Izbica Kujawska

Izbica Kujawska
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
ilustracja
Herb
Herb
Państwo

 Polska

Województwo

 kujawsko-pomorskie

Powiat

włocławski

Gmina

Izbica Kujawska

Data założenia

XI w.

Prawa miejskie

1394–1870, 1973

Burmistrz

Marek Dorabiała

Powierzchnia

2,24 km²

Populacja (31.12.2019)
• liczba ludności
• gęstość


2596[1]
1158,9 os./km²

Strefa numeracyjna

+48 54

Kod pocztowy

87-865

Tablice rejestracyjne

CWL

Położenie na mapie gminy Izbica Kujawska
Mapa konturowa gminy Izbica Kujawska, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „Izbica Kujawska”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego
Położenie na mapie powiatu włocławskiego
Mapa konturowa powiatu włocławskiego, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Izbica Kujawska”
Ziemia52°25′10″N 18°45′37″E/52,419444 18,760278
TERC (TERYT)

0418084

SIMC

0985734

Urząd miejski
ul.Piłsudskiego 32
87-865 Izbica Kujawska
Strona internetowa
BIP
Fragment Rynku

Izbica Kujawska (niem. Mühlental) – miasto w Polsce położone w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie włocławskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Izbica Kujawska. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa włocławskiego. Miasto położone jest na Pojezierzu Kujawskim. Według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. Izbica Kujawska liczyła 2596 mieszkańców[1].

Historia

Początki miasta

W XI w. Izbica znalazła się w rękach, mającego wówczas duże znaczenie, rodu Awdańców. Dzięki korzystnemu położeniu wyróżniała się spośród innych miejscowości na tym obszarze. Duży wpływ na wzrost znaczenia Izbicy w okresie wczesnego średniowiecza było zorganizowanie parafii. Jeszcze w XII w. Izbica stała się ośrodkiem produkcyjnym i rzemieślniczym dla pobliskich wsi. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że na długo przed uzyskaniem praw miejskich była już określana jako miasteczko szlacheckie. Taki zapis pojawia się w źródle z 1311 r. Na mocy przywileju królewskiego od 1394 r. Izbica była miastem i miały się odbywać raz w tygodniu targi. Spowodowało to zacieśnienie stosunków łączących miasteczko i pobliskie wsie z całym regionem kujawskim. Za panowania Kazimierza Jagiellończyka przeszła w ręce rodu Kretkowskich. Wiek XV i XVI były bardzo pomyślne dla Izbicy. Ówcześni właściciele bardzo starali się rozwinąć miasteczko. Powoli rozwijał się przemysł. W okresie rzeczypospolitej szlacheckiej Izbica odgrywała pewną rolę gospodarczą. Nie można tego powiedzieć o funkcji administracyjnej, której jako takiej nie pełniła. W tym okresie liczyła ok. 200 mieszkańców. Posiadała ona przedmieście, jednak nie była otoczona murem obronnym. Niestety "potop szwedzki" w połowie XVII w. dotknął także Kujawy, a tym samym i Izbicę. Częste pożary, będące skutkiem działań wojennych, a także późniejszy rokosz Lubomirskiego i wojny w początkach XVIII w. rujnowały miasteczko. W 1735 roku miasto niemalże całkowicie spłonęło.

Pod zaborami

W 1796 r. władze państwa pruskiego wprowadziły nowy podział administracyjny, który obowiązywał do czasów Księstwa Warszawskiego. Do departamentu poznańskiego należały powiaty brzeski oraz radziejowski. Same miasta zostały zorganizowane w tzw. inspekcje, gdzie Izbica, wraz z Brdowem i Sompolnem należała do inspekcji włocławskiej. Izbica pod koniec XVIII w. była już bardzo zróżnicowana pod względem narodowościowym. Polacy nie stanowili nawet połowy ogółu ludności, w podobnej liczbie byli Żydzi, którzy zaczęli osadzać się tu w XVI w., a także duża liczba Niemców. Następował stały wzrost liczby ludności: 1810 r. – 855; 1827 r. – 1370; 1861 r. – 2127. 29 listopada 1830 r. wybuchło powstanie listopadowe w Królestwie Polskim. Doszło do działań zbrojnych koło Koła, Kłodawy i Ślesina. Po nieudanym zrywie narodowowyzwoleńczym w Izbicy nastąpił regres gospodarczy i demograficzny. W 1837 r. weszła do guberni kaliskiej. Izbica należała do powiatu kolskiego. W 1870 r. Izbica utraciła prawa miejskie.

Pochodził stąd Tomasz Kłossowski – dziedzic i powstaniec, który po konfiskacie mienia za udział w niepodległościowych zrywach został kowalem w Izabelinie. Z jego osobą wiążą się początki sanktuarium maryjnego w Licheniu Starym.

W wolnej Polsce

Po rozbrojeniu Niemców w listopadzie 1918 r. przystąpiono do organizowania władz polskich. W połowie 1919 r. powstało województwo łódzkie, do którego powiat kolski należał aż do 1938 r. W integracji środowiska ważną rolę odegrało szkolnictwo. W omawianym czasie w Izbicy działały dwie szkoły – katolicka i luterańska.

Ludność Izbicy Kujawskiej
RokLudnośćRokLudność
XVII w.20019194500
181085519461900
1827137019762449
1861212719982694
1880303720022879
1905360020042808

Wojna, która wybuchła 1 września 1939 r. zaskoczyła mieszkańców miasteczka, którzy o jej wybuchu dowiedzieli się z komunikatów. Nad Izbicą pierwsze samoloty pojawiły się 3 września, które zrzuciły bomby. Niemcy wkroczyli do Izbicy 13 września. Na początku 1940 r. polskie nazwy ulic i placów zostały zastąpione niemieckimi. Represje dotknęły najbardziej Żydów. Bożnica została zamknięta, a Żydzi dla odróżnienia od innych narodowości zmuszeni byli nosić żółte gwiazdy na ubraniach. W tym celu wybudowano obóz w Chełmnie nad Nerem (Kulmhof), który rozpoczął działalność 8 grudnia 1941 r. Do tegoż właśnie obozu od połowy stycznia 1942 r. kierowano m.in. izbickich Żydów. 21 stycznia 1945 r. do Izbicy wkroczyły wojska radzieckie. W wyniku wojny liczba ludności miasteczka spadła o połowę, Żydzi zostali wymordowani. Wojnę i okupację przeżyło tylko 1900 mieszkańców osady. Niemcy podczas okupacji zmienili nazwę miasta na niem. Mühlental (1940-1945). Miasteczko ponownie znalazło się w powiecie kolskim w województwie poznańskim. Została utworzona gmina wiejska Izbica Kujawska, która dzieliła się na 34 gromady. W 1958 r. miasteczko uzyskało status osiedla, a w 1973 r. po ponad stu latach przywrócono Izbicy prawa miejskie. W wyniku bardzo poważnej reformy administracyjnej z 1975 r., w wyniku której utworzono 49 województw, Izbica znalazła się w obrębie województwa włocławskiego. Z dniem 1 stycznia 1999 r. wszedł w życie nowy podział administracyjny. Utworzono 16 województw. Gmina Izbica Kujawska znalazła się w powiecie włocławskim, w województwie kujawsko-pomorskim.

Demografia

  • Piramida wieku mieszkańców Izbicy Kujawskiej w 2014 roku[2].


Piramida wieku Izbica Kujawska.png

Zabytki

Kościół katolicki pw. Wniebowzięcia NMP w Izbicy Kujawskiej
Dawny kościół ewangelicki w Izbicy Kujawskiej
Dawna synagoga w Izbicy Kujawskiej

Megality W lasach Izbicy Kujawskiej znajdują się megalityczne grobowce kujawskie. W jednym z nich, co jest rzadkością, znajduje się pojedynczy pochówek kobiety. Ich wiek ocenia się na 5,5 tysiąca lat, są więc pośród najstarszych zabytków prehistorycznych na naszych ziemiach. Inne spośród czterech opisywanych megalitów znajdują się w pobliżu małych izbickich wiosek Wietrzychowice (Rezerwat Archeologiczny) i Sarnowo. Liczne budowle kurhanowe opisane przez Oskara Kolberga znikły w latach 30. XX w.

Kościół parafialny Wniebowzięcia NMP Wzniesiony został w XV wieku, w stylu gotyckim. Murowany z cegły w układzie polskim. Jednonawowy z niższym i nieco węższym prezbiterium, zamkniętym wielobocznie. Na początku XX wieku dobudowano obszerną kruchtę i zakrystię, dobudowano także dzwonnicę. Wnętrze kryte jest stropem. Otwór tęczowy o wykroju półkolistym. Chór muzyczny o charakterze barokowym, wsparty na czterech słupkach. Okna ostrołukowe, w prezbiterium pierwotnie zamurowane. Elewacje wschodnie i zachodnie nawy zwieńczone szczytami wczesnobarokowymi z XVII w. Dachy dwuspadowe, kryte dachówką. Na nawie neogotycka wieżyczka na sygnaturkę. Dwa ołtarze boczne barokowe. Izbicka parafia administracyjnie należy do dekanatu izbickiego (diecezja włocławska).

Kościół ewangelicki Został zbudowany w latach 1907-1909 w stylu neogotyckim[3][4]. Także krótko po wojnie spełniał swoje funkcje. Obecnie jest własnością prywatną. Przy kościele ocalał fragment cmentarza ewangelickiego[5].

Synagoga Pochodzi z połowy XIX wieku. Po II wojnie światowej obiekt wykorzystywany był na magazyn i sklep meblowy. W 2000 r. został przekazany gminie wyznaniowej z Wrocławia. Okupacja hitlerowska nie oszczędziła cmentarza żydowskiego, o jego istnieniu przypomina głaz z tablicą pamiątkową na wzgórzu.

Dworek

Jest to dawny dwór szlachecki, który w swej historii był już wielokrotnie przebudowany. Od połowy XVIII w. był siedzibą dziedziców izbickich. Właśnie w nim mieszkała, przez ok. 8 lat Tekla Krzyżanowska, późniejsza matka Fryderyka Chopina. Czasy świetności przypominają: jedna z bram wjazdowych z XIX w. i pozostałości okazałego parku.

Sport

W miejscowości działa Miejsko-Gminny Klub Sportowy "Kujawianka", założony w 1949 r. Klub w sezonie 2015/16 występował w III lidze, gr. kujawsko-pomorsko-wielkopolskiej. Aktualnie występuje w IV lidze, gr. kujawsko-pomorskiej[6].

Transport

Izbica Kujawska jest lokalnym węzłem drogowym. Krzyżują się tu drogi wojewódzkie:

Przez miasto przebiega także linia wąskotorowa łącząca Izbicę z Sompolnem, Krośniewicami i Włocławkiem. Najbliższa stacja kolejowa znajduje się ok. 10 km. od miasta w Babiaku, na linii Gdynia-Chorzów.

Komunikację autobusową w Izbicy Kujawskiej zapewniają przedsiębiorstwa Kujawsko-Pomorski Transport Samochodowy, Zakład Usługowo-Transportowy w Rzadkiej Woli i PKS Konin. Można tu spotkać także sporadycznie autobusy PKS Turek. Miasto posiada bezpośrednie połączenia autobusowe z Włocławkiem, Kołem, Koninem, Toruniem, Łodzią, Bydgoszczą, Radziejowem, Wrocławiem i in.

Wspólnoty wyznaniowe

Zobacz też

  • Izbica Kujawska (stacja kolejowa)
  • Stara Synagoga w Izbicy Kujawskiej
  • Wietrzychowice, Rezerwat Archeologiczny.

Przypisy

  1. a b Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny, demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-07-16].
  2. Izbica Kujawska w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-09] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  3. Błażej Nowicki, Zarys historii Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Izbicy Kujawskiej - Izbica Kujawska Online, izbica-kujawska.com [dostęp 2017-08-07].
  4. Gmina Izbica Kujawska, [w:] Zaginione ślady społeczności ewangelickiej we Włocławku i okolicy.
  5. Izbica Kujawska. Cmentarz ewangelicki w Izbicy Kujawskiej., luteranie.konin.pl [dostęp 2017-08-07].
  6. Skarb - Kujawianka Izbica Kujawska, www.90minut.pl [dostęp 2023-01-01].
  7. Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-08].

Bibliografia

  • Kosman M., Izbica Kujawska – przeszłość i teraźniejszość, Poznań 1974.
  • Nowicki P., Ludność żydowska w Izbicy Kujawskiej w okresie międzywojennym (1918-1939), Włocławek 2004.
  • Folder Izbica Kujawska wydany przez Urząd Miejski, Izbica Kujawska 2001.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Kuyavian-Pomeranian Voivodeship location map.svg
(c) SANtosito, CC BY-SA 4.0
Location map of Kuyavian-Pomeranian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 53.83 N
  • S: 52.28 N
  • W: 17.16 E
  • E: 19.88 E
Włocławek County location map02.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Włocławek County with urbanized area highlighted. Geographic limits of the map:
  • N: 52.80 N
  • S: 52.30 N
  • W: 18.65 E
  • E: 19.44 E
Izbica Kujawska, Poland, Virgin Mary's church.jpg
Autor: Andrzej Wójtowicz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Izbica Kujawska, Poland, Virgin Mary's church, XV century.
Izbica Kujawska (gmina) location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa gminy Izbica Kujawska, Polska
5 kościół Wniebowzięcia NMP Izbica Kujawska HWsnajper 03.jpg
Autor: HWsnajper, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Izbica Kujawska - kościół p.w. Wniebowzięcia NMP, XV, pocz. XX w.
A)701 kościół ewangelicki k. XiX Narutowicza 4 miasto Izbica Kujawska, gm. Izbica Kujawska HWsnajper 03.JPG
Autor: HWsnajper, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Izbica Kujawska, ul. Narutowicza 4 - dawny kościół ewangelicki, k. XIX (obecnie własność prywatna)
Izbica Kujawska (5).jpg
Autor: MOs810, Licencja: CC BY-SA 4.0
Rynek w Izbicy Kujawskiej.
Piramida wieku Izbica Kujawska.png
Autor: Polskawliczbach, Licencja: CC BY-SA 2.5 pl
Piramida wieku mieszkańców Izbicy Kujawskiej, 2014
Izbica dawna synagoga.jpg
Autor: Eder~plwiki, Licencja: CC BY 3.0
Izbica Kujawska, bożnica, poł. XIX