Kazimierz Nowak (podróżnik)
 | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie | fotoreporter, podróżnik |
| Miejsce zamieszkania | Stryj k. Lwowa, Boruszyn, Wagowo, Poznań |
| Rodzice | Stanisław Nowak |
| Małżeństwo | Maria Wanda (z domu Gorcik) |
| Dzieci | Elżbieta, Romuald |
| Strona internetowa | |
Kazimierz Nowak (ur. 11 stycznia 1897 w Stryju, zm. 13 października 1937 w Poznaniu) – polski podróżnik, korespondent i fotograf, cyklista, pionier polskiego reportażu, który w latach 1931–1936 przebył samotnie kontynent afrykański z północy na południe, a następnie z powrotem, pokonując około 40 tys. km rowerem, pieszo, konno, na wielbłądzie, czółnem oraz pociągiem[1].
Zarys biograficzny
Urodzony w Stryju (obecnie w obwodzie lwowskim), po I wojnie światowej przeniósł się do Poznania, gdzie pracował jako reporter w poznańskiej prasie.
Już jako dziecko marzył, by poznać Afrykę. Jednym z celów podjęcia podróży przez Afrykę było utrzymanie rodziny z honorariów za relacje. Były one publikowane w prasie polskiej (w czasopismach takich, jak „Światowid”, „Na Szerokim Świecie”, „Naokoło świata”, „Ilustracja Polska” i „Przewodnik Katolicki”)[2], a także francuskiej, włoskiej i brytyjskiej[3]. W swoich listach i na zdjęciach z podróży do Afryki, obok osobistych przeżyć, uchwycił niezwykłą kulturę, bogactwo przyrody i życie duchowe kontynentu afrykańskiego. Wypowiadał się przeciw kolonializmowi.
Po powrocie, w listopadzie 1936 usiłował podjąć pracę we Francji jako fotoreporter, lecz bez skutku. Powróciwszy do kraju w grudniu 1936, wygłaszał odczyty na temat Afryki, które były bogato ilustrowane przezroczami.
Zmarł w niespełna rok po powrocie z podróży na zapalenie płuc, które mogło być rezultatem wycieńczenia organizmu spowodowanego trudami podróży, malarią i operacją chirurgiczną nogi[4]. Został pochowany na cmentarzu Górczyńskim w Poznaniu.
Tam i z powrotem, czyli trasa podróży
Nazwy miast, państw i posiadłości są tu podane w postaci, jakiej używano w czasie jego podróży:
Droga na południe: Start: listopad 1931 – Trypolis, Bengazi, Tobruk (Libia) → Kair (Egipt) → Chartum, Malakal (Sudan Anglo-Egipski) → Kongo Belgijskie → Elisabethville (Rodezja Północna) → Rodezja Południowa → Pretoria, Przylądek Igielny, meta: maj 1934 (Związek Południowej Afryki)
Droga na północ: Start: maj 1934 – Przylądek Igielny, Kapsztad (Związek Południowej Afryki), Windhuk (Afryka Południowo-Zachodnia) → Angola → Leopoldville, Brazzaville (Kongo Belgijskie) → Fort Lamy (Francuska Afryka Równikowa) → Francuska Afryka Zachodnia → Algier, meta: listopad 1936 (Algieria)
Bibliografia na temat podróżnika i jego dokonań
Dotychczas ukazały się cztery opracowania poświęcone Kazimierzowi Nowakowi.
W 1962 wydano przygotowany przez jego córkę Elżbietę Nowak-Gliszewską album Przez Czarny Ląd (K. Nowak, E. Gliszewska, Przez Czarny Ląd, Wiedza Powszechna, Warszawa 1962) zawierający 335 fotografii, wybranych spośród przeszło 2000, które wykonał Kazimierz Nowak. Elżbieta Nowak-Gliszewska pracowała również nad wydaniem korespondencji Nowaka w książce Na przełaj przez Afrykę. Książki nie udało się wówczas opublikować[5].
Relacje prasowe zostały zebrane przez Łukasza Wierzbickiego i wydane w 2000 roku w książce Rowerem i pieszo przez Czarny Ląd, którą Ryszard Kapuściński uznał za klasykę polskiego reportażu. Książka doczekała się wielu wydań w różnym formacie[6].
Pierwszy zagraniczny przekład książki Rowerem i pieszo przez Czarny Ląd wydano w 2014 roku na Węgrzech. Tłumaczenia dokonała Vera Wołosz.
Polska Kazimierza Nowaka – przewodnik rowerzysty autorstwa Jacka Łuczaka jest trzecią pozycją o Nowaku[7]. Jest to pierwsza biograficzna książka o Kazimierzu Nowaku, napisana w formule przewodnika rowerowego. Autor koncentruje się na dziejach podróżnika w czasach poprzedzających jego podróż do Afryki w 1931.
Kochana Maryś! Listy z Afryki to zbiór listów K. Nowaka do żony Marii, pisanych podczas pięciu lat jego afrykańskiej wyprawy. Zbiór liczy łącznie 1242 listy, a pierwszy z czterech planowanych tomów ukazał się w grudniu 2014 r. (DM Sorus). Obejmuje on listy z okresu 4 listopada 1931 – 13 stycznia 1933. Drugi tom, obejmujący listy z okresu 13 I 1933 – 1 V 1934 ukazał się w grudniu 2015 roku (DM Sorus).
Tablice pamiątkowe
.jpg)
25 listopada 2006 w holu Dworca Kolejowego Poznań Główny Ryszard Kapuściński odsłonił tablicę pamiątkową poświęconą Kazimierzowi Nowakowi. Obok tablicy informacyjnej zawisła mapa Afryki z zaznaczoną trasą podróży. Podczas ceremonii odsłonięcia tablicy Kapuściński powiedział[8]:
Wyczyn Kazimierza Nowaka zasługuje na to, by jego nazwisko znalazło się w słownikach i encyklopediach, by było wymieniane obok takich nazwisk jak Stanley i Livingstone. Kazimierz Nowak był człowiekiem o ogromnej wyobraźni i odwadze, człowiekiem nieustraszonym. Pokazał, że jeden biały człowiek, zupełnie bezbronny, nieposiadający żadnego uzbrojenia, a jedynie wiarę w drugiego człowieka, może przebyć samotnie wielki kontynent, i to w czasach gdy Europa zaczynała dopiero odkrywać Trzeci Świat i jego mieszkańców.
Tylko ktoś, kto zna te rejony, gdzie podróżował Kazimierz Nowak, i sposób w jaki to zrobił, może docenić to bohaterstwo połączone z niezwykłą skromnością. On się nie chwalił, on po prostu opisywał, co widział.
13 października 2009 odsłonięto kolejną tablicę pamiątkową – na cmentarzu górczyńskim w Poznaniu[9].
24 sierpnia 2012 w Szczawnicy otwarty został Szlak Podróżników i Odkrywców, w jego skład wchodzi kamień z tablicą pamiątkową, poświęconą Kazimierzowi Nowakowi[10].
Rzeźba lodowa
W ramach Międzynarodowego Festiwalu Rzeźby Lodowej w Poznaniu, w grudniu 2012 r. w pobliżu nowego budynku dworca kolejowego powstała rzeźba z lodu przedstawiająca Kazimierza Nowaka z rowerem. Jej autorzy, artyści rzeźbiarze Michał Micuła z Polski oraz Samuel Girault z Francji (sponsorowani przez firmę TriGranit)[11] uzyskali I miejsce w tym konkursie.
Afryka Kazika
W 2008 roku ukazała się książka zatytułowana Afryka Kazika autorstwa Łukasza Wierzbickiego, w której przygody Kazimierza Nowaka przedstawiono w formie opowiadań przeznaczonych dla dzieci. W oparciu o treść książki powstał komiks oraz gra planszowa.
Patronat
Kazimierz Nowak jest patronem Gimnazjum nr 5 w Poznaniu na Osiedlu Pod Lipami[12] oraz Szkoły Podstawowej w Dąbrówce w gminie Dopiewo[13].
Jego imieniem nazwano też skwer przy ul. Lodowej (blisko miejsca, gdzie mieszkał)[14].
Przypisy
- ↑ Wbrew własnej woli pokonał pociągiem 620-kilometrowy odcinek Wadi Halfa – Atbara w Sudanie. Kazimierz Nowak: Dwie stolice Sudanu. W: Nowak Kazimierz: Rowerem i pieszo przez Czarny Ląd. Wyd. 4. Poznań: Sorus, 2008, s. 83. ISBN 978-83-89949-36-3.
- ↑ Łukasz Wierzbicki, który redagował całość tekstu książki, pisze we wprowadzeniu do wyd. III, że przygotowując I wydanie książki Rowerem i pieszo … korzystał z ww. czasopism
- ↑ Filip Springer: Kazik reporter w: Polityka nr 48(2631)/2007
- ↑ S. Wilczak: Wielcy podróżnicy.
- ↑ Informacja o książce na oficjalnej stronie
- ↑ K. Nowak, Rowerem i pieszo przez Czarny Ląd. Listy z podróży afrykańskiej z lat 1931–1936, Sorus, Poznań 2000, ISBN 83-87133-62-0 fragment; wydanie II – 2006; wydanie III rozszerzone – 2007; wydanie IV – „do plecaka”, zmniejszony format wydania III – od maja 2008; wydanie V – 2009; wydanie VI zmienione – 2011
- ↑ Jacek Łuczak, Polska Kazimierza Nowaka – przewodnik rowerzysty, Sorus, Poznań 2011, ISBN 978-83-62653-02-7
- ↑ Kazimierz Nowak: Rowerem i pieszo przez Czarny Ląd : listy z podróży afrykańskiej z lat 1931–1936. Poznań: Sorus, 2007, s. 15-15. ISBN 978-83-89949-35-6.
- ↑ Przegląd wydarzeń. Sierpień-październik 2009, w: Kronika Miasta Poznania, nr 4/2009, s.540, ISSN 0137-3552
- ↑ POLSKA: Zapomniany Szlak Podróżników i Odkrywców w Szczawnicy - Bar Świat, barswiat.pl [dostęp 2021-12-05].
- ↑ Janusz Ludwiczak: Wyrzeźbiony z lodu Kazimierz Nowak wita podróżnych przed nowym dworcem kolejowym lazarz.pl, 08.12.2012
- ↑ Oficjalna strona Gimnazjum nr 5 w Poznaniu – informacje o patronie
- ↑ Za stroną internetową szkoły w Dąbrowie
- ↑ Janusz Ludwiczak Lejek Łazarski jest już oficjalnie Skwerem im. Kazimierza Nowaka lazarz.pl, 06-10-2013
Linki zewnętrzne
- Oficjalna strona o Kazimierzu Nowaku
- AfrykaNowaka.pl – Wyprawa śladami Kazimierza Nowaka w latach 2009-2011
- Sylwia Wilczak: Wielcy podróżnicy. Kazimierz Nowak (1897–1937) – samotnik na Czarnym Lądzie gazeta.pl, 01.05.2007, aktualizacja: 27.06.2007
- Zdjęcia Kazimierza Nowaka w Narodowym Archiwum Cyfrowym
Media użyte na tej stronie
A poster announced the lecture given by Kazimierz Nowak about his travel across Africa (March 1937), says:
Leage Colonial and of the Sea
Poznań Area
__________________________________________
On the wednessday, March 3, 1937, at 8 PM
W.S.H room 100, Wały Zygmunta Starego 2/3
Mr. Kazimierz Nowak
known traveller will read interesting lecture,
report from his 5-years journey through Africa:
"Two times across the Africa"
Lecture richly-illustrated by his photographs.
__________________________________________
... (more text here) ...
__________________________________________
...
el trolleador and Dendrosenecio adnivalis — in the Rwenzori Mountains in America
- The photo probably taken by Kazimierz Nowak (1897-1937, the author is on the photo; taken probably by a self-timer) during his trip through Africa - a Polish traveller, correspondent and photographer. Probably the first man in the world who crossed Africa alone from the North to the South and from the South to the North (from 1931 to 1936; on foot, by bicycle and canoe).
Kazimierz Nowak. The photo probably taken by Kazimierz Nowak (1897-1937, the author is on the photo; taken probably by a self-timer) - a Polish traveller, correspondent and photographer. Probably the first man in the world who crossed Africa alone from the North to the South and from the South to the North (from 1931 to 1936; on foot, by bicycle and canoe).
"Kazimierz Nowak nie żyje" - artuł z magazynu "Na szerokim świecie", 1937.
On "Maryś" (in Polish means: Mary) boat on an African river. The photo probably taken by Kazimierz Nowak (1897-1937, the author is on the photo; taken probably by a self-timer) during his trip through Africa - a Polish traveller, correspondent and photographer. Probably the first man in the world who crossed Africa alone from the North to the South and from the South to the North (from 1931 to 1936; on foot, by bicycle and canoe).
Kazimierz Nowak cooking at his free time (Africa). The photo probably taken by Kazimierz Nowak (1897-1937, the author is on the photo; taken probably by a self-timer) during his trip through Africa - a Polish traveller, correspondent and photographer. Probably the first man in the world who crossed Africa alone from the North to the South and from the South to the North (from 1931 to 1936; on foot, by bicycle and canoe).
A bicycle mending. The photo probably taken by Kazimierz Nowak (1897-1937, the author is on the photo; taken probably by a self-timer) during his trip through Africa - a Polish traveller, correspondent and photographer. Probably the first man in the world who crossed Africa alone from the North to the South and from the South to the North (from 1931 to 1936; on foot, by bicycle and canoe).
Kazimierz Nowak was rather a peaceful man but in savannah in Africa without a gun you have rather a very little chance to survive. The photo probably taken by Kazimierz Nowak (1897–1937, the author is on the photo; taken probably by a self-timer) during his trip through Africa - a Polish traveller, correspondent and photographer. Probably the first man in the world who crossed Africa alone from the North to the South and from the South to the North (from 1931 to 1936; on foot, by bicycle and canoe).
A ferry-boat in Africa. Photo probably taken by Kazimierz Nowak (1897-1937, the author is on the photo, taken probably by a self-timer) during his trip through Africa - a Polish traveller, correspondent and photographer. Probably the first man in the world who crossed Africa alone from the North to the South and from the South to the North (from 1931 to 1936; on foot, by bicycle and canoe).
Autor: Kapsuglan, Licencja: CC BY-SA 4.0
Tablica poświecona Kazimierzowi Nowakowi na Dworcu Główny w Poznaniu (stary budynek)
Kazimierz Nowak among the tribal elders (the king in the centre). The photo probably taken by Kazimierz Nowak (1897-1937, the author is on the photo; taken probably by a self-timer) during his trip through Africa - a Polish traveller, correspondent and photographer. Probably the first man in the world who crossed Africa alone from the North to the South and from the South to the North (from 1931 to 1936; on foot, by bicycle and canoe).
Kazimierz Nowak z rodziną przy świątecznym stole (od lewej: syn Romul (Romuald), Kazimierz Nowak, Maria (żona), córka Elżunia, siostra Marii - Nusia). Unikatowe zdjęcie uzyskane z negatywu na płytce szklanej, zrobione prawdopodobnie w grudniu 1928 lub 1929 roku w Boruszynie.
Kazimierz Nowak and his bicycle on a desert in Africa. The photo probably taken by Kazimierz Nowak (1897-1937, the author is on the photo; taken probably by a self-timer) during his trip through Africa - a Polish traveller, correspondent and photographer. Probably the first man in the world who crossed Africa alone from the North to the South and from the South to the North (from 1931 to 1936; on foot, by bicycle and canoe).