Ludmiła Hraznowa

Ludmiła Hraznowa
Людміла Гразнова
Pełne imię i nazwiskoLudmiła Mikałajeuna Hraznowa
Imię i nazwisko po urodzeniuLudmiła Prakapienka
Data i miejsce urodzenia8 czerwca 1953
Dzierżyńsk
Deputowana do Rady Najwyższej Republiki Białorusi XIII kadencji
Okresod 9 stycznia 1996
do 9 stycznia 2001
Przynależność politycznaZjednoczona Partia Obywatelska, frakcja „Działanie Obywatelskie”
Następcawybory nie odbyły się
Przewodnicząca Sojuszu Obrony Praw Człowieka Białorusi
Okresod 9 grudnia 2003
Przynależność politycznaSojusz Obrony Praw Człowieka Białorusi
Poprzednikorganizacja utworzona
Zastępczyni przewodniczącego Zjednoczonej Partii Obywatelskiej
Okresod 2004
do kwietnia 2008
Przynależność politycznaZjednoczona Partia Obywatelska
Zastępczyni przewodniczącego Zjednoczonej Partii Demokratycznej Białorusi
Okresod 1992
do 1 października 1995
Przynależność politycznaZjednoczona Partia Demokratyczna Białorusi
Następcastanowisko zlikwidowane

Ludmiła Mikałajeuna Hraznowa z domu Prakapienka (biał. Людміла Мікалаеўна Гразнова; ros. Людмила Николаевна Грязнова, Ludmiła Nikołajewna Griaznowa; ur. 8 czerwca 1953 w Dzierżyńsku) – białoruska ekonomistka, polityczka opozycyjna i obrończyni praw człowieka; kandydatka nauk ekonomicznych, deputowana do Rady Najwyższej Republiki Białorusi XIII kadencji, od 2003 roku przewodnicząca Sojuszu Obrony Praw Człowieka Białorusi, w latach 1992–1995 zastępczyni przewodniczącego Zjednoczonej Partii Demokratycznej Białorusi, w latach 2004–2008 zastępczyni przewodniczącego Zjednoczonej Partii Obywatelskiej. Była jedną z deputowanych Rady Najwyższej, którzy złożyli swoje podpisy pod wnioskiem o impeachment Alaksandra Łukaszenki. Od 1997 roku uczestniczy w rozprawach sądowych i udziela wsparcia osobom prześladowanym politycznie. Kilkakrotnie aresztowana za udział w demonstracjach, uznana przez Amnesty International za więźnia sumienia.

Życiorys

Rodzice i młodość

Urodziła się 8 czerwca[1] 1953 roku w Dzierżyńsku, w obwodzie mińskim Białoruskiej SRR, ZSRR[2]. W tym czasie jej rodzice mieszkali w położonej 20 km od Dzierżyńska wsi Putczyna. Następnie rodzina przeprowadzała się do Fanipala, Pleszczenic i wreszcie do Starobina. Ojciec Ludmiły, Mikałaj Fiodarawicz Prakapienka, był przedstawicielem komunistycznej nomenklatury partyjnej. W ramach typowej rotacji kadr często przenoszony był do pracy w różne części republiki, co wiązało się z koniecznością przeprowadzek wraz z rodziną. W Starobinie pełnił funkcję I sekretarza Starobińskiego Komitetu Rejonowego Komunistycznej Partii Białorusi (KPB). Właśnie ze Starobina pochodzą najwcześniejsze wspomnienia Ludmiły. W 1965 roku rodzina przeprowadziła się po raz ostatni – do Mińska, gdzie ojciec Ludmiły został skierowany do pracy w Ministerstwie Rolnictwa Białoruskiej SRR. Następnie był I sekretarzem Komitetu Obwodowego KPB, szefem instytutu badawczego zajmującego się kwestiami rolnictwa, przeszedł na emeryturę i pracował jako szef sektora. 24 grudnia 2004 roku ojciec Ludmiły Hraznowej tragicznie zginął[1].

Edukacja i działalność naukowa

Ludmiła rozpoczęła edukację w szkole w Starobinie. W 1965 roku, po przeprowadzce do Mińska, kontynuowała naukę w stołecznej szkole nr 42, uważanej za elitarną[1]. Dobrze malowała i rysowała, dlatego rozważała podjęcie studiów na wydziale architektury. Ostatecznie jednak zdecydowała się na ekonomię polityczną[1] na Wydziale Politologii Białoruskiego Uniwersytetu Państwowego im. Włodzimierza Lenina (BUP)[3], gdzie ukończyła studia w 1975 roku, uzyskując wykształcenie ekonomistki, wykładowczyni ekonomii politycznej[2]. W latach 1975–1977 zrobiła aspiranturę[2] w specjalności „ekonomia polityczna socjalizmu”. W tym czasie, według jej późniejszych wypowiedzi, bardzo szybko zrozumiała, że taka nauka nie istnieje, ale takie były zasady gry i trzeba było je przyjąć[1]. Odbyła także staż na Węgrzech[3]. W 1980 roku w Mińsku uzyskała stopień kandydatki nauk ekonomicznych (odpowiednik polskiego stopnia doktora). Temat jej dysertacji kandydackiej brzmiał: Uspołecznienie pracy jako czynnik doskonalenia struktury socjalistycznego kolektywu produkcyjnego. Pracowała jako wykładowczyni, docentka Katedry Nauk Ekonomicznych BUP[2].

Działalność polityczna

Wraz z nadejściem pieriestrojki i przemian demokratycznych w Białoruskiej SRR Ludmiła Hraznowa porzuciła działalność naukową na rzecz politycznej. Dołączyła do założonej w 1990 roku Zjednoczonej Demokratycznej Partii Białorusi (ZDPB), a w 1992 roku została zastępczynią jej przewodniczącego, którym wówczas był Alaksandr Dabrawolski. 1 października 1995 roku doszło do zjednoczenia ZDPB z Partią Obywatelską, w wyniku którego powstała Zjednoczona Partia Obywatelska (ZPO). Hraznowa została członkinią Rady Politycznej nowego ugrupowania[1].

Działalność w Radzie Najwyższej

W drugiej turze uzupełniających wyborów parlamentarnych 10 grudnia 1995 roku została wybrana na deputowaną do Rady Najwyższej Republiki Białorusi XIII kadencji z zacharauskiego okręgu wyborczego nr 239 miasta Mińska. 19 grudnia 1995 roku została zarejestrowana przez centralną komisję wyborczą[4], a 9 stycznia 1996 roku zaprzysiężona na deputowaną[5]. Od 23 stycznia pełniła w Radzie Najwyższej funkcję członkini[6], a potem zastępczyni przewodniczącego[7] Stałej Komisji ds. Budżetu, Podatków, Banków i Finansów[6]. Należała do opozycyjnej wobec prezydenta Alaksandra Łukaszenki frakcji „Działanie Obywatelskie”. Od 3 czerwca była członkinią grupy roboczej Rady Najwyższej ds. współpracy z parlamentem Republiki Litewskiej[7]. Była jedną z deputowanych Rady, którzy złożyli swoje podpisy pod wnioskiem o impeachment Łukaszenki[8], a także jedną z trzech (obok Alaksandra Dabrawolskiego i Stanisłaua Bahdankiewicza), którzy podpisali się przeciwko utworzeniu związku Białorusi z Rosją[3].

27 listopada 1996 roku, po dokonanej przez prezydenta kontrowersyjnej i częściowo nieuznanej międzynarodowo[9] zmianie konstytucji, nie weszła w skład utworzonej przez niego Izby Reprezentantów Zgromadzenia Narodowego Republiki Białorusi I kadencji[10]. Zgodnie z Konstytucją Białorusi z 1994 roku jej mandat deputowanej do Rady Najwyższej zakończył się 9 stycznia 2001 roku; kolejne wybory do tego organu jednak nigdy się nie odbyły[11].

Późniejsza działalność polityczna

Od 2004 roku Ludmiła Hraznowa pełniła funkcję zastępczyni przewodniczącego Zjednoczonej Partii Obywatelskiej[8]. Na stanowisku tym odpowiadała za sekcję obrony praw człowieka, w czym miała poparcie lidera ZPO Anatola Labiedźki[3]. Jesienią 2005 roku podczas pierwszego Kongresu Sił Demokratycznych proponowała, aby wyznaczyć Labiedźkę na wspólnego kandydata opozycji w wyborach prezydenckich. Jakiś czas potem jednak otwarcie poparła jego politycznego konkurenta, Alaksandra Milinkiewicza, argumentując, że bardziej konsekwentnie broni on interesów Białorusi i z większą powagą odnosi się do trzeciego sektora. W kwietniu 2008 roku Hraznowa opuściła stanowisko zastępczyni przewodniczącego ZPO z powodu różnic w poglądach na bieżącą politykę z kierownictwem partii[1]. Po tym zdarzeniu na pewien czas w całości poświęciła się obronie praw człowieka, argumentując to stagnacją w białoruskiej polityce i chęcią znalezienia nowej formuły, aby w tej polityce pozostać (według innego źródła Hraznowa piastowała funkcję zastępczyni przewodniczącego ZPO od 2001 roku przez niecałe pięć lat[3]). Pozostała jednak członkinią ZPO. W lipcu 2018 roku kandydowała na przewodniczącą partii, jednak przegrała otrzymując 4 głosy delegatów spośród oddanych 93[12].

Ludmiła Hraznowa kilkukrotnie bezskutecznie kandydowała w różnych białoruskich wyborach. W wyborach parlamentarnych w 2004 roku startowała z ramienia ZPO do Izby Reprezentantów III kadencji z partyzanskiego okręgu wyborczego nr 110 miasta Mińska, według oficjalnych wyników nie uzyskując mandatu[13]. Usiłowała kandydować w wyborach lokalnych w 2007 roku do Mińskiej Rady Deputowanych z pierszamajskiego okręgu wyborczego nr 53 miasta Mińska. Nie została jednak zarejestrowana jako kandydatka, ponieważ zbyt wiele podpisów poparcia pochodziło od mieszkańców innych okręgów[14]. Bezskutecznie kandydowała także w wyborach parlamentarnych w 2008 roku. Zdaniem niezależnych białoruskich mediów wybory były jednak niedemokratyczne, a do Izby Reprezentantów dopuszczono jedynie ludzi wyznaczonych przez władzę[1].

Działalność na rzecz obrony praw człowieka

Wiaczasłau Siuczyk, w obronie którego Hraznowa zbierała podpisy

Ludmiła Hraznowa poza działalnością polityczną angażuje się także w obronę praw człowieka i wspieranie organizacji pozarządowych. Pracę tę rozpoczęła w 1996 roku, stając w obronie aresztowanych opozycjonistów Wiaczasłaua Siuczyka i Juryja Chadyki. Działacze ci zostali aresztowani wiosną 1996 roku i uważa się, że byli oni drugimi w historii ofiarami prześladowań politycznych ze strony Łukaszenki (pierwszym był poeta Sławamir Adamowicz). Byli oni także jednymi z pierwszych, którzy podjęli motywowaną politycznie głodówkę protestacyjną. Hraznowa, będąca wówczas deputowaną do Rady Najwyższej, na prośbę marki Siuczyka przeprowadziła akcję zbierania podpisów wśród deputowanych pod apelem o wyzwolenie aresztowanych. Przedsięwzięcie miało sens, ponieważ białoruski parlament nie był jeszcze wówczas całkowicie uzależniony od prezydenta. Hraznowa zbierała podpisy m.in. podczas posiedzeń Rady i w krótkim czasie zdołała zgromadzić ich ponad 50, głównie wśród opozycyjnych deputowanych. Inicjatywa uznana była za duży sukces. Sprawa Siuczyka i Chadyki została zamknięta wiosną 1997 roku[1].

Ludmiła Hraznowa była członkinią Komitetu Organizacyjnego Inicjatywy Obywatelskiej „Karta'97[2]. Od 1997 roku regularnie uczestniczy w rozprawach sądowych, które mogą mieć jej zdaniem charakter prześladowań politycznych. Do 2010 roku brała udział w ponad 200 takich rozprawach. W ich trakcie udziela sądzonemu emocjonalnego i moralnego wsparcia, dzieli się informacjami i rozmawia z bliskimi. Jej zdaniem jeżeli rodzice sądzonego widzą, że ich dziecko otrzymuje wsparcie od kogoś z politycznego środowiska, lepiej rozumieją, że nie popełniło ono przestępstwa, lecz stało się ofiarą prześladowań[1]. Hraznowa udziela także wsparcia rodzinom skazanych na karę śmierci[3]. Praca taka jest wyczerpująca fizycznie i emocjonalnie – nie tylko ze względu na specyfikę oskarżanego o fasadowość białoruskiego wymiaru sprawiedliwości, ale także dlatego, że rozprawy często odbywają się w małych, bardzo zatłoczonych i niewietrzonych pomieszczeniach[1].

Organizacja Hraznowej pomagała m.in. aresztowanym po wyborach w 2006 roku

9 grudnia 2003 roku Ludmiła Hraznowa została przewodniczącą nowo utworzonej organizacji społecznej – Sojuszu Obrony Praw Człowieka Białorusi (biał. Prawaabaronczy aljans Biełarusi)[15]. Organizacja ta została oficjalnie zarejestrowana na Litwie, ponieważ rejestracja na Białorusi była praktycznie niemożliwa z przyczyn politycznych[3]. Sojusz stawia sobie za cel obronę praw człowieka osób poddawanych na Białorusi prześladowaniom sądowym, edukację prawną i tworzenie warunków wstępnych do ustanowienia w tym kraju rządów prawa. Zajmuje się m.in. konkursami Białoruś w kontekście europejskim, a także wieloma projektami informacyjnymi, edukacyjnymi i innymi[1].

Po wyborach prezydenckich w 2006 roku Ludmiła Hraznowa i jej organizacja udzielali pomocy ludziom, którzy zostali aresztowani i poszkodowani podczas rozpędzania miasteczka namiotowego w Mińsku zorganizowanego przeciwko domniemanym fałszerstwom wyborczym. Różnego rodzaju wsparcie otrzymało wówczas ponad tysiąc zatrzymanych i ich bliskich. W połowie lat 2000., ze względu na bardzo dużą liczbę represji politycznych, organizacja Hraznowej podejmowała szeroko zakrojone wysiłki, aby udzielić im pomocy. Jak powiedziała sama Hraznowa[3]:

Ilość pracy była ogromna. Przychodziło nam dosłownie wchodzić w rolę sanitariusza na polu bitwy i zbierać rannych.

Udział w demonstracjach i aresztowania

Ludmiła Hraznowa była kilkukrotnie zatrzymywana i aresztowana za organizację oraz udział w demonstracjach. 17 października 1999 roku milicja zatrzymała ją za udział w „Marszu Wolności” – pokojowym proteście zorganizowanym przez opozycję przeciwko decyzji Łukaszenki o przesunięciu wyborów prezydenckich z 1999 na 2001 rok[16]. 24 marca 2002 roku Hraznowa została zatrzymana przez milicję za udział w niezarejestrowanej akcji protestacyjnej w Mińsku z okazji Dnia Wolności[17]. 12 marca 2003 roku była jednym organizatorów przeprowadzonej w Mińsku demonstracji o nazwie Ludowy Marsz „Za Lepsze Życie!”. Protest był pokojowy i miał wyłącznie ekonomiczne postulaty: zmniejszenie opłat komunalnych, podniesienie płac, emerytur i stypendiów, poprawę warunków dla działalności gospodarczej. Za jego przeprowadzenie Hraznowa, a także trzej inni organizatorzy: Andrej Sannikau, Dzmitryj Bandarenka i Leanid Małachau, zostali skazani na 15 dni aresztu każdy. Amnesty International uznało ich za więźniów sumienia, a pod apelem o ich uwolnienie podpisało się kilkudziesięciu białoruskich działaczy społecznych, politycznych, kulturalnych, naukowych, artystów i dziennikarzy[18].

Poglądy

Ludmiła Hraznowa nie oddziela działalności politycznej i obrony praw człowieka, uważając cele obu aktywności za zbieżne[3]. Jednak postawiona wobec konieczności wyboru, zwykle bardziej poświęcała się tej drugiej[1]. Jej zdaniem jednymi z najważniejszych momentów w jej karierze politycznej było złożenie podpisu pod projektem impeachmentu prezydenta Łukaszenki oraz przeciwko związkowi Białorusi z Rosją[3].

Życie prywatne

Ludmiła Hraznowa jest rozwiedziona, ma córkę[2]. W wolnym czasie zajmuje się grą na fortepianie, bieganiem i uprawą kwiatów[3].

Przypisy

  1. a b c d e f g h i j k l m Alaksandr Tamkowicz: Людміла Гразнова (biał.). Nowy Czas, 2010-06-25. [dostęp 2020-10-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-24)].
  2. a b c d e f Kto…, s. 99
  3. a b c d e f g h i j k Артур Смирнов: Людмила Грязнова: Политик и правозащитник (ros.). Deutsche Welle, 2012-11-02. [dostęp 2020-10-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-27)].
  4. Спіс дэпутатаў Вярхоўнага Савета Рэспублікі Беларусь трынаццатага склікання, зарэгістраваных 19 снежня 1995 года (biał.). Centralna Komisja Republiki Białorusi ds. Wyborów i Prowadzenia Republikańskich Referendów. [dostęp 2020-10-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-07-31)].
  5. С. Шарецкий: Постановление Верховного Совета Республики Беларусь от 9 января 1996 г. №4-XIII (ros.). pravo.levonevsky.org, 1996-01-09. [dostęp 2018-06-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-13)].
  6. a b С. Шарецкий: Постановление Верховного Совета Республики Беларусь от 23 января 1996 г. №37-XIII (ros.). pravo.levonevsky.org, 1996-01-23. [dostęp 2020-10-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-11-12)].
  7. a b С. Шарецкий: Постановление Президиума Верховного Совета Республики Беларусь от 3 июня 1996 г. №345-XIII (ros.). bankzakonov.com, 1996-06-03. [dostęp 2019-06-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-06-29)].
  8. a b Людміла Гразнова (biał.). Radio Swaboda, 2008-03-04. [dostęp 2020-10-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-24)].
  9. Андрей Полевой: Кто же самозванец? (ros.). Niezawisimaja Gazieta, 2000-12-08. [dostęp 2020-04-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-04-15)].
  10. А. Лукашенко: Закон Республики Беларусь от 27 ноября 1996 г. № 819-XIII (ros.). Izba Reprezentantów Zgromadzenia Narodowego Republiki Białorusi, 1996-11-27. [dostęp 2019-06-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-15)].
  11. М. Грыб: Канстытуцыя 1994 года (biał.). Narodowy Internetowy Portal Prawy Republiki Białorusi, 1994-03-15. [dostęp 2020-10-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-29)].
  12. Сергей Королевич: Новым председателем ОГП избран Василий Поляков (ros.). naviny.by, 2018-07-08. [dostęp 2020-10-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-02)].
  13. Аб зарэгістраваных кандыдатах у дэпутаты Палаты прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь трэцяга склікання (biał.). by.belaruselections.info. [dostęp 2017-06-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-09-14)].
  14. Людміла Гразнова не прайшла рэгістрацыі (biał.). Polskie Radio dla Zagranicy, 2006-12-15. [dostęp 2020-10-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-26)].
  15. Марат Горевой: Создана новая общественная организация "Правозащитный альянс Беларуси" (ПАБ) (ros.). ngo.by, 2003-12-09. [dostęp 2020-10-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-02-28)].
  16. Concerns i Europe. July-December 1999 (ang.). Amnesty International, marzec 2000. [dostęp 2020-11-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-03-11)].
  17. Trodden Underfoot: Peaceful Protest in Belarus (ang.). Amnesty International, maj 2002. [dostęp 2020-11-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-04-19)].
  18. Десятки общественных, политических, культурных деятелей Беларуси подписали открытое заявление… (ros.). Centrum Obrony Praw Człowieka „Wiosna”, 2003-03-17. [dostęp 2020-11-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-16)].

Bibliografia

  • Centrum Naukowo-Analityczne „Białoruska Perspektywa”: Kto jest kim w Białorusi. Białystok: Podlaski Instytut Wydawniczy, 2000, s. 313, seria: Biblioteka Centrum Edukacji Obywatelskiej Polska – Białoruś. ISBN 83-913780-0-4.

Media użyte na tej stronie

Вячаслаў Сіўчык.png
Autor: Ірина Коктиш/Василь Бабич, Licencja: Attribution
Wiaczasłau Siuczyk w Kijowie 25 marca 2011 roku obok ambasady Republiki Białorusi.
Minsk opposition meeting after presidental election 2.JPG

Meeting of oposition after presidental election. October square, March 21 2006

Photo by Redline