Kazań

Kazań
Казань
ilustracja
HerbFlaga
HerbFlaga
Państwo

 Rosja

Republika

 Tatarstan

Zarządzający

Ilsur Mietszyn

Powierzchnia

614,16[1] km²

Wysokość

60 m n.p.m.

Populacja (2021)
• liczba ludności
• gęstość


1 257 341[2]
2134,76 os./km²

Nr kierunkowy

843

Kod pocztowy

420000–420999

Położenie na mapie Rosji
Mapa konturowa Rosji, po lewej znajduje się punkt z opisem „Kazań”
Położenie na mapie Europy
Mapa konturowa Europy, u góry po prawej znajduje się punkt z opisem „Kazań”
Położenie na mapie Tatarstanu
Mapa konturowa Tatarstanu, po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Kazań”
Ziemia55°47′N 49°07′E/55,783333 49,116667
Strona internetowa
Portal Rosja

Kazań (ros. Казань, tatar. Казан, Qazan) – miasto w Rosji, stolica Tatarstanu, leżące przy ujściu Kazanki do Wołgi (Samarski Zbiornik Wodny). Liczy 1,25 mln mieszkańców (2021).

Ośrodek przemysłu maszynowego, chemicznego (farmacja), gumowego, futrzarskiego, skórzano-obuwniczego, włókienniczego i spożywczego. Jedno z większych rosyjskich centrów produkcji lotniczej, w mieście znajdują się dwie duże wytwórnie: Kazańskie Zjednoczenie Przemysłu Lotniczego oraz Kazańska Fabryka Śmigłowców. Ważny ośrodek naukowy: 11 uczelni, w tym od 1804 uniwersytet (założony jako trzeci w Rosji), filia Rosyjskiej Akademii Nauk oraz liczne instytuty naukowe.

Historia

Kazań w XVII w.

Założony w drugiej połowie XI wieku przez Bułgarów wołżańsko-kamskich. Następnie w Złotej Ordzie. Po jej rozpadzie – w latach 1438–1552 – był stolicą Chanatu Kazańskiego i ważnym ośrodkiem handlowym Powołża (na szlaku Europa-Azja). W 1487[3] zdobyty przez wojska moskiewskie. W 1552, Chanat Kazański został podbity i zlikwidowany przez Iwana IV Groźnego, a Kazań przyłączony do Rosji. Od 1708 stolica guberni, ośrodek budowy statków, rozwinięte sukiennictwo (pierwsza manufaktura w 1714).

Po 1768 Kazań był jednym z miejsc zsyłek konfederatów barskich. Wśród zesłanych tu znajdowali się Maurycy Beniowski, Antoni Pułaski, Franciszek Ignacy Narocki, Piotr Potocki i Michał Czarnocki.

W czasie gdy Polska znajdowała się pod zaborami w Kazaniu urodzili się Polacy: oficer Armii Krajowej Leon Światopełk-Mirski, teoretyk i krytyk sztuki Jerzy Warchałowski, profesor Zygmunt Ruszczewski oraz zakonnica Wiesława Walicka-Woyczyńska.

Po założeniu Uniwersytetu Kazańskiego w 1804 wielonarodowy ośrodek studencki (rozruchy na uczelni w 1861 i 1867) oraz ruchu rewolucyjno-demokratycznego (np. kazański spisek Ziemli i Woli w 1863). Od roku 1827 przez długie lata rektorem uniwersytetu był Nikołaj Łobaczewski, jeden z twórców geometrii nieeuklidesowej, a w latach 1854–1860 rektorem był twórca mongolistyki w Rosji, Polak Józef Kowalewski. Od 1875 profesorem uczelni był Jan Niecisław Baudouin de Courtenay, twórca kazańskiej szkoły językoznawczej. Tutaj jego uczniem, a następnie najbliższym współpracownikiem był Mikołaj Kruszewski, od 1883 także profesor uczelni. Wykładowcami Uniwersytetu Kazańskiego byli także m.in. filolog klasyczny i poeta Józef Jeżowski, astronom Marian Kowalski oraz lekarz internista Witold Eugeniusz Orłowski. W okresie zaborów wśród uczniów i studentów kazańskich szkół byli Wilhelm Bogusławski, Władysław Bełza, Edward Słoński, Jan Piłsudski, Wacław Jan Przeździecki, Julian Grabowski, Jan Nelken, Julian Janowski, Artur Maruszewski, Stanisław Okoniewski i Józef Twardzicki. W 1897 Kazań liczył 129 959 mieszkańców, w tym 1479 Polaków[4] (1,14%).

Kazań na początku XX w.

Po zdobyciu władzy przez bolszewików Kazań był ośrodkiem ruchu narodowego Tatarów i centrum religijnym rosyjskich muzułmanów. 7 sierpnia 1918 r. Kazań został zajęty przez oddziały dowodzone przez Władimira Kappela i znalazł się tym samym na terytorium kontrolowanym przez Komucz. Strategicznie położone miasto zostało odbite przez Armię Czerwoną podczas operacji kazańskiej zakończonej 10 września 1918 r.[5] Od maja 1920 był stolicą Tatarskiej ASRR.

W latach 1929–1933 funkcjonowała tu prowadzona z funduszy niemieckiej armii i zarządzana przez Niemców Szkoła czołgowa Kama, kształcąca niemieckich i sowieckich czołgistów. W drugiej połowie lat 20. polski oficer wywiadu, rotmistrz Jerzy Sosnowski uzyskał informacje o prowadzonych przez niemieckich wojskowych intensywnych poszukiwaniach rozległego terenu na obszarze Rosji celem zorganizowania tam poligonu doświadczalnego dla rozwoju zabronionej traktatem wersalskim niemieckiej broni pancernej. Dowódca tego przedsięwzięcia, Oberstleutnant Wilhelm Malbrandt, wraz z sowieckimi partnerami wytypował obiekt w Kazaniu. Nieruchomość ta została zakupiona 1 lutego 1927 za kwotę 127 000 rubli. W skład kompleksu wchodziły obiekty szkoleniowe oraz poligon strzelniczy. Szkoła artylerii zlokalizowana była w odległości 6 km od stacji kolejowej w Kazaniu. Kryptonim projektu Kama pochodził od pierwszych liter wyrazów: Kazań i Malbrandt[6].

Podczas II wojny światowej wiele zakładów i fabryk radzieckiego przemysłu zbrojeniowego zostało przeniesionych do Kazania, który stał się wielkim centrum przemysłowym (produkcja czołgów i samolotów).

W późnych latach 80. i 90. XX wieku, po rozpadzie ZSRR, Kazań ponownie stał się centrum kulturalnym Tatarów, jednocześnie uaktywniły się tendencje separatystyczne. Od 2000 miasto podlega gruntownej renowacji i modernizacji. Zabytkowe centrum, w tym Kreml, zostało odbudowane. W 2005 obchodzono tysiąclecie miasta (data została ustalona arbitralnie). Uroczyste obchody zostały zainaugurowane 24 lipca otwarciem największego meczetu w Rosji – Kul Szarif. 29 lipca 2005 dokonano uroczystego otwarcia Mostu Milenijnego, a 27 sierpnia 2005 – otworzono pierwszą w mieście linię metra (6 stacji). 21 lipca 2005 roku, patriarcha moskiewski Aleksy II oraz prezydent Tatarstanu, Mintimer Szajmijew ustawili Kazańską Ikonę Matki Bożej w soborze Zwiastowania. Przez długi czas była ona uważana za zaginioną; 25 sierpnia 2004 została oddana Rosji przez papieża Jana Pawła II i wystawiona dla kultu w monasterze Kazańskiej Ikony Matki Bożej.

Zabytki

Widok na Kazań z lotu ptaka nocą
Wieża Spasskaja – Kreml kazański

Kreml z murami i basztami (XVI-XVII w.), Sobór św. św. Piotra i Pawła (XVIII w.), sobór Zwiastowania (XVI-XVIII w.), meczet Mardżaniego (XVIII w.), pałac gubernatora (XIX w.), budynki uniwersytetu (początek XIX w.), cerkiew pałacowa (XVIII w.).

Edukacja

  • Kazański Państwowy Uniwersytet Rolniczy
Kazański Państwowy Uniwersytet Techniczny
  • Kazański Uniwersytet Państwowy, założony w 1804 (wśród jego sławnych studentów byli Nikołaj Łobaczewski, Lew Tołstoj i Włodzimierz Lenin)
  • Kazański Państwowy Uniwersytet Techniczny, założony w 1932
  • Kazański Państwowy Uniwersytet Technologiczny
  • Kazański Instytut Finansowo-Ekonomiczny, założony w 1931
  • Kazański Państwowy Uniwersytet Energetyczny, założony w 1968
  • Tatarski Państwowy Uniwersytet Humanistyczno-Pedagogiczny, założony w 1876
  • Rosyjski Państwowy Uniwersytet Humanistyczny, założony w 1991
  • Rosyjski Instytut Islamski
  • Międzynarodowy Instytut Ekonomii i Prawa
  • Kazańska Państwowa Akademia Medycyny Weterynaryjnej im. Nikołaja Baumana
  • Kazańskie Państwowe Konserwatorium (Akademia) im. Naziba Żiganowa
  • Akademia Administracji Publicznej i Samorządowej przy Prezydencie Republiki Tatarstanu

Kultura i sztuka

  • Kazański Teatr Opery i Baletu
  • Tatarski Teatr Dramatu im Kamala[7]

Transport

Sport

W Kazaniu swoją siedzibę mają liczne kluby sportowe, m.in. Rubin Kazań – piłkarski mistrz Rosji w 2008 i 2009 roku, Zienit Kazań – siatkarski mistrz Rosji z 2007, 2009, 2010, 2011, 2012, 2014, 2015 roku oraz Ak Bars Kazań – czterokrotny mistrz Rosji w hokeju na lodzie (1998, 2006, 2009, 2010), Dinamo Kazań – żeński klub siatkarski. W roku 2013 miasto gościło uczestników letniej uniwersjady. W 2014 roku odbyły się tutaj Mistrzostwa Świata w szermierce.

Demografia

Zmiany populacji (w tysiącach osób) miasta od 1800 do 2009 roku:
Kazan population.gif

Skład narodowościowy:

w 1897[4]:

  1. Rosjanie – 95 402 (73,4%)
  2. Tatarzy – 28 520 (21,9%)
  3. Polacy – 1479 (1,14%)
  4. Żydzi – 1295 (1,00%)
  5. Niemcy – 982 (0,76%)

w 2010[8]:

  1. Rosjanie – 554 517 (48,5%)
  2. Tatarzy – 542 182 (47,4%)
  3. Czuwasze – 8956 (0,78%)
  4. Ukraińcy – 4808 (0,42%)
  5. Maryjczycy – 3698 (0,32%)

Miasta partnerskie

Przypisy

  1. База данных показателей муниципальных образований. [dostęp 2020-11-07].
  2. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2021 года, rosstat.gov.ru [dostęp 2021-10-11] [zarchiwizowane z adresu 2021-05-02] (ros.).
  3. С.Х. Алышев, Казань и Москва: межгосударственные отношения в XV-XVI вв, Татарское книжное изд-во, 1995 [dostęp 2019-03-10] (ros.).
  4. a b Demoscope Weekly – Annex. Statistical indicators reference, demoscope.ru [dostęp 2018-04-09].
  5. J.D. Smele, The „Russian” Civil Wars 1916-1926. Ten Years That Shook the World, Hurst&Company, London 2015, ISBN 978-1-84904-721-0, s. 76 i 87.
  6. Marian Zacharski: Rotmistrz. Warszawa: Zysk i S-ka, 2011, s. 161–162. ISBN 978-83-7506-821-4.
  7. Abrosimow 2009 ↓.
  8. Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2021-09-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-11-21)].

Bibliografia

  • Igor Abrosimow: Советская Россия: 1917–1991 – государство, политика, экономика, наука, культура, литература, искусство. proza.ru, 2009.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Russia edcp relief location map.jpg
Autor: Uwe Dedering, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location map of Russia.

EquiDistantConicProjection : Central parallel :

* N: 54.0° N

Central meridian :

* E: 100.0° E

Standard parallels:

* 1: 49.0° N
* 2: 59.0° N
Made with Natural Earth. Free vector and raster map data @ naturalearthdata.com.
Flag of India.svg
The Flag of India. The colours are saffron, white and green. The navy blue wheel in the center of the flag has a diameter approximately the width of the white band and is called Ashoka's Dharma Chakra, with 24 spokes (after Ashoka, the Great). Each spoke depicts one hour of the day, portraying the prevalence of righteousness all 24 hours of it.
Flag of the United States.svg
The flag of Navassa Island is simply the United States flag. It does not have a "local" flag or "unofficial" flag; it is an uninhabited island. The version with a profile view was based on Flags of the World and as a fictional design has no status warranting a place on any Wiki. It was made up by a random person with no connection to the island, it has never flown on the island, and it has never received any sort of recognition or validation by any authority. The person quoted on that page has no authority to bestow a flag, "unofficial" or otherwise, on the island.
Baskethall Kazan.jpg
(c) TY-214 z angielskiej Wikipedii, CC BY-SA 3.0
Basket-Hall Arena of Kazan city
Мужская гимназия Шишкина.jpg
Autor: Fotodar, Licencja: CC BY-SA 4.0
To fotografia pomnika kulturowego dziedzictwa w Rosji; numer:
KAZ Collage 2015.png
Autor: A.Savin, Ilya Tsvetkov, Денис Петьовка, NoPlayerUfa, TY-214, AlexTref871, Licencja: CC BY-SA 4.0
Коллаж для статьи о Казани
Coat of arms of Tatarstan.svg
The Coat of Arms of Tatarstan.
Kazan Marjani Mosque 08-2016 img2.jpg
Autor: A.Savin, Licencja: FAL
To fotografia pomnika kulturowego dziedzictwa w Rosji; numer:
Kazan Kremlin Spasskaya Tower 08-2016 img1.jpg
Autor: A.Savin, Licencja: FAL
To fotografia pomnika kulturowego dziedzictwa w Rosji; numer:
Kazan Railway station 08-2016 img1.jpg
Autor: A.Savin, Licencja: FAL
To fotografia pomnika kulturowego dziedzictwa w Rosji; numer:
Blagoveštenjski sabor - Kazanj.JPG
Autor: Petar Milošević, Licencja: CC BY-SA 3.0
Annunciation cathedral, Kazan Kremlin, Kazan, Russia.
Europe relief laea location map.jpg
Autor: Alexrk2, Licencja: CC BY-SA 3.0
Physical location map Europe; Lambert azimuthal equal-area projection
Flag of Kazan.svg
Autor: AlexTref871, Licencja: CC BY-SA 4.0
Flag of Kazan
Kazan International Airport Terminal 1A.JPG
Autor: Clever Life, Licencja: CC BY-SA 4.0
Терминал 1А международного аэропорта Казань
Казань. Вид с Ивановской горы.jpg
Казань. Вид с Ивановской горы.
Kazan town hall.jpg
(c) TY-214 z angielskiej Wikipedii, CC BY-SA 3.0
Town hall of Kazan city, built in 1854
RubinKazanNewStadium.png
Autor: Amar77, Licencja: CC BY-SA 3.0
Kazan Arena football stadium
Night aerial view of Kazan, Russia (2007).jpg
Autor: Andrij Bulba, Licencja: CC BY 2.0
Aerial photo of Kazan, Russia, taken at about 12:15 am local time, from aboard a flight from Vienna to Ekaterinburg.
Kazan Federal University building 08-2016.jpg
Autor: A.Savin, Licencja: FAL
To fotografia pomnika kulturowego dziedzictwa w Rosji; numer:
Relief Map of Tatarstan.png
Физическая карта Республики Татарстан
Равноугольная проекция, растяжение - 175%. Координаты краёв:
  • север - 56.8° С
  • юг - 53.9° С
  • восток - 54.5° В
  • запад - 47.0° В
Kazan Kremlin Presidential Palace 08-2016.jpg
Autor: A.Savin, Licencja: FAL
To fotografia pomnika kulturowego dziedzictwa w Rosji; numer:
Kazan population.gif
Kazan population dynamics. Population amount in thousands.
Kazan catholic church 2.JPG
Roman-catholic church, Kazan
Kazan luther.JPG
lutheran church St.Ekaterina, Kazan.
Центр гребных видов спорта.jpg
Autor: Aldar d, Licencja: CC BY-SA 3.0
Центр гребных видов спорта
Kazan Bogoroditsky Monastery 08-2016 img1.jpg
Autor: A.Savin, Licencja: FAL
To fotografia pomnika kulturowego dziedzictwa w Rosji; numer: