Kobieta samotna (film 1981)

Kobieta samotna
Gatunek

film psychologiczny

Rok produkcji

1981

Data premiery

30 września 1987

Kraj produkcji

Polska

Język

polski

Czas trwania

92 min

Reżyseria

Agnieszka Holland

Scenariusz

Agnieszka Holland
Maciej Karpiński

Główne role

Maria Chwalibóg
Bogusław Linda
Sława Kwaśniewska
Bożena Baranowska
Ryszard Kotys

Muzyka

Jan Kanty Pawluśkiewicz

Zdjęcia

Jacek Petrycki

Scenografia

Jerzy Śnieżawski
Danuta Węgrzyn

Kostiumy

Gabriela Star-Tyszkiewicz

Montaż

Roman Kolski

Produkcja

Zespół Filmowy „X”

Kobieta samotna – polski telewizyjny film psychologiczny z 1981 roku w reżyserii Agnieszki Holland, zrealizowany na podstawie scenariusza Holland i Macieja Karpińskiego. Bohaterką filmu jest poniżana przez otoczenie listonoszka Irena (Maria Chwalibóg), która zajmuje się wychowywaniem nieślubnego dziecka. Poznając niepełnosprawnego rencistę Jacka (Bogusław Linda), Irena próbuje ułożyć sobie z nim życie, jednak wrogość otoczenia prowokuje parę do podjęcia drastycznych środków.

Kobieta samotna powstała w momencie tuż przed wprowadzeniem stanu wojennego w Polsce, toteż w ówczesnych warunkach politycznych okazała się niecenzuralna. W Polsce film został wyświetlony dopiero w 1987 roku, a na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych rok później przyznano mu trzy statuetki: dla Agnieszki Holland (Nagroda Specjalna Jury), Marii Chwalibóg i Bogusława Lindy (za pierwszoplanowe role aktorskie).

Fabuła

Tytułową bohaterką jest kobieta w średnim wieku, pracująca jako listonoszka w jednej z dzielnic Wrocławia. Na co dzień spotyka ją szereg trudności i przeszkód. Prowadzi życie mieszkaniowe na niskim poziomie, doświadcza nieprzychylności sąsiadów, ciężko znosi trudy swojej pracy. Dodatkowo w pojedynkę zajmuje się wychowaniem nieślubnego dziecka. Sytuację pogłębia frustracja po śmierci ciotki, którą się opiekowała, gdy wychodzi na jaw fakt, że zmarła nie zapisała dla niej spadku. Nagłe zmiany następują z chwilą poznania młodszego mężczyzny, niepełnosprawnego rencisty. Między obojgiem pojawia się uczucie. Po piętrzących się problemach w pracy, Irena decyduje się na desperacki krok. Kradnie pieniądze z przekazów pocztowych, po czym pozostawia syna w szkole i udaje się do Jacka, mając w zamiarze realizację jego wcześniejszego pomysłu – wyjazdu za granicę. W drodze autem para ma wypadek drogowy. W obliczu grożącego aresztowania za kradzież Jacek pozbawia życia Irenę w pokoju hotelowym, a sam w akcie desperacji udaje się do ambasady amerykańskiej żądając lotu do USA i szantażując imitacją ładunku wybuchowego. Jego aresztowanie jest dramatycznym finałem filmu.

Obsada

Produkcja

Kobieta samotna została wyprodukowana przez Zespół Filmowy „X”. Za reżyserię filmu odpowiadała Agnieszka Holland, która napisała doń scenariusz wraz z Maciejem Karpińskim[1]. Muzykę do filmu skomponował Jan Kanty Pawluśkiewicz, natomiast za zdjęcia odpowiadał Jacek Petrycki[1], który współpracował z Holland już przy jej pełnometrażowym debiucie, Aktorach prowincjonalnych (1978)[2].

Kobieta samotna została ukończona tuż przed wprowadzeniem stanu wojennego, a ze względu na bezkompromisowe ukazanie przez Holland realiów społecznych Polski przełomu lat 70. i 80. władze nie dopuściły filmu do dystrybucji[3]. Dopiero w 1987 roku film został opublikowany w okrojonej wersji. W 1999 roku w TV Polonia miała premierę integralna wersja filmu, zawierająca sceny usunięte przez cenzurę; sceny te zawierają angielskie napisy, ponieważ zachowały się jedynie w angielskiej kopii filmu[1]. W 2008 roku w ramach cyklu Arcydzieła Polskiego Kina, nakładem Wydawnictwa Telewizji Kino Polska ukazała się reedycja filmu na płyty DVD[4].

Odbiór

Agnieszka Holland, reżyserka filmu (2014)

Zdaniem Janusza Wróblewskiego „zrealizowana w 1981 roku i zdjęta z półek dopiero siedem lat później opowieść [mówi] o upodleniu, niszczeniu godności i podważaniu prawa do istnienia lekceważonej i spychanej na margines najbardziej bezbronnej części społeczeństwa”[5]. Robert Birkholc zauważył, iż dzieło Holland cechuje przekora wobec wydarzeń następujących w momencie wydarzeń sierpniowych 1980 roku: „Przedmiotem dzieła Holland nie są manifestacje i strajki, ale życie bezbronnej, osamotnionej kobiety”. Birkholc dodawał, że „pozbawiona taniego sentymentalizmu perspektywa Holland oraz znakomite aktorstwo Marii Chwalibóg i Bogusława Lindy czynią [...] z Kobiety samotnej jeden z najbardziej poruszających filmów społecznych w historii polskiego kina”[3]. Bogumiła Fiołek-Lubczyńska stwierdziła po seansie, że „my – widzowie – drętwiejemy w fotelach z rozpaczy i przerażenia”[6].

Daria Mazur zauważyła, że film Holland „zrealizowany został techniką niemal paradokumentalną, w sposób prosty, ascetyczny”[7]. Jednocześnie zdaniem Mazur siermiężny wizerunek polskiej prowincji zostaje uzupełniony o fantazję dziecięcą[7]. Zdaniem Mazur w świecie Holland jedynie dziecko głównej bohaterki ma szansę ocalenia niewinności, nawet w momencie opuszczenia przez matkę[8]. Katarzyna Mąka-Malatyńska przyrównała Kobietę samotną do klasycznej tragedii, argumentując swą interpretację kulminacyjnym aktem zabójstwa[9]. Marek Haltof porównał film Holland z dziełem Krzysztofa Kieślowskiego Bez końca (1984), wskazując jako czynnik je wiążący niezwykle ponury obraz rzeczywistości Polski[10].

Kobieta samotna była ceniona również za granicą. Reporter czasopisma „Cinéaste”, Lawrence Weschler, uznał film za „bardzo realistyczny”[11]. Weschler zacytował wypowiedź jednego z widzów, który uznał film za „jeden z najlepszych, najbardziej poruszających filmów przeze mnie obejrzanych”[11]. Janet Maslin(ang.) w recenzji dla „The New York Timesa” oceniła dzieło Holland jako „bolesny portret nie tylko pojedynczej osoby, ale i większych sił rządzących jej przeznaczeniem”[12]. Ela Bittencourt z czasopisma internetowego „Slant” doceniła stosowany przez Holland styl, polegający na „mieszaniu czarnego humoru z psychologiczną obserwacją”[13]. W poradniku Women in Film dzieło polskiej reżyserki zostało opisane jako „wrażliwy, acz przerażający portret codziennego życia samotnej matki na prowincji”[14].

W 2019 roku redakcja brytyjskiego pisma „The Observer” umieściła Kobietę samotną na liście 25 filmów „definiujących kino europejskie”[15].

Nagrody

Przypisy

  1. a b c Kobieta samotna, FilmPolski [dostęp 2019-07-27] (pol.).
  2. Marcin Maron, Głowa Meduzy, czyli realizm filmów Kina Moralnego Niepokoju, „Kwartalnik Filmowy” (75-76), 2011, s. 136, OCLC 998257140.
  3. a b Robert Birkholc, "Kobieta samotna", Culture.pl [dostęp 2019-07-27] (ang.).
  4. Agnieszka Holland i inni, Kobieta samotna = Single woman, Warszawa: Wydawnictwo Telewizji Kino Polska, 2008, OCLC 751219832.
  5. Janusz Wróblewski, Kamienny świat, „Kino”, 6, 1989.
  6. Bogumiła Fiołek-Lubczyńska, O wartościach egzystencjalnych w filmie artystycznym : (na podstawie wybranych utworów Kieślowskiego, Holland i Kotlarczyk), „Acta Universitatis Lodziensis”, 8, 2006, s. 467, ISSN 1505-9057 [dostęp 2019-07-27] (pol.).
  7. a b Daria Mazur, Kobieta samotna - o sferach doświadczania alienacji w filmie Agnieszki Holland, [w:] Joanna Posłuszna (red.), Siła samotności. Zjawisko kobiecej samotności w kulturze i edukacji, Aureus, 2015, s. 151.
  8. Daria Mazur, Kobieta samotna - o sferach doświadczania alienacji w filmie Agnieszki Holland, [w:] Joanna Posłuszna (red.), Siła samotności. Zjawisko kobiecej samotności w kulturze i edukacji, Aureus, 2015, s. 159.
  9. Katarzyna Mąka-Malatyńska, Agnieszka Holland, Towarzystwo "Więź", 2009, s. 89, ISBN 978-83-60356-56-2.
  10. Marek Haltof, Krzysztof Kieślowski's No End, „Kinema: A Journal for Film and Audiovisual Media”, 2003, DOI10.15353/kinema.vi.1012, ISSN 2562-5764 [dostęp 2019-07-27] (ang.).
  11. a b Lawrence Weschler, Poland's Banned Films, „Cinéaste”, 13 (3), 1984, s. 11.
  12. Janet Maslin, A Bleak Picture of Poland in 'a Woman Alone', „The New York Times”, 15 marca 1987, ISSN 0362-4331 [dostęp 2019-07-27] (ang.).
  13. Ela Bittencourt, Agnieszka Holland’s A Woman Alone, „Slant Magazine”, 21 grudnia 2013 [dostęp 2019-07-27] (ang.).
  14. Annette Kuhn, Susannah Radstone, Women in film: an international guide, New York: Fawcett Columbine, 1991, s. 201, ISBN 0-449-90575-6.
  15. "Kobieta samotna" Agnieszki Holland wśród filmów "definiujących kino europejskie", Onet Kultura, 11 lutego 2019 [dostęp 2019-07-27] [zarchiwizowane z adresu 2019-07-27] (pol.).

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Agnieszka holland.jpg
Autor: Malwina Toczek, Licencja: CC BY-SA 3.0
Portret Agnieszki Holland
Agnieszka Holland.jpg
Autor: Sławek, Licencja: CC BY-SA 2.0
Agnieszka Holland