyskując tytuł doktora medycyny. W 1846 uzyskał obywatelstwo amerykańskie[1]. Udzielał się także w życiu tamtejszej Polonii, będąc działaczem Zjednoczenia Emigracji Polskiej[2] a następnie głównym organizatorem Towarzystwa Polaków w Ameryce (1842)[8][9]. Był także od 1846 członkiem sekcji nowojorskiej Towarzystwa Demokratycznego Polskiego[7]. Podczas Wiosny Ludów przebywał jako emisariusz TDP w Wielkopolsce, gdzie został aresztowany przez władze pruskie[2]. Zwolniony po interwencji posła amerykańskiego w Berlinie w 1850 powrócił do USA, gdzie pracował jako lekarz w Waszyngtonie[4] a następnie podjął pracę w administracji rządowej[1]. M.in. tłumaczył na język rosyjski dokumenty nabycia przez USA. Alaski (1867)[1]. Następnie przez wiele lat był dyrektorem departamentu w sekretariacie stanu dla spraw przemysłu i handlu. Podczas wojny secesyjnej opowiedział się zdecydowanie za Unią, wspierając finansowo 13 pułk piechoty nowojorskiej w którym służył jego syn[1]. Wraz z Włodzimierzem Bonawenturą Krzyżanowskim organizował także 56 pułk piechoty nowojorskiej zwany też Legionem Polskim[4].

Współzałożyciel a następnie w latach 1852-1858 działacz Towarzystwa Demokratycznego Wygnańców Polskich w Ameryce[8].Wspierał powstanie styczniowe, najpierw jako członek komitetu pomocy krajowi, następnie jako delegat Rządu Narodowego na USA[8]. Był generalnym poborcą Podatku Ofiary Narodowej[8]. Założył także gazetę „Echo z Polski”, aby informować amerykańską opinię publiczną o rozgrywających się wydarzeniach w Polsce[10]. Korespondował także z Agatonem Gillerem. Współpracował także z prasą polską wychodzącą w kraju, zamieszczając w niej artykuły dot. Polonii amerykańskiej. W 1880 roku ufundował bibliotekę i muzeum przy Związku Narodowym Polskim i wyposażył je bogatym zbiorem druków i rękopisów[8]. W 1891 został inicjatorem Muzeum Narodowego w Chicago. Część swoich zbiorów przekazał również Towarzystwu Przyjaciół Nauk w Poznaniu (1883) oraz Muzeum w Raperswilu (1883). Był członkiem korespondentem Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarskiego (1870-1894)[11].

Został pochowany w Waszyngtonie na cmentarzu Rock Creek[12].

Rodzina

Pochodził z drobnej szlachty żmudzkiej[1]. Ożenił się dwukrotnie 1) w 1838 z Anną z domu Shea, z którą miał troje dzieci, które zmarły, 2) z Mary Josephine z domu Grimm (1825 - 1895) z którą miał dwójkę dzieci: Henryka Kałusowskiego vel Henry Kalusowski (1853 - 1927) i Annę Kalusowski (1855 - 1885)[12].

Odznaczony

Za powstanie listopadowe otrzymał Złoty Krzyż Virtuti Militari (1831)[1]

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m Marian Tyrowicz, Kałussowskł Korwin Henryk (1806-1894), Polski Słownik Biograficzny, t. 11 Wrocław-Warszawa-Kraków 1964-1965, s. 505-507
  2. ↑ a b c Daniel Kiper, Wzorce zachowań politycznych przywódców polonijnych na przykładzie biografii Henryka Kałussowskiego i Erazma Józefa Jerzmanowskiego, w: Mędrzec filozof humanista... czyli Uczony przez wieki, pod red. Eweliny Lilii Polańskiej, Pauliny Magdaleny Siewierskiej, Tomasza Siewierskiego, Lublin 2013, s. 81-100
  3. ↑ a b c Kałussowskł Korwin Henryk (1806-1894), w: Robert Bielecki, Słownik biograficzny oficerów powstania listopadowego, t. 2, E-K, Warszawa 1996, s. 394-395
  4. ↑ a b c d e Kałussowskł Henryk (1806-1894), w: Ludwik Hass, Wolnomularze polscy w kraju i na świecie 1821-1999. Słownik biograficzny, Warszawa 1999, s. 200-201
  5. ↑ Alexander Kraushar, Tragedya życia Wincentego Migurskiego, emissaryusza z czasów wyprawy Zaliwskiego (1833 — 1865) (ze źródeł archiwalnych), "Przegląd Historyczny" 1915, t. 19, z. 1, s. 102
  6. ↑ Bogdan Grzeloński, Do New Yorku, Chicago i San Francisco, Warszawa 1983, s. 43.
  7. ↑ a b Krystyna Murzynowska, Henryk Korwin-Kałussowski (1806-1894), „Problemy Polonii Zagranicznej” 4 (1964/1965), s. 121.
  8. ↑ a b c d e Wacław Kruszka, Historia polska w Ameryce, t. 4, Milwaukee 1905, s. 3-5, 12
  9. ↑ Florian Stasik, Polska emigracja polityczna w Stanach Zjednoczonych Ameryki 1831-1864, Warszawa 1973, s. 138.
  10. ↑ Henryk Nagiel, Dziennikarstwo polskie w Ameryce i jego 30-letnie dzieje. Referat przeznaczony na wystawę kościuszkowską 1894 we Lwowie, Chicago 1894, s. 9
  11. ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1870, s. 5691; 1871, s. 504; 1872, s. 502; 1873, s. 518; 1874, s. 562; 1875, s. 565; 1876, s. 575; 1877, s. 551; 1878, s. 539; 1879, s. 535; 1880, s. 542; 1881, s. 559; 1882, s. 560; 1883, s.560; 1884, s. 544; 1885, s. 544; 1886, s. 544; 1887, s. 546; 1888, s. 546; 1889, s.637; 1890, s. 637; 1891, s. 637; 1892, s. 639; 1893, s. 639; 1894, s. 638;
  12. ↑ a b Henry Korwin Kalusowski - Rock Creek Cemetery Memorials - online [30.04.2020]

Bibliografia

  • Marian Tyrowicz, Kałussowskł Korwin Henryk (1806-1894), Polski Słownik Biograficzny, t. 11 Wrocław-Warszawa-Kraków 1964-1965, s. 505-507
  • Wielka Encyklopedia Powszechna PWN (1962-1969)
  • Krystyna Murzynowska, Henryk Korwin-Kałussowski (1806-1894), „Problemy Polonii Zagranicznej” 4 (1964/1965), s. 121.
  • Kałussowskł Korwin Henryk (1806-1894), w: Robert Bielecki, Słownik biograficzny oficerów powstania listopadowego, t. 2, E-K, Warszawa 1996, s. 394-395
  • Kałussowskł Henryk (1806-1894), w: Ludwik Hass, Wolnomularze polscy w kraju i na świecie 1821-1999. Słownik biograficzny, Warszawa 1999, s. 200-201
  • Teofil Lachowicz, Weterani polscy w Ameryce do 1939 roku, Warszawa 2002.
  • Daniel Kiper, Wzorce zachowań politycznych przywódców polonijnych na przykładzie biografii Henryka Kałussowskiego i Erazma Józefa Jerzmanowskiego, w: Mędrzec filozof humanista... czyli Uczony przez wieki, pod red. Eweliny Lilii Polańskiej, Pauliny Magdaleny Siewierskiej, Tomasza Siewierskiego, Lublin 2013, s. 81-100

Media użyte na tej stronie