Homer

Homer
Ὅμηρος
Ilustracja
Homer – rzymska kopia hellenistycznej rzeźby z II wieku p.n.e.
Data śmierci

VIII wiek p.n.e.

Narodowość

grecka

Język

grecki

Dziedzina sztuki

literatura piękna

Epoka

starożytność

Gatunek

poezja epicka

Ważne dzieła

Iliada, Odysea

Homer i jego przewodnik – obraz Williama-Adolphe'a Bouguereau z 1874 roku

Homer (stgr. Ὅμηρος, Hómēros, gr. Όμηρος) (VIII wiek p.n.e.) – grecki pieśniarz wędrowny (aojda), epik, śpiewak i recytator (rapsod). Uważa się go za ojca poezji epickiej. Najstarszy znany z imienia europejski poeta, który zapewne przejął dziedzictwo długiej i bogatej tradycji ustnej poezji heroicznej. Do jego dzieł zalicza się eposy: Iliadę i Odyseję[1]. Grecka tradycja widziała w nim również autora zbioru hymnów, tzw. hymnów homeryckich, oraz kilku poematów heroikomicznych - Margites (Głuptak), Kerkopes (Kerkopowie), Epikichlides (Chichotki), Batrachomyomachia (Wojna mysio-żabia)[2]. Żaden poeta grecki nie przewyższył sławą Homera. Na wyspach Ios i Chios wzniesiono poświęcone mu świątynie, a w Olimpii i Delfach postawiono jego posągi. Pizystrat wprowadził recytacje homeryckich poematów na Panatenajach.

Życie i legendy

W starożytności istniał pogląd, iż Homer pierwotnie nazywał się Melesigenes[3]; miał być synem boga rzeki Meles płynącej koło Smyrny i nimfy Kreteis[4]. Świadczy to o randze Homera w świecie greckim, gdyż zawsze wybitnym ludziom przypisywano tam boskie lub półboskie pochodzenie.

Nie zachowały się żadne wiarygodne wiadomości o jego życiu i, jak pisał badacz John Myres, żadne zdanie dotyczące Homera nie jest bezsporne. Niemniej, antyczni Grecy długo nie wątpili w jego istnienie. Prawdopodobnie urodził się w Smyrnie lub na wyspie Chios w Jonii – krainie w Azji Mniejszej, jednak wiele miast greckich ubiegało się o ten honorowy zaszczyt. W sporze o pochodzenie Homera brało udział siedem miast: Argos, Ateny, Chios, Itaka, Kolofon, Pylos, Smyrna.
Według legendy Homer był ślepcem. Tezę tę mogą wspierać dwa epizody umieszczone w homeryckich epopejach. W Odysei niewidomy bard Demodokos opiewa bohaterskie czyny, a autor, prawdopodobnie Homer, w Hymnie homeryckim pisze do Apollina: Pozdrawiam was wszystkie. A o mnie pamiętajcie, gdy przyjdzie jakiś człowiek obcy, co świata doświadczył, i zapyta: Dziewczęta, który jest wam najmilszy z aojdów, co tu przychodzą? Wtedy wszystkie razem odpowiecie: Ślepiec, który mieszka na skalistym Chios – jego pieśni będą zawsze najpiękniejsze (...). Martin P. Nilsson w pracy Homer and Mycenae podaje, że w wielu regionach w rytualny sposób bardów pozbawiano wzroku, co miało stymulować pamięć. Poza tym imię Homera w niektórych dialektach starożytnej Grecji oznaczało właśnie ślepca[5].

Focjusz I Wielki przypisywał Homerowi autorstwo Cyprii, zaginionego greckiego eposu traktującego o wojnie trojańskiej. Miałby napisać ją z okazji zaślubin swojej córki ze Stasinusem[6][7].

Iliada i Odyseja

Autorstwo Iliady i Odysei wzbudza do dziś wątpliwości, a problem ten nazwano kwestią homerycką. Z braku wiarygodnych danych o życiu Homera niektórzy badacze wysuwali hipotezę, że Homer nigdy nie istniał. Już w III w. p.n.e. aleksandryjscy krytycy (tzw. chorizontes, czyli „rozdzielacze”) uważali, że oba dzieła miały dwóch różnych autorów. W czasach nowożytnych niemiecki filolog F.A. Wolf w wydanej w 1795 r. książce Prolegomena ad Homerum ogłosił koncepcję zwaną teorią pluralistyczną, według której epopeje te są w istocie zlepkiem pieśni z różnych czasów, połączonych w Atenach w VI w. p.n.e. Po około stu pięćdziesięciu latach dyskusji i sporów zwyciężyła teoria unitarystyczna, zgodnie z którą Homer istniał i był autorem obu poematów, a jego zasługą jest stworzenie wybitnych dzieł w oparciu o wielowiekową tradycję pieśni heroicznych, istniejącą w starożytnej Grecji.

Homer w swych eposach posługiwał się charakterystycznym stylem. Styl homerycki cechuje się obecnością stałych epitetów, porównań homeryckich, wzniosłością (występuje patos), a także występowaniem rozbudowanych realistycznych opisów, powodujących retardację, czyli spowolnienie akcji utworu.

Imię

Imię Homera w antycznej grece oznaczało zakładnika, człowieka towarzyszącego, zmuszonego do podążania, w niektórych dialektach ślepca[5].

Przekłady

Utwory tradycyjnie uważane za dzieła Homera były wielokrotnie przekładane na język polski[8]. Fragmenty Iliady (Monomachia Parisowa z Menelausem) przełożył Jan Kochanowski[9]. Przekładu obu eposów podjął się Jacek Idzi Przybylski[10]. Odyseję przetłumaczył Lucjan Siemieński[11]. Współcześnie tłumaczenie eposu o wojnie trojańskiej wydała Kazimiera Jeżewska.

Bilingwiczną edycję (tekst oryginalny i polskie tłumaczenie) Wojny mysio-żabiej wydał Włodzimierz Appel w 1993 roku[12], a hymnów homeryckich w 2001[13]. Sześć lat później, w ramach serii Biblioteka Antyczna, autor ten opublikował w ramach jednego tomu zbiór dziewięciu antycznych żywotów Homera oraz tłumaczenia: hymnów homeryckich, Głuptaka, Kerkopów, Chichotek, Wojny mysio-łasiczej (Galeomyomachia) i Wojny mysio-żabiej[14].

Ekranizacje

Przypisy

  1. ↑ Homer, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2021-10-01].
  2. ↑ Włodzimierz Appel, Homeriká czyli Żywoty Homera i poematy przypisywane poecie. Przełożył, komentarzem i przypisami opatrzył Włodzimierz Appel, Warszawa: Prószyński i S-ka, 2007, s. 17, ISBN 978-83-7469-505-3, OCLC 749654651.
  3. ↑ 2. Pseudo-Herodot "O pochodzeniu, młodości i życiu Homera", [w:] Włodzimierz Appel, Homeriká czyli Żywoty Homera i poematy przypisywane poecie. Przełożył, komentarzem i przypisami opatrzył Włodzimierz Appel, Warszawa: Prószyński i S-ka, 2007, s. 63, ISBN 978-83-7469-505-3, OCLC 749654651, Cytat: Po pewnym czasie Kretheida, wybrawszy się wraz z innymi niewiastami na jakieś święto nad rzekę zwaną Meles, a blisko już było rozwiązania, urodziła Homera, który nie był niewidomy, lecz zwyczajnie widział, i dała dziecięciu imię Melesigenes, biorąc je od nazwy rzeki.
  4. ↑ 1. "O Homerze i Hezjodzie, o ich pochodzeniu i współzawodnictwie" [Certamen Homeri et Hesiodi], [w:] Włodzimierz Appel, Homeriká czyli Żywoty Homera i poematy przypisywane poecie. Przełożył, komentarzem i przypisami opatrzył Włodzimierz Appel, Warszawa: Prószyński i S-ka, 2007, s. 43-44, ISBN 978-83-7469-505-3, OCLC 749654651, Cytat: Natomiast jeśli chodzi o Homera, to - jednym słowem - wszystkie miasta i ich koloniści utrzymują, iż przyszedł na świat właśnie u nich. Twierdzą tak przede wszystkim mieszkańcy Smyrny, głosząc, że był synem Melesa, /boga/ tamtejszej rzeki, oraz nimfy Kretheidy i że początkowo zwał się Melesigenes, później wszakże, gdy utracił wzrok, został nazwany Homerem, jako że u nich zwykło się takim właśnie mianem określać tego rodzaju ludzi.
  5. ↑ a b Pierre Chantraine, Dictionnaire étymologique de la langue grecque, Klincksieck, Paris, 1968, vol.2 (3-4) s.797
  6. ↑ Kyprias, The Kypria, and multiformity, Jonathan Burgess, data dostępu: 2011-08-18
  7. ↑ Kyprias. Poet of the Iliaka, Jonathan Burgess, data dostępu: 2011-08-18
  8. ↑ Marian Golias: Polscy homerydzi i ich krytycy, w: Prace polonistyczne, seria XIX (1963). Łódź: Ossolineum, 1964, s. 3-39.
  9. ↑ Homer: Monomachia Parisowa z Menelausem, tłum. Jan Kochanowski. pl.wikisource.org. [dostęp 2017-07-28]. (pol.).
  10. ↑ Przybylski Jacek Idzi, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2017-07-28].
  11. ↑ Lucjan Hipolit Siemieński. ipsb.nina.gov.pl. [dostęp 2017-07-28]. (pol.).
  12. ↑ Włodzimierz Appel, Pseudo Homera "Batrachomyomachia", czyli "Wojna żabiomysia", Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 1993, ISBN 83-231-0406-9, OCLC 835187716 (pol. • stgr.).
  13. ↑ Włodzimierz Appel, ΥΜΝΟΙ ΟΜΗΡΙΚΟΙ czyli hymny homeryckie, Toruń: Algo, 2001, ISBN 83-88033-51-4 (pol. • stgr.).
  14. ↑ Włodzimierz Appel, Homeriká czyli Żywoty Homera i poematy przypisywane poecie. Przełożył, komentarzem i przypisami opatrzył Włodzimierz Appel, Warszawa: Prószyński i S-ka, 2007, ISBN 978-83-7469-505-3, OCLC 749654651.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Homer British Museum.jpg

Photograph taken of the bust of Homer in the British Museum, London.

Marble terminal bust of Homer. Roman copy of a lost Hellenistic original of the 2nd c. BC. From Baiae, Italy.

The so-called Hellenistic blind-type can be paralleled with figures of the Pergamon Altar, and the original of the type was perhaps created for the great library at Pergamon.