Henryk Vogelfänger

Henryk Vogelfänger
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

4 października 1904
Lwów, Austro-Węgry

Data i miejsce śmierci

6 października 1990
Warszawa

Zawód

adwokat, aktor radiowy i filmowy, nauczyciel

Współmałżonek

Wanda

Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Srebrny Krzyż Zasługi

Henryk Vogelfänger, ps. „Tońko”, „Tońcio” (ur. 4 października 1904 we Lwowie, zm. 6 października 1990 w Warszawie) – polski aktor radiowy i filmowy, doktor nauk prawnych, adwokat, nauczyciel.

Życiorys

Urodził się we Lwowie w spolonizowanej rodzinie żydowskiej. Był synem Samuela i Berty oraz bratem Leontyny. Wywodził się ze lwowskiej dzielnicy Łyczaków, zamieszkiwał przy ulicy Krupiarskiej 6[1][2]. Kształcił się w VI Państwowym Gimnazjum im. Stanisława Staszica we Lwowie, gdzie w 1921 ukończył VI klasę (w jego klasie byli także Wiktor Budzyński, Ludwik Bojczuk – wszyscy później współpracowali w lwowskim radiu)[3][4]. Studiował prawo na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, gdzie otrzymał stopień doktora praw. Zdał egzamin adwokacki i w 1935 otworzył we Lwowie własną kancelarię adwokacką, która mieściła się przy ul. Obertyńskiej 4/6[5]. Pełnił funkcję syndyka Miejskich Zakładów Gazowych miasta Lwowa[6].

W 1933 kreując postać „Tońka” („Tońcia”) wraz z Kazimierzem Wajdą jako „Szczepko” („Szczepcio”) zaczął występować w słuchowisku radiowym Wesoła Lwowska Fala w skeczach Wiktora Budzyńskiego, a następnie własnych. Pseudonimy obu zostały zaczerpnięte z przynależności obu do kościołów lwowskich: Wajdy do kościoła św. Elżbiety, a Vogelfängera do kościoła św. Antoniego na Łyczakowie[7]. Popularność przyniosły im role lwowskich batiarów. Dzięki m.in. jego występom, audycja w krótkim czasie z lokalnego programu stała się najpopularniejszą audycją radiową w przedwojennej Polsce i jedną z najpopularniejszych w całej historii Polskiego Radia (ponad 6 milionów stałych słuchaczy). W roli „Tońka” Vogelfänger wystąpił również w trzech filmach: Będzie lepiej (1936), Włóczęgi (1939, w filmie duet wykonywał piosenkę pt. „Lwów jest jeden na świecie”, popularnie nazywaną „Tylko we Lwowie”) i Serce batiara (produkowany w 1939, po wybuchu II wojny światowej negatyw filmu zaginął). Ostatni z tych filmów był jednocześnie pierwszym z czterech produkcji, na powstanie których Vogelfänger podpisał umowę w 1939[8]. Duet „Szczepko” i „Tońko” był również określany jako: „tajojkowie” (od używanej przez nich frazy: ta joj)[9], „trubaciarzy Lwowa” (od trubadurów)[10].

Po wybuchu II wojny światowej we wrześniu 1939 wraz z Wajdą ewakuował się z Polski, po czym przez Rumunię, Jugosławię, Włochy dotarł do Francji[1]. W czasie wojny był członkiem zespołu aktorskiego Polish Soldier’s Revue by Lwowska Fala we Francji, w Anglii i na froncie zachodnim, działającym przy Polskich Sił Zbrojnych do 1946[1][6]. Był żołnierzem 1 Dywizji Pancernej generała Maczka, występując wraz z K. Wajdą, Henrykiem Hausmanen dla walczących żołnierzy także w bunkrach[11]. Na obszarze Holandii w 1944 został awansowany na stopień podporucznika[12].

Po wojnie przebywał na emigracji w Wielkiej Brytanii. Studiował prawo administracyjne na Uniwersytecie w Edynburgu[13], jednakże nie kontynuował już kariery adwokackiej[6]. Przez 17 lat był nauczycielem gimnazjalnym w szkołach angielskich ucząc łaciny, prawa konstytucyjnego[14], greki, starożytnej historii, mitologii, geografii[6].

Przyjął nazwisko „Henry Barker”. Wcielił się w rolę Eugeniusza w dramacie Tango Sławomira Mrożka, wystawionym pod koniec 1965 w teatrze w Ognisku Polskim w Londynie w reżyserii Leopolda Kielanowskiego[15][16][17].

Powrócił do Polski w 1988 i zamieszkiwał w domu kombatanta pod Warszawą[1]. W tym samym roku powstał film dokumentalny pt. Tońko, czyli legenda o ostatnim baciarze[18]. Z uwagi na stan zdrowia i brytyjski paszport nie był już w stanie odwiedzić Lwowa[1]. Zmarł 6 października 1990 w Warszawie w otoczeniu Jerzego Janickiego i jego żony Krystyny Czechowicz-Janickiej[2]. Jego prochy pochowano na Chiswick New Cemetery w Londynie[19].

Jego żoną była dr Wanda Vogelfänger-Barker, z domu Bereza (zm. tragicznie 4 stycznia 1963, pochowana w Chiswick), z którą miał syna Anthony'ego Barkera (ur. 1955 w Johannesburgu), przebywającego w Południowej Afryce, potem dziennikarza Reutersa w Londynie[20][21][22].

Odznaczenia

Przypisy

  1. a b c d e Adam Warzocha. Śpij moji sercy cichutko. „Nowiny”. Nr 262, s. 1, 3, 21–26 grudnia 1990. 
  2. a b Justyna Woś. Jego domy. „Nowiny”. Nr 165, s. 25-27 sierpnia 2000, 13. 
  3. Sprawozdanie Dyrekcji Gimnazjum VI. im. St. Staszica we Lwowie za rok szkolny 1920/21. Lwów: 1921, s. 17.
  4. Henryk Vogelfänger. Żałobny rejestr lwowski. „Biuletyn”. Nr 24, s. 101–102, czerwiec 1973. Koło Lwowian w Londynie. 
  5. Filmowy Tońko – z zawodu adwokat. adwokatura.pl, 2018-01-31. [dostęp 2019-01-10].
  6. a b c d e Marian Brzezicki. Ta Tońciu! Ta ni moży być.... „Biuletyn”. Nr 49, s. 58, Czerwiec 1985. Koło Lwowian w Londynie. 
  7. Henryk Vogelfänger: Tońko, czyli legenda o ostatnim batiarze. youtube.com. [dostęp 2019-01-13]. Czas filmu: 4:37-4:56.
  8. Henryk Vogelfänger: Tońko, czyli legenda o ostatnim batiarze. youtube.com. [dostęp 2019-01-13]. Czas filmu: 34:22-34:51.
  9. „Tajojki lwowskie” – Szczepko i Tońko w filmie „Włóczęgi”. „Robotnik”. Nr 97, s. 6, 5 kwietnia 1939. 
  10. Tadeusz Sobolewski. Z ekranów. Tydzień filmowy. „Prosto z Mostu”. Nr 17, s. 5, 23 kwietnia 1939. 
  11. Henryk Vogelfänger: Tońko, czyli legenda o ostatnim batiarze. youtube.com. [dostęp 2019-01-13]. Czas filmu: 43:00-44:21.
  12. Henryk Vogelfänger: Tońko, czyli legenda o ostatnim batiarze. youtube.com. [dostęp 2019-01-13]. Czas filmu: 44:21-44:32.
  13. Henryk Vogelfänger: Tońko, czyli legenda o ostatnim batiarze. youtube.com. [dostęp 2019-01-13]. Czas filmu: 47:28, 48:04.
  14. Henryk Vogelfänger: Tońko, czyli legenda o ostatnim batiarze. youtube.com. [dostęp 2019-01-13]. Czas filmu: 47:47-48:10, 48:51-48:55.
  15. Tymon Terlecki. Teatr–Feniks. „Kochany kłamca” w Londynie. „Wiadomości”. Nr 41 (1019), s. 5, 10 października 1965. 
  16. Ogłoszenie. „Wiadomości”. Nr 49 (1027), s. 5, 5 grudnia 1965. 
  17. Fascynujące przedstawienie fascynującej sztuki. „Tango” Sławomira Mrożka w Teatrze Polskim w Londynie. „Wiadomości”. Nr 51/52 (1029/1030), s. 17, 19-26 grudnia 1965. 
  18. Tońko, czyli legenda o ostatnim baciarze. filmpolski.pl. [dostęp 2019-01-10].
  19. Adam Redzik: Tońko. cracovia-leopolis.pl, 2007. [dostęp 2019-01-10].
  20. Z żałobnej karty. „Biuletyn”. Nr 1 (4), s. 75, maj 1963. Koło Lwowian w Londynie. 
  21. Henryk Vogelfänger: Tońko, czyli legenda o ostatnim batiarze. youtube.com. [dostęp 2019-01-13]. Czas filmu: 49:08.
  22. Adam Redzik, Vogelfänger Henryk, w: Słownik biograficzny adwokatów polskich, tom III: Zmarli w latach 1945–2010, zeszyt 1 (redakcja Adam Redzik), Warszawa 2018, s. 585–586.
  23. Komunikat o nadaniu Orderu Odrodzenia Polski. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 30, nr 3 z 27 lipca 1985. 
  24. Dekoracja odznaczonych w lwowskim Pałacu Wojewódzkim. „Gazeta Lwowska”, s. 3, nr 100 z 5 maja 1939. 
  25. Odznaka honorowa Koła Lwowian. „Biuletyn”. Nr 19-20, s. 110, lipiec 1971. Koło Lwowian w Londynie. 

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie