Huta Metali Nieżelaznych Szopienice

Huta Metali Nieżelaznych Szopienice Spółka Akcyjna w likwidacji
Ilustracja
Zabudowania dawnej huty „Uthemann”
Państwo

 Polska

Adres

40-389 Katowice, ul. ks. mjra Karola Woźniaka 12 c, tel. 327-59-13-02

Data założenia

1834

Forma prawna

spółka akcyjna

Prezes

Wojciech Józef Palukiewicz

Nr KRS

0000026012

Zatrudnienie

pow. 250

Dane finansowe
Kapitał zakładowy

171 397 008,18 zł[1]

Położenie na mapie Katowic
Mapa konturowa Katowic, blisko prawej krawędzi u góry znajduje się punkt z opisem „Huta Metali Nieżelaznych Szopienice SA”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Huta Metali Nieżelaznych Szopienice SA”
Ziemia50°15′25″N 19°06′08″E/50,256944 19,102222
Strona internetowa
Logo HMN na budynku przy ul. Krakowskiej
HMN Szopienice na pocztówce z roku 1938
Pozostałości po hucie z lotu ptaka 2017
Pozostałości huty z lotu ptaka 2017
Zabudowania dawnej huty „Uthemann”
Zabudowania dawnej huty cynku „Uthemann”

Huta Metali Nieżelaznych Szopienice Spółka Akcyjnahuta istniejąca od 1834 w katowickiej dzielnicy Szopienice. Była jednym z największych w Polsce producentów wyrobów walcowanych z miedzi i mosiądzu – taśm, blach, krążków oraz rurek cienkościennych. W 2008 została postawiona w stan likwidacji[2].

Historia

Jej początki sięgają 1834, kiedy przedsiębiorstwo Bergwerksgesellschaft Georg von Giesches Erben uruchomiła w Szopienicach hutę cynku „Wilhelmina” (obecnie rejon ul. Krakowskiej[3]). Po rozbudowie, na początku XX wieku huta stała się największym na Śląsku producentem metali nieżelaznych i największym ośrodkiem produkcji kadmu na świecie.

Zabudowania huty cynku Uthemann zostały zaprojektowane przez Georga i Emila Zillmannów[4].

Od 1972 funkcjonuje jako Huta Metali Nieżelaznych „Szopienice”. W 2000 huta, działając dotąd jako przedsiębiorstwo państwowe, została sprywatyzowana, a nowo powstała spółka akcyjna stała się częścią grupy kapitałowej Impexmetal SA, zaś w 2005 weszła w struktury grupy kapitałowej Grupa Kapitałowa Boryszew.

26 września 2008 Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy w Warszawie uchwałą zdecydowało o tym, że Huta Metali Nieżelaznych „Szopienice” Spółka Akcyjna zostanie rozwiązana i rozpocznie się proces jej likwidacji. W listopadzie 2008 sąd wstrzymał likwidację spółki na wniosek skarbu państwa.

13 listopada 2011 częściowo spłonął zabytkowy budynek dawnej dyrekcji huty „Uthemann” (cechownia) przy ul. ks. Woźniaka[5].

Działalność

HMN Szopienice była największym polskim producentem wyrobów walcowanych z miedzi i mosiądzu, w tym taśm, blach, bloków, płyt, krążków oraz rurek cienkościennych z miedzi i jej stopów. Moce produkcyjne przed likwidacją sięgały 40 tys. ton wyrobów rocznie[6]. Obecnie na terenie byłej huty działają różne firmy i przedsiębiorstwa, m.in.: MISTAL Sp. z o.o., Baterpol SA, Elektrociepłownia Szopienice Sp. z o.o. Na terenie huty działa też Muzeum Hutnictwa Cynku, które znajduje się w dawnej walcowni cynku.

Obiekty zabytkowe

Na terenie huty znajdują się obiekty nieruchome, objęte ochroną konserwatorską zabytków[7]:

  • zespół zabudowy dawnej huty cynku z lat 1908–1912: hala nr 1 pieców destylacyjnych wraz z kominami, budynek muflarni, magazynu blendy, cechowni, wieża ciśnień, portiernia nr 1, wysoka kolejka wąskotorowa na estakadzie; zespół wzniesiono w stylu modernizmu (zespół wpisano do rejestru zabytków 30 lipca 1978, nr rej.: A/1227/78; muflarnia, magazyn blendy i estakada kolejki wąskotorowej zostały skreślone z rejestru zabytków decyzją Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 10 lipca 2007 roku)[8];
  • budynek dawnej walcowni z wyposażeniem, wzniesiony w 1904 (wpisany do rejestru zabytków 23 czerwca 2010 roku, nr rej.: 308/10[9]);
  • budynek dawnej kotłowni, wzniesiony w 1904;
  • dawny warsztat mechaniczny, wzniesiony w latach trzydziestych XX wieku;
  • dawny warsztat mechaniczny z lat dwudziestych XX wieku;
  • budynek obecnie używany jako Izba Tradycji Hutniczych, wzniesiony w drugiej połowie XIX wieku;
  • zespół budynków dawnej lokomotywowni z końca XIX wieku;
  • dawny budynek socjalny z końca XIX wieku;
  • dawny budynek stolarni, wzniesiony na początku XX wieku;
  • dawny budynek wagonowni, wzniesiony w latach osiemdziesiątych XIX wieku.

W obrębie budynku dawnej walcowni ochroną, na podstawie przepisów odrębnych, objęte są obiekty wyposażenia, wpisane do rejestru zabytków ruchomych[7]:

  • linia walcarek jednoklatkowych (I), w skład której wchodzi walcarka do walcowania wlewków z klatkami roboczymi, typu „duo” oraz silnik parowy z kołem zamachowym (linia została wpisana do rejestru zabytków 30 lipca 2003, nr rej.: B/41/03);
  • linia walcarek jednoklatkowych (II), która składa się z walcarki do walcowania wlewków z klatkami typu „duo” oraz silnika parowego z kołem zamachowym (linia została wpisana do rejestru zabytków 30 lipca 2003, nr rej.: B/42/03);
  • linia walcarek dwuklatkowych (IV), została wpisana do rejestru zabytków 30 lipca 2003, nr rej.: B/44/03;
  • linia walcarek dwuklatkowych (m), która składa się z dwóch walcarek do walcowania blach cynkowych z klatkami typu „duo” oraz silnika parowego z kołem zamachowym (linia została wpisana do rejestru zabytków 30 lipca 2003, nr rej.: B/43/03).

Akcjonariat

W 2008 Hutmen SA posiadał 62%, skarb państwa 32% akcji, pozostali akcjonariusze 6%.

Zanieczyszczenie środowiska

Naukowcy z Wydziału Biologii Uniwersytetu Warszawskiego stwierdzili, że teren w pobliżu huty cynku Szopienice w Katowicach są silnie skażone trującym talem. Ilość tego pierwiastka chemicznego kilkaset razy przekracza dopuszczalne normy. W pobliżu składowany w osadnikach ziemnych jest też niebezpieczny szlam cynkowy[10]. W latach 70. XX w. emisja nieoczyszczonych spalin (zainstalowane rzekomo na kominach filtry były atrapami) była także przyczyną znacznej liczby zachorowań na ołowicę wśród dzieci[11][12], które leczyły m.in. Wiesława Wilczek, Bożena Hager-Małecka[13] i Jolanta Wadowska-Król[14].

Nagrody

Zakład został odznaczony Orderem Sztandaru Pracy I klasy.

Przypisy

  1. Rejestracja podwyższenia kapitału HNM Szopienice S.A.
  2. HMN Szopienice S.A. w Likwidacji, www.hutaszopienice.com.pl [dostęp 2017-11-23] (pol.).
  3. Michał Bulsa, Barbara Szmatloch, Katowice, których nie ma, Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy, 2019, s. 46, ISBN 978-83-7729-502-1.
  4. Wilczok 1984 ↓, s. 75.
  5. Pożar w Katowicach, płonie budynek dyrekcji huty Uthemanna w Szopienicach (pol.) www.katowice.naszemiasto.pl [dostęp 2011-11-13].
  6. Akcjonariusze przeciwko dalszemu istnieniu Huty Szopienice.
  7. a b Urząd Miasta Katowice: Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego obszaru południowo-zachodniej części dzielnicy Szopienice w Katowicach. www.bip.katowice.eu. [dostęp 2011-04-19]. (pol.).
  8. Śląski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Katowicach: Rejestr zabytków w Katowicach. www.wkz.katowice.pl. [dostęp 2011-04-19]. (pol.).
  9. Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego z 2011 roku nr 247, poz. 4173.
  10. Reportaż Huta cynku „Szopienice” (Śląska bomba ekologiczna), www.lukasz-bejster.eu:80 [dostęp 2018-08-27] [zarchiwizowane z adresu 2012-09-28] (pol.).
  11. Helena Kowalik: Uratowała tysiące chorych na ołowicę dzieci. Polska Ludowa zablokowała jej karierę naukową. Wprost, 2015-05-02.
  12. Arkadiusz Gruszczyński: „Opisałem historię klasy, która znika”. O prawdę o śląskiej epidemii walczyły dwie lekarki. Gazeta Wyborcza, 2020-06-20. [dostęp 2020-06-20]. (pol.).
  13. Judyta Watoła: Prof. Bożena Hager-Małecka nie żyje. katowice.wyborcza.pl, 2016-02-09. [dostęp 2021-01-30]. (pol.).
  14. Justyna Przybytek-Pawlik: Matka Boska Szopienicka została Honorową Obywatelką Katowic. dziennikzachodni.pl, 2017-09-11. [dostęp 2021-01-30]. (pol.).

Bibliografia

  • Katowice 1865–1945. Zarys rozwoju miasta. Red. J. Szaflarski, Śląski Instytut Naukowy w Katowicach, Wydawnictwo „Śląsk”, Katowice 1978, s. 19.
  • Leszek Jabłoński: Na trasie Balkan Ekspresu - Giszowiec, Nikiszowiec, Szopienice. Przewodnik po dzielnicach Katowic. Katowice: CRUX, 2003, s. 60, 61. ISBN 83-918152-3-4.
  • Emanuel Wilczok: 150 lat hutnictwa metali nieżelaznych w Szopienicach. Dzieje Huty Metali Nieżelaznych „Szopienice” i jej załogi. Katowice: 1984.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Katowice location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Mapa lokacyjna miasta Katowice. Punkty graniczne mapy:
  • N: 50.30 N
  • S: 50.125 N
  • W: 18.885 E
  • E: 19.125 E
Silesian Voivodeship location map2.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of en:Silesian Voivodeship with counties (powiats) and municipalities (gminas). Geographic limits of the map:
  • N: 51.1617 N
  • S: 49.2956 N
  • W: 17.8872 E
  • E: 20.0559 E
Industriegebiet.png
Autor: Sal73x, Licencja: CC BY-SA 3.0
Sign for industry
HMN Szopienice - logo.jpg
Autor: Michał Bulsa, Licencja: CC BY-SA 4.0
HMN Szopienice - logo
POL Katowice Huta Uthemann.jpg
Autor: Kris D from Metropolia Silesia, Upper Silesia ( Oberschlesien ), Licencja: CC BY-SA 2.0

Katowice, ruiny huty Uthemann, pięknego pomnika kultury przemysłowej i jej upadku, gdy pozwolono ją rozkraść złomiarzom. Zabytek mogłoby uratować utworzenie tutaj śląskiego centrum nauki, gdyby tylko władze miasta tego chciały.

The Uthemann Zink Metalworks are a beautiful monument of industrial culture and how it was ruined, when the authorities allowed it to be taken appart and sold for scrap. It could be saved, as there is a project for transforming it into a Science Learning Center, but the city government are to blind to see the chance.
Szopienice wieża ciśnień huty cynku.jpg
Autor: Andrzej Stempa, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Katowice Szopienice. Wieża ciśnień w zespole dawnej huty cynku.
POL Katowice - Sopienice - Ruiny Huty Uthemana.jpg
Autor: Kris D from Metropolia Silesia, Upper Silesia ( Oberschlesien ), Licencja: CC BY-SA 2.0
Ruiny Huty Uthemana w Katowicach Szopienicach.
Huta z drona 01.jpg
Autor: Superdronus, Licencja: CC BY-SA 4.0
pozostałości po hucie 2017
Huta z drona 02.jpg
Autor: Superdronus, Licencja: CC BY-SA 4.0
pozostałości po hucie 2017