Husytyzm
 | |||||||||
| Klasyfikacja systematyczna wyznania | |||||||||
| Chrześcijaństwo └ Protestantyzm/Katolicyzm └ Ewangelicyzm | |||||||||
| |||||||||
.png)
.png)
.png)
Husytyzm – ruch religijny i polityczny zapoczątkowany przez Jana Husa, którego zwolennicy w 1417 ogłosili Cztery artykuły praskie w których domagali się m.in. sekularyzacji dóbr kościelnych i komunii pod dwiema postaciami[1].
Historia
Husytyzm początkowo miał znaczenie religijne i był próbą zwrócenia uwagi na potrzebę reformy Kościoła rzymskokatolickiego w Europie. Po 1415 roku, gdy stany czeskie wyraziły publicznie swój protest wobec spalenia na stosie Jana Husa, przybrał formę ruchu politycznego, stał się powodem rewolty w Czechach, a następnie obronnych wojen husyckich, wymierzonych przeciwko dążeniom katolików, wspieranych przez papieża i cesarza Zygmunta z dynastii Luksemburgów, które miały położyć kres działalności husytów. Dążenia te doprowadziły do zorganizowania pięciu krucjat przeciwko husyckim Czechom. Wszystkie zakończyły się całkowitą klęską krzyżowców (ostatnia koło Domažlic prawie bez walk).
W latach 1417–1434, kiedy to Czechy i część Moraw opanowane były przez husytyzm, ruch ten podzielił się na kilka frakcji, z których główną rolę odgrywały dwa odłamy konkurujące ze sobą, jednak wspólnie walczące przeciwko krucjatom. Pierwszy odłam, tzw. taboryci, z ośrodkiem w Taborze, skupiający głównie biedotę wiejską i miejską, dążący do wprowadzenia przemian społecznych oraz drugi, bardziej umiarkowany, tzw. kalikstyni, z ośrodkiem w Pradze, skupiający wyższe warstwy społeczne[2].
Ruch obejmował swoim zasięgiem głównie Czechy. Próbowano go jednak zaszczepić w innych Krajach Korony Świętego Wacława oraz w Niemczech i w Królestwie Polskim. Czescy aktywiści podejmowali akcje misyjne w ościennych krajach Europy. Teolodzy husyccy brali udział w Soborze w Konstancji, który m.in. skazał na spalenie żywcem Jana Husa, a po klęskach krucjat także w Bazylei. Nierzadko zdarzało się, że zagraniczni księża i biskupi przyjeżdżali do Czech, aby zasilać ograniczone brakiem osób wyświęconych, szeregi duchowieństwa husyckiego.
W 1434 roku nauki głoszone przez umiarkowanych husytów uzyskały akceptację ze strony soboru powszechnego w Bazylei. W wyniku podpisania kompaktów praskich na terenie Królestwa Czech został utworzony Kościół utrakwistyczny, który istniał do 1627 roku.
Współcześnie husytyzm w swojej pierwotnej postaci nie istnieje, jednak jego idee przetrwały habsburską rekatolizację Czech i odwołują się do jego tradycji niektóre Kościoły ewangelickie na świecie, zwłaszcza bracia morawscy i Ewangelicki Kościół Czeskobraterski. Akces do spuścizny po ruchu husytów zgłasza również powstały w XX wieku modernistyczny Czechosłowacki Kościół Husycki.
Doktryna
Doktryna husytyzmu nigdy nie była całkiem jednolita, w szeregach husytów istniały różne poglądy na organizację Kościoła oraz na kwestie teologiczne. Jednak ich wspólną cechą były postulaty zawarte w czterech artykułach praskich, które wszystkie grupy husyckie starały się na swój sposób realizować. Te artykuły (poza komunią pod obiema postaciami – chleba i wina i sekularyzacją dóbr kościelnych) dziś są faktycznie przyjęte i zrealizowane także przez kościół rzymskokatolicki.
Organizacja wojsk husyckich
Wojska husyckie były trudnym do pokonania przeciwnikiem, oprócz tego, że husyci posiadali zdolnych dowódców, stosowali nowatorską taktykę walki w oparciu o tabor. Byli zdyscyplinowani, bitni o wysokim morale motywowanym ideologicznie[3].
Podstawową jednostką wojsk husyckich był wóz bojowy, którego załogę stanowiło od 18 do 21 ludzi wśród których byli strzelcy z rusznicami i z kuszami, cepnicy, sulicznicy, pawężnicy i dwóch woźniców. 10 wozów bojowych tworzyło jednostkę organizacyjno-taktyczną pod dowództwem dziesiętnika. W czasie bitew jednostki łączyły się w hufce dowodzone przez setników. W skład wojsk husyckich wchodziła też piechota, konnica, artyleria i oddziały pomocnicze wykorzystywane do budowy dróg i mostów. Stosunek sił w czasie bitew był zazwyczaj niekorzystny dla husytów, którzy walczyli najczęściej z przeciwnikiem dwukrotnie a nawet trzykrotnie liczniejszym. Pomimo tego armia husycka odniosła wiele zwycięstw[4].
Odłamy husytyzmu
- Ruch radykalny
- Ruch umiarkowany
- neoutrakwiści
- utrakwiści
- prażanie
Zobacz też
- wojny husyckie
- konfederacja Spytka z Melsztyna
- husytyzm w Polsce
Przypisy
- ↑ Słownik historii Polski i świata. Katowice 2005, s. 86.
- ↑ Janusz Sikorski, Zarys historii wojskowości powszechnej do końca wieku XIX, Warszawa 1972, s.215
- ↑ Zygmunt Ryniewicz, Leksykon bitew świata. Almapress Warszawa, 2008, s.214.
- ↑ Janusz Sikorski, Zarys historii wojskowości powszechnej do końca wieku XIX, Warszawa 1972, s.216–218
Bibliografia
- Stanisław Bylina: Rewolucja husycka. Przedświt i pierwsze lata. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2011.
- Janusz Sikorski: Zarys historii wojskowości powszechnej do końca wieku XIX. Warszawa:Wydawnictwo MON, 1972.
Linki zewnętrzne
- Strona Husyci – Kim są boży wojownicy?. husitstvi.cz. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-04-21)]. (cz.)
- Strona Muzeum Husyckiego w Taborze (cz.)
Media użyte na tej stronie
Autor: Peter Loeser and Eugene Ipavec, Licencja: CC BY-SA 3.0
During the Hussite Wars when the City of Prague was attacked by "Crusader" and mercenary forces, the city militia fought bravely under this banner. It was later captured by Swedish troops on their raid in 1649 and eventually placed in the Royal Military Museum in Stockholm; today it is simply called the "Prague Banner." Although this flag still exists, it is in very poor condition. When the Banner was first made and used is open for debate, but earliest evidence indicates that a gonfalon with some municipal charge painted on it was used for Old Town as early as 1419. Eva Turek dates this flag to about 1530 based on the style of characters, painted bordure, and fleurs-de-lis stenciled on it. Since this particular municipal militia flag was used before 1477 and during the Hussite Wars, it is the oldest still preserved municipal flag in Bohemia.
Hussite banner
Husyci w walce. Na ilustracji widoczni strzelcy z kuszami i rusznicami oraz wozy bojowe. Husycka forteca z wozów – "Wagenburg". Husycki wagenburg w XV-wiecznym wyobrażeniu.
Autor: Dragovit, Licencja: CC BY-SA 4.0
Historical depiction of the Hussite wagon fort and banner with a swan/goose above it.
Autor: Dragovit, derived from the work Sirotci 2.jpg, Licencja: CC BY-SA 4.0
Rectagular version of the standard used by Bohemian Orebites, later renamed to Orphans (Czech: Sirotci), the hussite faction of the 15th century.
(c) I, Ludek, CC-BY-SA-3.0
Replika husyckiego wozu bojowego (Chudów, Polska)
Kamil Vladislav Muttich - Master Jan Hus on the border in Constance 1415
Autor: Dragovit, Licencja: CC BY-SA 4.0
Rectagular version of the standard of bohemian hussite faction from 15th century – the Taborites (Czech: Táborité or Táboři)