Krzyż Wschodni

Krzyż Wschodni
Awers
Awers wzoru krzyża na wstążce
Rewers
Rewers wzoru krzyża
Baretka
Baretka
Ustanowiono15 grudnia 2016
DewizaRATUJĄCYM POLAKÓW
Wielkość40 × 40 mm
Kruszecmetal srebrzony i oksydowany
PowyżejGwiazdy[a]
Poniżejinne (resortowe, samorządowe, organizacyjne) wg kolejności otrzymania
PowiązaneKrzyż Zachodni

Krzyż Wschodni – polskie państwowe odznaczenie cywilne ustanowione 15 grudnia 2016, przeznaczone dla cudzoziemców pomagającym osobom narodowości polskiej na dawnych Kresach Wschodnich pierwszej i drugiej Rzeczypospolitej Polskiej oraz na terenach byłego Związku Sowieckiego w latach 1917–1991[1]. „Bliźniak” Krzyża Zachodniego.

Historia

Pierwotny projekt odznaczenia został wniesiony do Sejmu RP 9 września 2016 przez grupę posłów reprezentowanych przez Michała Dworczyka. Po jednogłośnym przyjęciu poprawek Komisji Łączności z Polakami za Granicą przez Sejm, 7 listopada został przekazany Marszałkowi Senatu i Prezydentowi RP. 15 grudnia przyjęto cześć senackich poprawek finalizując ustawę, którą prezydent Andrzej Duda podpisał 28 grudnia[2][b].

Od 14 grudnia 2015, z inicjatywy grupy senatorów reprezentowanych przez Jana Żaryna, w Senacie RP znajdował się projekt Krzyża Zachodniego, odznaczenia o podobnej funkcji, ale przeznaczonego dla osób, które w latach 1939–1989 udzielały Polakom schronienia lub innego rodzaju pomocy na obszarze nie objętym ustawą o Krzyżu Wschodnim[3][4]. 7 kwietnia 2017 Krzyż Zachodni został ustanowiony, a prezydent podpisał ustawę 6 maja 2017[5]. Oba „bliźniacze” odznaczenia wprowadzane w 2017 mają być narzędziem prowadzenia polskiej polityki historycznej[6].

17 sierpnia 2017 weszło w życie rozporządzenie Prezydenta RP precyzujące zasady nadawania Krzyża Wschodniego[7].

Charakterystyka

Krzyż przyznawany jest obcokrajowcom, którzy udzielali pomocy Polakom lub obywatelom polskim. Stanowi dowód wdzięczności oraz wyraz szacunku i pamięci wobec osób, które w latach 1917–1991[c] niosły pomoc Polakom na dawnych Kresach Wschodnich pierwszej i drugiej Rzeczypospolitej Polskiej oraz na terenach byłego Związku Sowieckiego i ratowały ich w obliczu prześladowań oraz ludobójstwa, ryzykując życiem własnym i swoich rodzin[1].

Krzyż nadaje Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej na wniosek ministra właściwego do spraw zagranicznych, który to przedstawia wnioski z własnej inicjatywy lub z inicjatywy związków i stowarzyszeń kombatanckich, organizacji społecznych, Szefa Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, Dyrektora Instytutu Solidarności i Męstwa oraz osób prywatnych, po uzyskaniu pozytywnej opinii Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej[1][8].

Wygląd

Odznaką krzyża jest krzyż równoramienny, wykonany w srebrzonym i oksydowanym metalu, o ośmiu rogach i wymiarach 40 × 40 mm, z obustronnie zaznaczoną krawędzią, biało emaliowany na awersie. Ramiona są poszerzone na końcach i mają podwójne uskoki pomiędzy ramionami. U góry odznaki znajduje się uszko i kółko służące do zawieszania. Pośrodku ramion nałożony jest wizerunek ukoronowanego stylizowanego herbu trójpolowego Rzeczypospolitej z Orłem, Pogonią i Michałem Archaniołem, w polach wypełnionych czerwoną emalią. Na ramionach poziomych widnieje majuskułowy napis: RATUJĄCYM POLAKÓW, na ramionach pionowych umieszczone są daty: 1917 oraz 1991. Herb z koroną, napis i daty są srebrzone i oksydowane. Cała powierzchnia Krzyża na rewersie jest fakturowana. Krzyż zawieszony jest na wstążce z rypsu jedwabnego koloru białego o szerokości 40 mm z dwoma czarnymi paskami o szerokości 3 mm po bokach, umieszczonymi w odległości 3 mm od brzegu[1].

Uwagi

  1. Oraz inne otrzymane przed 4 lipca 2017 r.
  2. Ustawa weszła w życie 4 lipca 2017 r.
  3. Okres panowania komunizmu na wschodzie: od rewolucji październikowej do upadku ZSRR.

Przypisy

  1. a b c d Ustawa z dnia 15 grudnia 2016 r. o ustanowieniu Krzyża Wschodniego (Dz.U. z 2022 r. poz. 74)
  2. Przebieg procesu legislacyjnego: Poselski projekt ustawy o ustanowieniu Krzyża Wschodniego. sejm.gov.pl. [dostęp 2017-01-11].
  3. Inicjatywy Ustawodawcze: Projekt ustawy o ustanowieniu Krzyża Zachodniego. senat.gov.pl. [dostęp 2017-01-11].
  4. Wiktor Ferfecki: PiS ustanawia nowe ordery. Opozycja: Nie za dużo?. rp.pl, 2016-12-22. [dostęp 2017-01-11].
  5. Informacje o ustawie z dnia 7 kwietnia 2017 r. o ustanowieniu Krzyża Zachodniego. W: Ustawy. Podpisane. [on-line]. prezydent.pl. [dostęp 2017-05-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-11-13)].
  6. Kacper Świsłowski: Nowe cywilne odznaczenie coraz bliżej. To może być przełom w polskiej polityce historycznej. wprost.pl, 21 kwietnia 2017.
  7. Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 1 sierpnia 2017 r. w sprawie nadawania Krzyża Wschodniego (Dz.U. z 2017 r. poz. 1533)
  8. Ustawa z dnia 9 listopada 2017 r. o Instytucie Solidarności i Męstwa imienia Witolda Pileckiego (Dz.U. z 2022 r. poz. 475)

Linki zewnętrzne

  • Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 grudnia 2021 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o ustanowieniu Krzyża Wschodniego (Dz.U. z 2022 r. poz. 74).

Media użyte na tej stronie

Coat of arms of Poland-official3.png
Godło Rzeczypospolitej Polskiej
The Order of the White Eagle.png
Autor: Jakubkaja, Licencja: CC BY 3.0
Order Orła Białego – szkic
Krzyż Wschodni.jpg
Krzyż Wschodni – odznaka na wstążce
POL Krzyz Wschodni BAR.svg
Baretka Krzyża Wschodniego.
Krzyż Wschodni (rewers).jpg
Krzyż Wschodni – rewers odznaki