Józef Lewoniewski

Józef Lewoniewski
Ilustracja
kapitan pilot kapitan pilot
Data i miejsce urodzenia

20 marca 1899
Petersburg

Data i miejsce śmierci

11 września 1933
we wsi Zasurskoje koło Jadrina, pod Kazaniem

Przebieg służby
Siły zbrojne

Red star.svg Armia Czerwona
Orzełek II RP.svg Wojsko Polskie

Formacja

Roundel of Poland (1921-1993).svg Lotnictwo Wojska Polskiego

Jednostki

1 pułk szwoleżerów
11 pułk ułanów
3 pułk strzelców konnych
1 pułk lotniczy

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
wojna polsko-bolszewicka

Józef Lewoniewski (ur. 8 marca?/ 20 marca 1899 w Petersburgu, zm. 11 września 1933 we wsi Zasurskoje koło Jadrina pod Kazaniem) – polski lotnik wojskowy i sportowy, kapitan pilot inżynier Wojska Polskiego.

Życiorys

Samolot PZL.19 nr SP-AHH przed startem J. Lewoniewskiego i Cz. Filipowicza 11 września 1933 w Warszawie
Grób lotnika Józefa Lewoniewskiego na Wojskowych Powązkach w Warszawie
Pomnik w Sokólce poświęcony lotnikom braciom Lewoniewskim

Rodzice Józefa Lewoniewskiego (matka Teofila z Biziuków[1], ojciec Aleksander) pochodzili z Sokółki. W 1898 wyjechali do Petersburga w poszukiwaniu pracy. Starszy syn państwa Lewoniewskich, Józef urodził się w Rosji (Petersburg). Tam też ukończył gimnazjum (1917) i wstąpił na Wydział Prawa Uniwersytetu Petersburskiego. Powołany z innymi kolegami-studentami do Armii Czerwonej (służył w niej do 1918), przerwał studia. Z powodu choroby został zwolniony ze służby wojskowej.

W maju 1919 przybył do Polski i wstąpił do 1 pułku szwoleżerów. W sierpniu 1920 otrzymał przydział do grudziądzkiej Szkoły Podchorążych Kawalerii. Po jej ukończeniu, jako podchorąży, został przeniesiony do 11 pułku ułanów, gdzie uzyskał awans na podporucznika. Od grudnia 1922 służył w 3 pułku strzelców konnych w Wołkowysku[2]. W sierpniu 1924 ukończył wojskową Szkołę Pilotażu w Bydgoszczy, uzyskując tytuł pilota. W następnym miesiącu został przeniesiony do korpusu oficerów aeronautycznych z równoczesnym wcieleniem do 1 pułku lotniczego w Warszawie[3][4]. W pułku pełnił służbę na stanowisku młodszego oficera 18 Eskadry. Od listopada 1926 szkolenie kontynuował we Francji. Po powrocie służył w 1 pułku lotniczym jako pilot myśliwski. W 1928 pełnił służbę w Oficerskiej Szkole Lotniczej w Dęblinie[5].

W lipcu 1930 Lewoniewski wziął udział w międzynarodowych zawodach samolotów turystycznych Challenge 1930 na samolocie PWS-51 (rej. SP-ADC), lecz 28 lipca musiał się wycofać na skutek awarii przewodu olejowego, uszkadzając samolot przy przymusowym lądowaniu[6]. W dniach 24 września – 6 października zajął 4 miejsce samolotem PWS-52 w III Krajowym Konkursie Awionetek. Wysunął następnie pomysł przeróbki PWS-52 na samolot rajdowy do lotu dookoła świata. 15 sierpnia 1931 na zmodyfikowanym PWS-52, ze zwiększonym maksymalnie do 760 l zapasem paliwa, wykonał lot dookoła Polski bez lądowania, z jednym pasażerem, pokonując 1755 km w 12 godzin 35 minut. 1 września 1931 wykonał na nim lot z Warszawy do Salonik i z powrotem (2700 km). Miał to być lot bez lądowania, lecz z powodu awarii iskrownika lądował dwukrotnie, na Węgrzech i w Grecji. Z powodu braku funduszy wytwórni PWS zrezygnowano z użycia samolotu do lotu dookoła świata[7]. W 1932 pełnił służbę w Departamencie Aeronautyki Ministerstwa Spraw Wojskowych w Warszawie[8]. W marcu 1933 został przeniesiony do Instytutu Badań Technicznych Lotnictwa w Warszawie[9] na stanowisko pilota doświadczalnego Stacji Doświadczalnej Płatowców.

11 września 1933 Józef Lewoniewski podjął z ppłk obs. Czesławem Filipowiczem próbę pobicia międzynarodowego rekordu długości lotu w linii prostej bez lądowania dla samolotów turystycznych I kategorii (w 1929 ustanowionego przez pilota Lalouetta), na trasie Warszawa - KazańSwierdłowskOmsk (3400 km) oraz ewentualnie – Krasnojarsk (4600 km), na specjalnie przerobionym samolocie PZL.19 (m.in. dodanie dodatkowych zbiorników z paliwem) ze znakami SP-AHH. Po starcie z lotniska Okęcie i ośmiu i pół godzinach lotu, w wyniku silnej turbulencji w chmurach, doszło do przeciągnięcia i wejścia w niezamierzony korkociąg. Samolot udało się wyprowadzić z korkociągu tuż nad ziemią, jednak maszyna zahaczyła skrzydłem o ziemię i rozbiła się we wsi Zasurskoje koło miejscowości Jadrino pod Kazaniem. Pilot Józef Lewoniewski zginął, a Czesław Filipowicz został lekko ranny[10][11][12]. Pochowany na cmentarzu Powązki Wojskowe w Warszawie (kwatera A17-7-1)[13].

Zbiegiem okoliczności, wypadek miał miejsce dokładnie rok po wypadku śmiertelnym Żwirki i Wigury. Do wypadku mogła się przyczynić cecha samolotu PZL.19 jaką była mała stateczność w ślizgu i przesunięty do tyłu środek masy (w wyniku zabudowy dodatkowych zbiorników z paliwem) - co zmniejszało zapas stateczności podłużnej.

Józef Lewoniewski był rodzonym bratem Zygmunta Lewoniewskiego (1902-1937), lotnika radzieckiego, znanego z akcji pomocy rozbitkom parowca Czeluskin i z dalekodystansowych przelotów na samolocie ANT-25, który poniósł śmierć podczas próby przelotu nad biegunem północnym. Józef Lewoniewski był żonaty od 1932 z Anielą Rzyszczewską, Wicemiss Polonia 1929.

Awanse

  • porucznik – ze starszeństwem z dniem 1 grudnia 1922
  • kapitan – 12 marca 1933 ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1933 i 30. lokatą w korpusie oficerów aeronautycznych

Przypisy

  1. Życiorysy poległych lotników. W: Adam Popiel: Pamięci poległych lotników 1933-1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1987, s. 41-42. ISBN 83-206-0613-6.
  2. Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 658, 691.
  3. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 96 z 20 września 1924 roku, s. 534.
  4. Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 849, 867.
  5. Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 544, 558.
  6. A. Glass, op.cit., s.187
  7. A. Glass, op.cit., s.189-190
  8. Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 237, 440.
  9. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 5 z 11 kwietnia 1933 roku, s. 85.
  10. A. Glass, op.cit., s. 243-244
  11. Paweł Ruchała. Sytuacje niebezpieczne podczas prób w locie i demonstrowania sprzętu lotniczego – cz. 1. „Polska Technika Lotnicza”. 6, s. 4, 2010. 
  12. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 2 z 26 stycznia 1934 roku, s. 41.
  13. Wyszukiwarka cmentarna - Warszawskie cmentarze

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

PL Epolet kpt.svg
Naramiennik kapitana Wojska Polskiego (1919-39).
Red star.svg
A red star. 1922-1943. Used as a symbol of communism in some occasions. The symbol can also represent socialism. Also seen on Soviet aircraft.
Orzełek II RP.svg
Autor: Poznaniak, Licencja: CC BY-SA 2.5
Orzełek Wojsk Lądowych II RP
Roundel of Poland (1921-1993).svg
Roundel of the Polish Air Force (1921–1993).
Roundel of Poland (1921–1993).svg
Roundel of the Polish Air Force (1921–1993).
Jozef Lewoniewski.jpg
Polski lotnik wojskowy i sportowy Józef Lewoniewski (1899-1933) przy samolocie PWS-52
PZL.19 SP-AHH before start at Okęcie 1933-09-11 (Józef Lewoniewski & Czesław Filipowicz) b.JPG
Port lotniczy Warszawa-Okęcie 11 września 1933. Samolot PŻL XIX, na którym kapitan Józef Lewoniewski i pułkownik Czesław Filipowicz wyruszyli w lot na Syberię.
Józef Lewoniewski (grób).JPG
Autor: Mateusz Opasiński, Licencja: CC BY-SA 3.0
Grób lotnika Józefa Lewoniewskiego na Wojskowych Powązkach w Warszawie
Sokółka pomnik pamięc Lewoniewskich.jpg
Autor: Radosław Drożdżewski (Zwiadowca21), Licencja: CC BY 3.0
Pomnik-głaz poświęcony pamięci braciom Zygmuntowi i Józefowi Lewindowskim w Sokółce.

Na głazie widnieje napis: "BOHATERSKIM LOTNIKOM BRACIOM ZYGMUNTOWI I JÓZEFOWI LEWONIEWSKIM NASZYM RODAKOM
społeczeństwo Sokółki

czerwiec 83"