Kazimierz Wiłkomirski

Kazimierz Wiłkomirski
Ilustracja
Kazimierz Wiłkomirski podczas III Międzynarodowego Konkursu Czajkowskiego (1966)
Data i miejsce urodzenia

1 września 1900
Moskwa

Pochodzenie

polskie

Data i miejsce śmierci

7 marca 1995
Warszawa

Instrumenty

wiolonczela

Gatunki

muzyka poważna, muzyka neoromantyczna, muzyka współczesna

Zawód

wiolonczelista, kompozytor, dyrygent, pedagog

Zespoły
Trio Wiłkomirskich
Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi Medal Komisji Edukacji Narodowej Order Sztandaru Pracy I klasy Order Sztandaru Pracy II klasy

Kazimierz Wiłkomirski (ur. 1 września 1900 w Moskwie, zm. 7 marca 1995 w Warszawie)[1][2]polski wiolonczelista, kompozytor, dyrygent i pedagog; syn Anieli i Alfreda Wiłkomirskich, brat Marii i Michała oraz przyrodni brat Wandy i Józefa[1][3].

Życiorys

Edukacja

Mając 8 lat rozpoczął naukę gry na wiolonczeli u Michaiła Bukinika i po roku został jego uczniem w Konserwatorium Ludowym w Moskwie[1]. W latach 1911–1917 studiował w Konserwatorium Moskiewskim u Alfreda von Glehna[1][2] i Michaiła Ippolitowa-Iwanowa[1]. Prywatnie uczył się kompozycji u Bolesława Jaworskiego[1][4].

W latach 1919–1923 studiował w Konserwatorium w Warszawie u Romana Statkowskiego (kompozycję) i Emila Młynarskiego (dyrygenturę)[1][2], uzyskując dyplom z wyróżnieniem[3][5]. W 1934, jako stypendysta Funduszu Kultury Narodowej, uzupełniał studia dyrygenckie u Hermann Scherchena w Szwajcarii[1][5].

Kariera

Jako 11-letni chłopiec zaczął uprawiać kameralistykę z bratem Michałem (skrzypce) i siostrą Marią (fortepian). Pierwszy koncert Tria Wiłkomirskich odbył się 1913 w Bogorodsku, w 1915 Trio debiutowało w Moskwie, a w 1919 w Warszawie[1]. W latach 1919–1921 był wiolonczelistą w orkiestrze Opery Warszawskiej[1], następnie w latach 1926–1934 pierwszym wiolonczelistą Filharmonii Warszawskiej, a od 1927 także jej dyrygentem[1][2].

W czasie II wojny światowej przebywał w Warszawie[5]. W latach 1939–1941 grał w orkiestrze Adama Dołżyckiego w kawiarni Lardellego. Uprawiał kameralistykę, występując m.in. w kawiarni Bolesława Woytowicza z kwartecie smyczkowym Eugenii Umińskiej (z Romanem Padlewskim i Henrykiem Trzonkiem) oraz kwartetem Ireny Dubiskiej (z Padlewskim i Mieczysławem Szaleskim)[1]. 21 maja 1943 jako członek Kwartetu Umińskiej uczestniczył w prawykonaniu II Kwartetu Smyczkowego Grażyny Bacewicz, w „Salonie Sztuki” Woytowicza przy Nowym Świecie 27 w Warszawie[6][3]. Jako solista i kameralista wystąpił w około 500 koncertach[1].

Jako dyrygent Wiłkomirski zadebiutował 20 lutego 1927 koncertem w Filharmonii Warszawskiej, w programie którego znalazły się: uwertura-fantazja Romeo i Julia oraz Wariacje na temat rokoko Piotra Czajkowskiego, koncert fortepianowy Aleksandra Skriabina oraz Kaprys hiszpański Nikołaja Rimskiego-Korsakowa[1]. Poza Polską występował w Rumunii, Niemczech i na Łotwie, a po 1945 w Związku Radzieckim, Czechosłowacji, Niemczech, Bułgarii, Izraelu i na Kubie[1].

Jako dyrygent operowy wystąpił po raz pierwszy w marcu 1933 w Operze Warszawskiej (Borys Godunow Modesta Musorgskiego)[1]. W latach 1947–1949 był kierownikiem artystycznym, a następnie (do 1952) dyrygentem Opery i Filharmonii we Wrocławiu[2][6], w 1952–1954 kierownikiem artystycznym Filharmonii Bałtyckiej w Gdańsku, a od stycznia 1953 kierownikiem Studia Operowego w Gdańsku, przekształconego wkrótce w Operę Bałtycką, w której w latach 1955–1957 działał jako dyrygent[2][5]. W 1957 wrócił do Opery Wrocławskiej jako dyrygent (do wiosny 1960), kierownik artystyczny (do grudnia 1960) i ponownie dyrygent (do 1963)[1][2]. Występował także w teatrach zagranicznych, m.in. w Bratysławie, Budapeszcie, Dreźnie, Klużu-Napoce, Schwerinie[1].

Był jurorem wielu międzynarodowych konkursów muzycznych, m.in. w Pradze, Moskwie, Budapeszcie, Monachium. W 1974 przewodniczył jury ogólnopolskiego konkursu dyrygenckiego w Katowicach[1][6]. Po raz ostatni wystąpił jako wiolonczelista 1983 w Sopocie, a jako dyrygent 1986 we Wrocławiu[7].

Działalność pedagogiczna

Kazimierz Wiłkomirski (przed 1952)
Grób Kazimierza Wiłkomirskiego na cmentarzu Powązkowskim

W latach 1917–1919 uczył w szkole muzycznej w Batumi na Kaukazie[1][3]. Następnie w latach 1921–1925 uczył w szkole Towarzystwa Muzycznego w Kaliszu gry na wiolonczeli, zasad muzyki i harmonii, a w latach 1925–1929 prowadził klasę wiolonczeli i klasę kameralistyki[1]. Uczył także przedmiotów teoretycznych w Konserwatorium Heleny Kijeńskiej-Dobkiewiczowej w Łodzi[1][6].

W 1929 przeniósł się do Warszawy, gdzie do 1934 uczył w prywatnej szkole muzycznej im. Mieczysława Karłowicza (chór, orkiestra, klasa kameralistyki), a od 1932 prowadził także klasę wiolonczeli i zespołów kameralnych w Państwowym Konserwatorium Muzycznym[1]. W latach 1934–1939 był dyrektorem i profesorem w Polskim Konserwatorium Muzycznym Macierzy Szkolnej w Gdańsku[2][3].

Po wojnie poświęcił się głównie pracy pedagogicznej. Był rektorem i profesorem PWSM w Łodzi (1945–1947)[8], wykładał w PWSM we Wrocławiu (1948–1952 i 1958–1964), w PWSM w Poznaniu (1950–1951) i w PWSM w Sopocie (1952–1957)[1][6]. Od października 1963 wykładał w PWSM w Warszawie[2][6], gdzie 1966 uzyskał tytuł profesora zwyczajnego[1], a po przejściu na emeryturę (w 1970) kontynuował pracę pedagiczną do 1981[1][3].

Prowadził wiolonczelowe kursy mistrzowskie w Łańcucie (1975–1984), Baden-Baden (1982) i w Hochschule für Musik w Hanowerze (1983)[1][6]. Oprócz klas wiolonczelowych prowadził w Łodzi i we Wrocławiu klasę dyrygentury, w Gdańsku i Warszawie klasę muzyki kameralnej, w Warszawie także orkiestrę studencką. Jego uczniami są m.in. wiolonczeliści G. Banaś, Cecylia Barczyk, Roman Suchecki, Jerzy Węsławski, Marian Wasiółka, Monika Szczudłowska, Bożena Zaborowska oraz dyrygenci — Jan Krenz, Józef Wiłkomirski i Antoni Wicherek[1].

Został pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 2-2-10)[9].

Odznaczenia i nagrody

Spuścizna

Zapisał się w historii muzyki polskiej XX w. jako wybitny wiolonczelista, kameralista, dyrygent, pedagog, kompozytor, pisarz i organizator życia muzycznego. Obok repertuaru klasycznego wprowadzał na estradę utwory kompozytorów współczesnych, m.in. koncerty wiolonczelowe Jana Adama Maklakiewicza i Arthura Honeggera, utwory Igora Strawinskiego, Siergieja Prokofjewa, Eugeniusz Morawskiego, Karola Szymanowskiego. Po wojnie umieszczał w programach m.in. kompozycje Mieczysława Karłowicza, Ludomira Różyckiego, Emila Młynarskiego, opery Władysława Żeleńskiego i Ignacego Jana Paderewskiego[7].

Dla kameralistyki polskiej zasłużył się jako twórca i lider Tria Wiłkomirskich. Twórczość kompozytorska Wiłkomirskiego nie wykracza poza styl neoromantyczny, a jej uwieńczeniem jest Symfonia koncertująca (1950) i Kantata o św. Jacku (1957)[7].

Upamiętnienie

Kazimierz Wiłkomirski jest patronem Towarzystwa Muzycznego w Starych Babicach pod Warszawą, a także Zespołu Państwowych Szkół Muzycznych w Elblągu. Jego imieniem nazwano też ulice w Gdańsku i Kępnie[3][6].

Od 1991 co dwa lata odbywa się w Poznaniu Młodzieżowy Międzynarodowy Konkurs Wiolonczelowy im. Kazimierza Wiłkomirskiego[7][6]. Jego organizatorami są Poznańska Ogólnokształcąca Szkoła Muzyczna I stopnia nr 2 im. Tadeusza Szeligowskiego oraz władze miasta[3][6]. Od 1994 w cyklu czteroletnim organizowany jest przez Operę i Filharmonię Podlaską Ogólnopolski Konkurs Młodych Dyrygentów im. Witolda Lutosławskiego w Białymstoku[12].

W 1993 nakładem lubelskiego wydawnictwa Polihymnia ukazała się książka Kingi Strzeleckiej Życie pięknem było – rzecz o Kazimierzu Wiłkomirskim ISBN 83-7270-015-X, a w 2002 – praca zbiorowa pod redakcją Janusza Krassowskiego, wydana w zeszytach naukowych przez Akademię Muzyczną w Gdańsku, zatytułowana Gdańskie lata Kazimierza Wiłkomirskiego ISSN 0239-5444[3][13].

Ważniejsze kompozycje

(na podstawie materiałów źródłowych[4][6])

Przypisy

  1. a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab Mrygoń 2012 ↓, s. 199.
  2. a b c d e f g h i Chodkowski 1995 ↓, s. 958.
  3. a b c d e f g h i Kazimierz Wiłkomirski. [w:] Operomania.hg.pl [on-line]. [dostęp 2018-03-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-04-16)]. (pol.).
  4. a b Kazimierz Wiłkomirski. [w:] Polskie Centrum Informacji Muzycznej [on-line]. [dostęp 2018-03-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-03-26)]. (pol.).
  5. a b c d Kazimierz Wiłkomirski. [w:] Narodowy Instytut Fryderyka Chopina [on-line]. [dostęp 2018-03-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-03-27)]. (pol.).
  6. a b c d e f g h i j k Kazimierz Wiłkomirski, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby). [online] [dostęp 2018-03-26] [zarchiwizowane z adresu].
  7. a b c d Mrygoń 2012 ↓, s. 200.
  8. Historia. [w:] Akademia Muzyczna w Łodzi [on-line]. [dostęp 2018-03-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-29)]. (pol.).
  9. Cmentarz Stare Powązki: KAZIMIERZ WIŁKOMIRSKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [online] [dostęp 2019-12-19].
  10. M.P. z 1950 r. nr 6, poz. 58
  11. Uznanie dla twórców kultury /w/ Trybuna Robotnicza, nr 170, 19 lipca 1984, str. 1-2
  12. VI Ogólnopolski Konkurs Młodych Dyrygentów im. Witolda Lutosławskiego. [w:] Opera i Filharmonia Podlaska [on-line]. 2016. [dostęp 2018-03-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-03-27)]. (pol.).
  13. Nukat – Wiłkomirski, Kazimierz (1900-1995). [w:] Nukat [on-line]. [dostęp 2018-03-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-03-26)]. (pol.).

Bibliografia

  • Adam Mrygoń: Wiłkomirski Kazimierz. W: Encyklopedia muzyczna PWM. Elżbieta Dziębowska (red.). Wyd. I. T. 12: W–Ż część biograficzna. Kraków: PWM, 2012, s. 199-200. ISBN 978-83-224-0935-0. (pol.).
  • Encyklopedia muzyki. Andrzej Chodkowski (red.). Warszawa: PWN, 1995. ISBN 83-01-11390-1. (pol.).
  • Kazimierz Wiłkomirski 1900–1995. [w:] PWM Kompozytorzy [on-line]. [dostęp 2018-03-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-03-26)]. (pol.).

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

POL Order Sztandaru Pracy 1 klasy BAR.svg
Baretka: Order Sztandaru Pracy I klasy
Kazimierz Wiłkomirski.jpg
Autor: Mikhail Ozerskiy / Михаил Озерский, Licencja: CC BY 3.0
Kazimierz Wiłkomirski podczas III Miedzynarodowego Konkursu Czajkowskiego (1966)
Palac Poznanskiego AM.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Kazimierz Wilkomirski.jpg
Kazimierz Wiłkomirski, Polish composer
Kazimierz Wiłkomirski - grób.jpg
Autor: Krzem Anonim, Licencja: CC BY-SA 4.0
Grób Kazimierza Wiłkomirskiego na Cmentarzu Powązkowskim (kwatera 2, rząd 2, grób 10)