Jewhen Konowalec
 jako dowódca Korpusu Strzelców Siczowych 1918-1919 | |
 pułkownik | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne |
|
| Główne wojny i bitwy | I wojna światowa, |
 | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data śmierci | |
| Przewodniczący Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów | |
| Okres | od 1929 |
| Poprzednik | funkcja utworzona |
| Następca | |
Jewhen Konowalec, ukr. Євген lub Евген Коновалець (ur. 14 czerwca 1891 w Zaszkowie, zm. 23 maja 1938 w Rotterdamie) – pułkownik armii Ukraińskiej Republiki Ludowej, dowódca korpusu Strzelców Siczowych (1918-1919), później ukraiński działacz nacjonalistyczny, współzałożyciel i komendant Ukraińskiej Organizacji Wojskowej (UWO), przewodniczący Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów (OUN).
Życiorys
W 1909 ukończył ukraińskie gimnazjum akademickie we Lwowie i wstąpił na Wydział Prawa Uniwersytetu Lwowskiego. Sekretarz Proswity we Lwowie, działacz ukraińskiego studenckiego ruchu narodowego, członek Ukraińskiej Partii Narodowo-Demokratycznej. Po wybuchu I wojny światowej zmobilizowany do 19 pułku Landwehry armii austro-węgierskiej, w 1915 trafił do niewoli rosyjskiej, przebywał w obozach jenieckich w rejonie Carycyna. Po rewolucji lutowej i obaleniu caratu, w sytuacji rozpadu struktur państwa rosyjskiego we wrześniu 1917 opuścił obóz i przybył do Kijowa. W październiku-listopadzie 1917, razem z Romanem Daszkewyczem sformował Galicyjsko-Bukowiński kureń Strzelców Siczowych, podporządkowany Ukraińskiej Centralnej Radzie.
W styczniu 1918 wybrany na dowódcę zreorganizowanego kurenia. W lutym 1918 uczestniczył w tłumieniu powstania bolszewickiego w Kijowie. Na początku marca 1918 Strzelcy Siczowi pod jego dowództwem, wraz z Korpusem Zaporoskim armii Ukraińskiej Republiki Ludowej i Hajdamackim Koszem Ukrainy Słobodzkiej Symona Petlury uwolnili Kijów od wojsk bolszewickich, podczas ofensywy wojsk Państw Centralnych po zawarciu traktatu pokojowego z Ukraińską Republiką Ludową.
Po przewrocie hetmańskim (28 kwietnia 1918) pułk Strzelców Siczowych został rozbrojony i rozformowany. W końcu sierpnia 1918 hetman Pawło Skoropadski zezwolił na odtworzenie w Białej Cerkwi formacji Strzelców Siczowych pod komendą Konowalca.
W listopadzie 1918 Konowalec na czele Strzelców Siczowych brał udział w powstaniu antyhetmańskim kierowanym przez Dyrektoriat, stanowiąc główną siłę powstania. Zwycięska bitwa pod Motowyliwką(ukr.) (18 listopada 1918), w której Strzelcy Siczowi pod dowództwem Konowalca rozbili wojska Hetmanatu, rozstrzygnęła o klęsce Pawła Skoropadskiego i restytucji Ukraińskiej Republiki Ludowej. Konowalec odmówił wejścia w skład Dyrektoriatu URL jako jego szósty członek i przyjęcia równoważnej generałowi rangi atamana.
W 1919 dowodził dywizją, korpusem i grupą wojsk Armii URL w walkach z Armią Czerwoną i Siłami Zbrojnymi Południa Rosji gen. Antona Denikina. Po wydaniu 6 grudnia 1919 przez rząd URL rozkazu demobilizacji rozwiązał oddziały Strzelców Siczowych. Początkowo przebywał w polskim obozie internowanych w Łucku, wiosną 1920 został zwolniony i z pełnomocnictwami Symona Petlury wyjechał do Czechosłowacji w celu uzyskania poparcia Ukraińców galicyjskich dla sformowania brygady Armii URL z żołnierzy Ukraińskiej Armii Halickiej (UHA) internowanych w Czechosłowacji i byłych jeńców wojennych armii austro-węgierskiej z niewoli włoskiej. Zdecydowany sprzeciw Jewhena Petruszewycza uniemożliwił realizację tego planu.
W sierpniu 1920 Konowalec uczestniczył w utworzeniu z byłych żołnierzy Strzelców Siczowych i UHA Ukraińskiej Organizacji Wojskowej (UWO). W 1921 przybył do Lwowa i objął funkcję komendanta naczelnego UWO. W 1922 ożenił się z Olhą Fedak, córką znanego lwowskiego adwokata Stepana Fedaka. Zagrożony aresztowaniem przez władze polskie wyjechał do Czechosłowacji, dalej Niemiec, Szwajcarii i Włoch.
W latach 1920-1929 Konowalec był działaczem (od 1921 roku komendantem) Ukraińskiej Organizacji Wojskowej (UWO), której celem było początkowo organizowanie dywersji i sabotażu w b. Galicji Wschodniej, a następnie poprzez terroryzm doprowadzenie do masowej walki zbrojnej Ukraińców z Polską i ZSRR w celu powołania niepodległego państwa ukraińskiego na terenach b. Galicji Wschodniej i Wołynia. Konowalec utrzymywał stałe kontakty z reprezentantami Republiki Weimarskiej, przez którą UWO była finansowana, w tym z kolejnymi szefami niemieckiego wywiadu wojskowego (Abwehry)[1].
Od 1929 do śmierci pełnił funkcję przewodniczącego zarządu (ukr. головa проводу) Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów (OUN).
Zginął zamordowany w zamachu bombowym w Rotterdamie 23 maja 1938, dokonanym przez agenta NKWD Pawła Sudopłatowa, który zdobywszy wcześniej zaufanie Konowalca, wręczył mu w kawiarni bombonierkę z ładunkiem wybuchowym.
Życie prywatne
Jego matka, Katarzyna z d. Węgrzynowska była Polką. Jego szwagrem był Andrij Melnyk (żony obu były córkami Stepana Fedaka).
Współczesne upamiętnienie na Ukrainie
28 lutego 2011 roku rada miejska Borysławia nadała mu (obok Stepana Bandery i Romana Szuchewycza) tytuł honorowego obywatela miasta[2].
W związku ze 120. rocznicą urodzin Konowalca rok 2011 decyzją Lwowskiej Rady Obwodowej został ogłoszony w obwodzie lwowskim rokiem Jewhena Konowalca[3]. Także Tarnopolska Rada Obwodowa poświęciła rok 2011 dwóm nacjonalistycznym działaczom ukraińskim: Jewhenowi Konowalcowi i Dmytrowi Klaczkiwskiemu („Kłym Sawur”)[4] (jednemu z inicjatorów i głównych kierujących rzezią wołyńską).
We wsi Zaszków (miejscu urodzenia) istnieje muzeum poświęcone jego postaci (filia lwowskiego muzeum historycznego), natomiast w Muzeum Historycznym we Lwowie w tzw. „Dziale wyzwolenia narodowego” znajduje się jego popiersie.
Przypisy
- ↑ Karol Grunberg, Bolesław Sprengel Trudne sąsiedztwo, Warszawa 2005, s. 355.
- ↑ Borysław honoruje liderów OUN.
- ↑ Rok 2011 rokiem Szaszkewycza i Konowalca na Lwowszczyźnie; rok ten poświęcony również pisarzowi Markijanowi Szaszkewyczowi.
- ↑ Rok Sawura na Tarnopolszczyźnie.
Bibliografia, literatura, linki
- Коновалець Євген w: Енциклопедія історії України: Т. 5. Редкол.: В. А. Смолій (голова) та ін. НАН України. Інститут історії України. – Київ 2008, Wyd. «Наукова думка». ISBN 966-00-0632-2
- Ryszard Torzecki: Kwestia ukraińska w Polsce w latach 1923-1929. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1989. ISBN 83-08-01977-3.
- Konowalec Jewhen. na str. Internet Encyclopedia of Ukraine. (ang.)
Media użyte na tej stronie
.png)
Lesser coat of arms of the Austrian Empire form the Congress of Vienna in 1815 until the Austro-Hungarian Compromise of 1867. It then represented the Cisleithanian territories of Austria-Hungary in the Reichsrat until 1915.
It shows the arms of Habsburg-Lorraine encircled by the chain of the Order of Golden Fleece, surmounted on the crowned Austrian imperial double-headed eagle clutching in its claws the Imperial orb, sceptre and sword, with the Imperial Crown of Rudolf above.
After 1915 the inescutcheon only displayed the red-white-red arms of Austria.Вiдзнака ступенi полковника, встанoвлена наказoм ГУ ВУНР ч. 1613 від 30 березня 1920 р.
Yevhen Konovalets — military commander of Ukrainian People's Army and political leader of the Ukrainian nationalist movement.
Konovalets' Passport
Зліва направо: Григорій Каленик Лисюк, Євген Коновалець, Іван Рудаків, Микола Сціборський.
.png)
Autor: ОУН, Licencja: CC BY-SA 3.0
Emblem of Organization of Ukrainian Nationalists
Yevhen Konovalets (14 June 1891 – 23 May 1938) – a military commander of the Sich Riflemen Corps in UNR army (1918-1919) . Later political leader of the Ukrainian nationalist movement. He is best known as the leader of the Organization of Ukrainian Nationalists between 1929 and 1938. Here in the uniform of Sich Riflemen Corps (1918)