Języki i dialekty Francji
Język korsykański (lingua corsa) – język romański, którym posługuje się ok. 260 tys. mieszkańców Korsyki (francuskiej wyspy na Morzu Śródziemnym), a także ok. 80 tys. Korsykan mieszkających w Boliwii, Kanadzie, Kubie, Portoryko, Urugwaju, Stanach Zjednoczonych, Wenezueli i we Włoszech.
Na Korsyce funkcjonują dwa odmienne dialekty. Większość mieszkańców wyspy mówi dialektem północnym (głównym ośrodkiem jest Bastia). Mowa ta uchodzi często za dialekt języka włoskiego, a konkretnie za odmianę dialektu toskańskiego[1]. Na południu (okolice Sartène) używa się języka, który jest bardzo zbliżony do dialektów sardyńskich i z tego tytułu bywa zaliczany do języków południoworomańskich[2]. W centrum wyspy (Ajaccio) używa się formy przejściowej pomiędzy dialektami.
Większość użytkowników tego języka zna język francuski, ale na co dzień posługuje się korsykańskim, także w piśmie. Fragmenty Biblii przetłumaczono na korsykański w latach 1861–1994. Pełny przekład ukazał się w roku 2005 (wydanie bilingwiczne korsykańsko-francuskie)[3]. Język ten miał duży wpływ na dialekt gallurski języka sardyńskiego.
Język korsykański (południowy) a język włoski
Różnice w gramatyce
Rodzajniki
| Język włoski | Język korsykański |
|---|
| un, uno | un, unu |
| una | una |
| il | u |
| la | a |
| i, gli | i |
| le | e/i |
Przed wyrazem zaczynającym się samogłoską, korsykańskie rodzajniki określone skracają się do l'.
Przyimki
- Przyimki bez rodzajników:
| Język włoski | Język korsykański |
|---|
| a, ad | à |
| con | incù |
| da | da |
| di | di |
| in | in |
| su | annantu à |
| tra, fra | frà |
- Przyimki włoskie z rodzajnikami:
| | il | l' | lo | la | i | gli | le |
|---|
| a | al | all' | allo | alla | ai | agli | alle |
| da | dal | dall' | dallo | dalla | dai | dagli | dalle |
| di | del | dell' | dello | della | dei | degli | delle |
| in | nel | nell' | nello | nella | nei | negli | nelle |
| su | sul | sull' | sullo | sulla | sui | sugli | sulle |
- W odróżnieniu od włoskich, korsykańskie przyimki nie łączą się z rodzajnikami określonymi.
Odmiana czasowników
- Odmiana czasownika posiłkowego:
Czasownik "być"| Włoski | Korsykański | Forma gramatyczna |
|---|
| essere | esse | bezokolicznik |
| è | hè | tryb oznajmujący, czas teraźniejszy, 3. osoba, l. pojedyncza |
| sono | sò | tryb oznajmujący, czas teraźniejszy, 3. osoba, l. mnoga |
| era | era | czas przeszły niedokonany, 3. osoba, l. pojedyncza |
| fu | fù | czas przeszły dokonany prosty, 3. osoba, l. pojedyncza |
- Bezokoliczniki, które we włoskim mają końcówkę -are, w korsykańskim mają końcówkę -à: wł. parlare – kors. parlà
Spójniki
- Włoskiemu spójnikowi e/ed odpowiada korsykański è.
Różnice w ortografii
Włoskiemu -ge-, odpowiada korsykańskie -ghje-, włoskiemu -gi- - korsykańskie -ghj- przed samogłoską i -gjhi- przed spółgłoską, na końcu lub gdy i jest akcentowane. Wł. giovani, legge - kors. ghjovani, leghje. Rzecz dotyczy też podwójnego włoskiego g, któremu w tym przypadku odpowiada korsykańskie pojedyncze.
- Nieakcentowane włoskie o przechodzi w korsykańskie u. W szczególności rzeczowniki i przymiotniki, które we włoskim kończą się na -o, w korsykańskim kończą się na -u: wł. romanzo, italiano – kors. rumanzu, talianu.
Zobacz też
Przypisy
- Łacina jest przodkiem wszystkich języków romańskich
