Hetman polny koronny

Stanisław Żółkiewski
Stanisław Koniecpolski
Stanisław Rewera Potocki
Jerzy Sebastian Lubomirski
Stefan Czarniecki
Jan Sobieski (portretowany już jako król Polski, po wiktorii wiedeńskiej)
Stanisław Jabłonowski
Jan Klemens Branicki
Wacław Rzewuski

Hetman polny koronny – jedna z najwyższych funkcji w wojsku polskim w okresie Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

Wkrótce po ustanowieniu instytucji hetmana, została ona podzielona na dwie funkcje o oddzielnych kompetencjach[1].

Hetman wielki w czasie pokoju pozostawał przy dworze zajmując się ogólną administracją i strzegąc interesów wojska.

Głównym zadaniem hetmana polnego koronnego była ochrona południowo-wschodnich kresów ukrainnych Rzeczypospolitej przed najazdami z sąsiednich państw. Był on bezpośrednim zwierzchnikiem oddziałów obrony potocznej[2], a później żołnierzy kwarcianych. Hetmani polni odpowiadali za wywiad, rozpoznanie i prowadzenie doraźnych walk (np. z Kozakami lub Tatarami). W trakcie bitwy pod zwierzchnictwem hetmana wielkiego dowodzili mniej prestiżowym lewym skrzydłem, a w razie jego braku przejmowali dowództwo[3].

Hetman polny podlegał wielkiemu. Oba stanowiska istniały niezależnie dla Korony i Litwy.

Hetmani polni koronni
Rok objęcia
urzędu
Rok złożenia
urzędu
lub śmierci
Osoba
14921499Stanisław Chodecki z Chodcza[4]
14991501Piotr Myszkowski[4]
15011505Stanisław Chodecki z Chodcza[4]
15051509Jan Kamieniecki[4]
15091520Jan Tworowski[4]
15201528Marcin Kamieniecki
15281538Jan Koła z Dalejowa
15391561Mikołaj Sieniawski

– 1561 awans na hetmana w.kor.

15621565Stanisław Leśniowolski
15651569wakat
15691569Jerzy Jazłowiecki – powierzono mu oficjalne pełnienie obowiązków hetmana w.kor. bez formalnej nominacji (zm. 1575)
15691575wakat
15751576Mikołaj Sieniawski, zm. przed 12.05.1584 r.
15761584Jan Zborowski
15841588wakat
15881618Stanisław Żółkiewski – 06.02.1618 awans na hetmana w. kor., jednocześnie od 06.03.1618 kanclerz w. kor. Zginął 06.10.1620 pod Cecorą.
16181632Stanisław Koniecpolski – 1632 awans na hetmana w. kor.
16321633wakat
16331636Marcin Kazanowski (zm. 29.10.1636)
16361637wakat
16371646Mikołaj Potocki – 1646 awans na hetmana w. kor.
16461652Marcin Kalinowski (03.06.1652 zginął w bitwie pod Batohem)
16521654Stanisław Rewera Potocki – 1654 awans na hetmana w. kor.
16541657Stanisław Lanckoroński (zm. przed 19.02.1657 r.)
16571664Jerzy Sebastian Lubomirski – jednocześnie od 1650 marszałek w. kor., pozbawiony urzędów 29.12.1664 r. wyrokiem sądu sejmowego
16651665Stefan Czarniecki – nominacja 02.01.1665 po Jerzym Sebastianie Lubomirskim, zmarł 16.02.1665 r.
16651666wakat
16661668Jan Sobieski – 1668 awans na hetmana w. kor., jednocześnie od 8 lub 17.01.1665 marszałek w. kor.
16681676Dymitr Jerzy Wiśniowiecki – 1676 awans na hetmana w. kor.
16761683Stanisław Jan Jabłonowski – 1683 (według niektórych źródeł 1682) awans na hetmana w. kor.
16831683Mikołaj Hieronim Sieniawski (zm. 15.12.1683)
16831684wakat
16841691Andrzej Potocki (zm. 30.08. lub 02.09.1691)
16911692wakat
16921702Feliks Szczęsny Potocki – 01.05.1702 awans na hetmana w. kor., zm. 15.05.1702 r.
17021702Hieronim Augustyn Lubomirski – nominacja 08.05.1702, awans 22.05.1702 na hetmana w. kor. po nagłym zgonie Feliksa Szczęsnego Potockiego.
17021706Adam Mikołaj Sieniawski – 1706 awans na hetmana w. kor.
17061726Stanisław Mateusz Rzewuski – 1726 awans na hetmana w. kor.
17261728Stanisław Chomętowski (zm. sierpień/wrzesień 1728)
17281735wakat
17351752Jan Klemens Branicki – 1752 awans na hetmana w. kor.
17521773Wacław Rzewuski – 1773 awans na hetmana w. kor.
17731774Franciszek Ksawery Branicki – 1774 awans na hetmana w. kor.
17741794Seweryn Rzewuski – 27.01.1792 pozbawiony urzędu konstytucją sejmową znoszącą urząd hetmanów polnych, po zwycięstwie konfederacji targowickiej – której był jednym z przywódców – nadal sprawował urząd. 22.02.1794 złożył urząd w proteście przeciwko dokonanemu II rozbiorowi Rzeczypospolitej. Zmarł w 1811 r.

Zobacz też

Przypisy

  1. Maciej Franz, Wojskowość Kozaczyzny Zaporoskiej w XVI-XVII wieku, Toruń 2004, s. 29-30.
  2. Nowak i Wimmer 1968 ↓, s. 148.
  3. Zdzisław Żygulski, Hetmani Rzeczypospolitej, Kraków 1994, s. 16-20.
  4. a b c d e Poczet hetmanów Rzeczypospolitej. Hetmani koronni. red. Mirosław Nagielski, Warszawa 2005, s. 391.

Bibliografia

Media użyte na tej stronie