Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych RFSRR

Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych, NKWD (ros. Народный комиссариат внутренних дел) – istniejący od października 1917 do lipca 1918 i dalej do 1930 jako Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych Rosyjskiej Federacyjnej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej rosyjski, następnie radziecki urząd, odpowiednik ministerstwa, realizujący zadania w dziedzinie administracji wewnętrznej.

Powstanie Ludowego Komisariatu Spraw Wewnętrznych (NKWD RFSRR)

Urząd został sformowany jako jedna z pierwszych instytucji na mocy dekretu II Wszechrosyjskiego Zjazdu Rad z 25 października 1917. Po powstaniu RFSRR 10 lipca 1918 został przekształcony w Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych RFSRR (NKWD RFSRR)[1]. Ludowym Komisarzem Spraw Wewnętrznych został Aleksiej Rykow.

Rola Ludowego Komisariatu Spraw Wewnętrznych

Powstała 20 grudnia 1917 Wszechrosyjska Komisja Nadzwyczajna przy Radzie Komisarzy Ludowych do Walki z Kontrrewolucją i Sabotażem (Czeka), pod przewodnictwem Dzierżyńskiego, przejęła od nowo formowanego ministerstwa praktycznie wszystkie funkcje ścigania przestępstw politycznych[2]. Komisję przekształcono w Państwowy Zarząd Polityczny przy Ludowym Komisariacie Spraw Wewnętrznych Rosyjskiej Federacyjnej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej (GPU), jednakże tylko formalnie była częścią NKWD (w listopadzie 1923 powstały z przekształcenia Państwowego Zarządu Politycznego Zjednoczony Państwowy Zarząd Polityczny (OGPU) wyodrębniono z NKWD i podporządkowano bezpośrednio Radzie Komisarzy Ludowych). Polityczne znaczenie NKWD wzrosło znacznie dopiero w 1934 po reformie, gdy Główny Zarząd Bezpieczeństwa Państwowego (GUGB) po przejęciu funkcji OGPU stał się częścią NKWD (nastąpiła koncentracja m.in. wywiadu politycznego, służb porządkowych i Głównego Zarządu Obozów - Gułag).

Zadania Ludowego Komisariatu Spraw Wewnętrznych RFSRR[3]

  • kierowanie działalnością organów administracji lokalnej;
  • organizacja i zarządzanie milicją;
  • organizacja pracy przymusowej;
  • organizacja wszystkich rodzajów transportów pasażerskich (z wyjątkiem wojskowych): jeńców wojennych, uchodźców, imigrantów, robotników;
  • kierownictwo gospodarką komunalną w miastach i na wsiach.

Zadania te były realizowane poprzez centralny aparat NKWD RFSRR:

  • Zarząd Organizacyjno-Administracyjny:
    • nadzorowanie pracy lokalnych Rad;
    • realizacja dekretu o oddzieleniu Cerkwi od państwa;
    • nadawanie i odbieranie obywatelstwa sowieckiego;
    • zmiana granic gminnych;
    • rejestracja aktów stanu cywilnego.
  • Główny Zarząd Milicji (GUM – Главное управление милиции, ГУМ):
    • Wydział Milicji;
    • Wydział Śledczy;
    • Wydział Kryminalistyki;
    • zadania z zakresu ochrony łączności pocztowej (w tym telegraficznej i telefonicznej), kolei, stacji, przystani, fabryk i zakładów pracy, lasów, wodociągów, magazynów, jak również ochrona koncentracyjnych obozów pracy przymusowej.
  • Główny Zarząd Robót Przymusowych:
    • obserwacja stanu zatrzymanych;
    • ewidencja zatrzymanych;
    • rozdział zatrzymanych do obozów pracy;
    • monitorowanie stanu sanitarnego obozów pracy;
    • zaopatrzenie materiałowo-techniczne i logistyka obozów pracy.
  • Centralny Zarząd Ewakuacji Ludności (Centroewak – Центральное управление по эвакуации населения, Центроэвак):
    • zarządzanie punktami ewakuacyjnymi i organizacja wymiany jeńców i uchodźców;
    • przewóz i ewidencja transportowanych kontyngentów, ich obsługa sanitarna i prowiantowanie.
  • Główny Zarząd Gospodarki Komunalnej:
    • nadzór nad realizacją dekretu o komunalizacji mieszkań;
    • ewidencja i przydział mieszkań;
    • kierownictwo przedsiębiorstwami o znaczeniu lokalnym (tramwaje, wodociągi, kanalizacja, łaźnie, pralnie, zakłady fryzjerskie, zakłady pogrzebowe);
    • eksploatacja terenów miejskich;
    • ochrona przeciwpożarowa.
  • Wydział Administracyjny (Управление делами):
    • kancelaria;
    • wydział gospodarczy;
    • wydział finansowo-materiałowy;
    • archiwum[4].

Likwidacja Ludowego Komisariatu Spraw Wewnętrznych RFSRR

Zgodnie z postanowieniem Centralnego Komitetu Wykonawczego i Rady Komisarzy Ludowych ZSRR z 15 grudnia 1930, na wniosek Józefa Stalina, NKWD RFSRR został zlikwidowany, a jego funkcje przejęły inne urzędy – przede wszystkim Zjednoczony Państwowy Zarząd Polityczny (OGPU)[4].

Ludowi Komisarze Spraw Wewnętrznych RFSRR

Przypisy

  1. Kokurin A., Pietrow I., Лубянка. Органы ВЧК-ОГПУ-НКВД-КГБ. 1917-1991. Wyd. Mieżdunarodnyj Fond „Demokratija”, Moskwa, 2004, ​ISBN 5-85646-109-6​.
  2. Hłobustow, О., «Госбезопасность России от Александра I до Путина».
  3. Положение ВЦИК и СНК РСФСР об НКВД РСФСР, dokument z 24 maja 1922.
  4. a b c Kokurin, A., Pietrow, N. – redakcja: ЛУБЯНКА. ВЧК – ОГПУ – НКВД – НКГБ – МГБ – МВД – КГБ 1917 – 1960 Справочник. Moskwa: Международный фонд „Демократия”, 1977, seria: Россия. XX век. Документы.. ISBN 5-89511-004-5.