Legia Tebańska

Legia Tebańska
Legio Thebaica
Męczennicy z Agaunum
Ilustracja
Dziesięć tysięcy męczenników (obraz Jacopo Pontormo)
Data i miejsce śmierci

wg tradycji 286 (?)
Agaunum (Saint-Maurice)

Czczony przez

Kościół katolicki

Wspomnienie

22 września

Męczeństwo św. Maurycego i Legii Tebańskiej (obraz El Greca).

Legia Tebańska lub Legion Tebańskilegendarny pierwszy chrześcijański legion rzymskiej armii, utworzony jakoby w Tebaidzie w Egipcie w III wieku i stamtąd przeniesiony do Europy. Rekrutację do legionu miał przeprowadzać sam cesarz Maksymian[a].

Święty Maurycy i Legia Tebańska

Kościół św. Maurycego w opactwie Saint-Maurice

Pierwsza pisana informacja o legionie pochodzi z V wieku od biskupa Eucheriusza z Lyonu (435–450).

Zwłoki męczenników odkrył i zidentyfikował ok. 350 roku biskup Octodorum Teodor z Grammont. Na ich cześć zbudował bazylikę w Agaunum (dzisiejsze Saint-Maurice w Szwajcarii), której pozostałości istnieją do dzisiejszego dnia. Około 515 zbudowano w tym miejscu klasztor, do którego przeniesiono relikwie świętych. Tereny pod opactwo podarował król Burgundii Zygmunt[1].

Według tradycji centurionem tego oddziału armii był św. Maurycy, będący w posiadaniu Świętej i Niosącej Krzyż Lancy Cesarskiej (łac. Sancta et Crucifera Imperialis Lancae).

Legion stacjonował w Agaunum w czasach wspólnego panowania Dioklecjana i Maksymiana, którzy prześladowali wyznawców chrześcijaństwa. Przed jedną z bitew z barbarzyńskim królestwem na terenach Franków do obozu miał przybyć cesarz Maksymian, aby zobaczyć jak jego armia walczy i zwycięża. Zwyczajem było oddanie hołdu cezarowi jako bogu i złożenie ofiary bogom starorzymskim. Tylko legion Maurycego odmówił. Cezar nakazał wymordowanie żołnierzy przez ścięcie. Była to tzw. decymacja (dziesiątkowanie). Śmierć męczeńską ponieśli wtedy:

Dokładna data jest nieznana[2], mógł być to koniec III lub początek IV w.[3][4] W źródłach spotyka się też różne przypuszczalne daty, np. ok. 286 r.[5][1], ok. 290 r.[6], ok. 300 r.[7] lub ok. 302 r.[8] Części legionistów udało się uciec, ale i tych w końcu ujęto i stracono podczas prześladowań za rządów Dioklecjana.

Kult świętych

Męczennicy z Agaunum (św. Maurycy i 6600 towarzyszy) uznani przez Kościół katolicki za świętych wspominani22 września. W benedyktyńskim opactwie Gembloux (Belgia) w X wieku powstał poemat opisujący męczeństwo Legionu Tebańskiego, którego autorem był jeden z mnichów. W tym okresie ówczesny opat Wibert z Gembloux (+962) przeniósł relikwie św. Eksuperiusza do klasztoru.

Kościoły koptyjskie, z uwagi na własny kalendarz podzielony na 13 miesięcy, wspominają świętych męczenników odpowiednio do kalendarza gregoriańskiego.

Świat chrześcijański w 1991 roku obchodził tysiąc siedemsetną rocznicę męczeństwa tych świętych. W uroczystościach udział wziął biskup Serapion delegowany przez patriarchę Koptyjskiego Kościoła Ortodoksyjnego Szenudę III. Z tej okazji relikwie św. Maurycego oraz świętych Kasjusza i Florencjusza powróciły do Kościoła koptyjskiego.

W koptyjskich synaksarionach do września 1992 roku[b] brak było wpisu o męczennikach. Oznaki kultu znajdują się jedynie w konsekrowanych nazwach ołtarzy lub obrazów. Ołtarz św. Maurycego znajduje się w kościele NMP i św. Atanazego w Mississauga a ikona przedstawiająca męczeństwo św. Maurycego w Cambridge w Kanadzie.

Wątpliwości

Przeciwko autentyczności legendy o legionie tebańskim podniesiono następujące argumenty[9]:

  1. Maksymian w latach 285–305 zarządzał zachodnimi prowincjami Cesarstwa i nie mógł dysponować wojskami znajdującymi się w Egipcie.
  2. W armii rzymskiej nie było legionu o nazwie „Tebański”. W Egipcie stacjonowały Legio II Flavia Constantia i Legio I Maximiana, lecz nie były one przenoszone do innych regionów Cesarstwa.
  3. Legenda mówi o 6600 legionistach męczennikach, podczas gdy po reformie Dioklecjana w rzymskim legionie służyło do 2000 osób.
  4. Ponadto, kluczowe postacie z opowieści Eugeriusza – Maurycy, Eksuperiusz i Kandyd – są określane przez autora tytułami (np. primicerius), które nie funkcjonowały w legionie polowym, lecz w straży pałacowej.
  5. Od 68 roku armia rzymska nie stosowała już dziesiątkowania (zabicia co dziesiątego żołnierza z oddziału) jako formy kary dla żołnierzy.

Pozostali święci związani z Legią Tebańską

W chrześcijańskiej hagiografii z Legią Tebańską łączeni są również:

w Szwajcarii
  • Feliks i Regula oraz ich sługa Eksuperancjusz – ścięci ok. 302 w Turicu (łac. Turicum), dzisiejszym Zurychu (wspomnienie 11 września),
  • Ursus i Wiktor oraz 66 towarzyszy – straceni pod koniec III wieku w Soloturn (wspomnienie 30 września),
  • Werena – dobrodziejka i uzdrowicielka, wymieniana razem z legionistami, zmarła śmiercią naturalną ok. 320 lub 350 w Zurzach (wspomnienie 1 września);
w Niemczech
we Włoszech
we Francji

Zobacz też

Uwagi

  1. Historycznie istniał rzymski Legio I Maximiana utworzony w roku 296 lub 297 prawdopodobnie przez Dioklecjana.
  2. 1992 - rok napisania artykułu źródłowego na coptic.net

Przypisy

  1. a b c The Roman Theban Legion. Bible Probe, Non-denominational for Christians and Messianic Jews. [dostęp 2014-08-17]. (ang.).
  2. Maurycy, deon.pl [dostęp 2022-06-20].
  3. Maurycy, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2022-06-20].
  4. Święty Maurycy, kosciol.wiara.pl, 27 marca 2009 [dostęp 2022-06-20].
  5. Saint Maurice, [w:] Encyclopædia Britannica [online] [dostęp 2022-09-30] (ang.).
  6. Czytelnia. 22 września. Święci Maurycy i Towarzysze, męczennicy, ostatnia aktualizacja: 31.08.2014, www.brewiarz.katolik.pl [dostęp 2022-06-20].
  7. 22 września. Żywot świętego Maurycego i jego legionu, Męczenników, ruda-parafianin.pl [dostęp 2022-06-20].
  8. Mauritius, Ökumenisches Heiligenlexikon [dostęp 2022-06-20] (niem.).
  9. А.В. Колобов, Римская армия и христианство [dostęp 2022-05-03] (ros.).
  10. St. Sebastian and Alverius. Catholic Online, www.catholic.org. [dostęp 2011-10-15]. (ang.).
  11. Tyberiusz. DEON.pl z inicjatywy SJ i Wydawnictwa WAM za H.Frosem i F. Sową. [dostęp 2011-10-15]. (pol.).

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Martirio de San Mauricio El Greco.jpg
La obra representa el martirio de San Mauricio y de los soldados de la legendaria Legión Tebana, cuyos miembros fueron ejecutados por profesar el cristianismo.
32126 St-Maurice, Abteikirche 1990-06-03.jpg
Autor: Oryginalnym przesyłającym był Spurzem z niemieckiej Wikipedii, Licencja: CC BY-SA 2.0 de
  • Bildbeschreibung: Saint-Maurice - Blick auf die Abteikirche
  • Quelle: Spurzem
  • Fotograf: Lothar Spurzem
  • Datum: 03.06.1990