Maksymin Daja

Maksymin Daja
Daia (od 305 r. Gaius Galerius Valerius Maximinus)
Imperator Caesar Gaius Galerius Valerius Maximinus Augustus
Ilustracja
Głowa stylizowanego popiersia porfirowego (kopia kairskiego oryginału)
Cesarz rzymski
Okresod 1 maja 305
do 313
PoprzednikGaleriusz
NastępcaLicyniusz
Dane biograficzne
Data i miejsce urodzenia20 listopada 270 (lub 285)
Iliria
Data i miejsce śmiercisierpień 313
Tarsus
Przyczyna śmiercisamobójstwo
Moneta
moneta
Awers follisa z portretem władcy

Maksymin Daja (lub Daza)[a], Gaius Galerius Valerius Maximinus (ur. 20 listopada 270, zm. 313 w Tarsie) – cesarz rzymski, jeden z tetrarchów, panujący w latach 310–313.

Życiorys

Pochodził z Illyrikum[1], był synem siostry Galeriusza[2], później (305) przez niego adoptowanym. Według Laktancjusza[3], dzięki pokrewieństwu szybko awansował w armii, do której wstąpił będąc prostym pasterzem z chłopskiej rodziny, wkrótce przeniesiony do przybocznej straży cesarskiej (jako scutarius, protector), a następnie mianowany trybunem[4].

Po abdykacji Dioklecjana wraz z Maksymianem i podniesieniu Galeriusza do godności augusta w 305, otrzymał przy nim tytuł cezara jako wielkorządca diecezji obejmującej południowo-wschodnią część Azji Mniejszej i Syrię z Egiptem (dioecesis Orientis). Na zjeździe tetrarchów w Carnuntum (308) wujowi nie udało się pozyskać dla niego tytułu augusta, dopiero w dwa lata potem został nim ogłoszony przez własne wojska, co Galeriusz zalegalizował. Po jego śmierci (311) opanował resztę Azji Mniejszej przy poparciu ludności zjednanej ulgami podatkowymi. Wywołało to konflikt z Licyniuszem, zażegnany jednak pertraktacjami na Bosforze odsuwającymi czasowo groźbę wojny domowej. Później (312-313) miał prowadzić udane działania przeciwko Armenii i Persom Szapura II, za co otrzymał (wraz Konstantynem i Licyniuszem) zwycięski tytuł Persicus[5].

Ostatecznie zerwał rozejm z Licyniuszem w 313: wykorzystując konflikt Maksencjusza z Konstantynem na zachodzie, zaatakował jego trackie posiadłości i zajął Bizancjum, zamierzając następnie kierować się ku Italii. Pokonany przez Licyniusza 30 kwietnia 313 w rozstrzygającej bitwie na Campus Ergenus w pobliżu Adrianopola, schronił się najpierw do Nikomedii[b]. Poniósł śmierć w sierpniu tego samego roku, najpewniej popełniając samobójstwo w cylicyjskim Tarsie obleganym przez wojska Licyniusza[6].

Ocena panowania

Mimo niskiego pochodzenia i braku wykształcenia, Daja miał wspierać ludzi nauki i literatury, którymi chętnie się otaczał. Na jego prymitywny charakter istotny wpływ miał jednak alkohol, wskutek czego tracił nad sobą panowanie, przejawiając wówczas brutalność i okrucieństwo[7]. Współczesny nam historyk wydaje o nim zwięzłą opinię: „Był dobrym żołnierzem, ale też okrutnikiem, pijakiem i rozpustnikiem”[8].

(c) Classical Numismatic Group, Inc. http://www.cngcoins.com, CC BY-SA 2.5
Moneta z wizerunkiem Herkulesa jako patrona zwycięstwa

Jako wyznawca tradycyjnej religii Maksymin wspierał i odnawiał jej popularne kulty (np. Serapisa, Jowisza, Apollina, Tyche-Fortuny, Herkulesa), usiłował też nadać im organizację wzorowaną na chrześcijaństwie z hierarchią kapłańską podległą zwierzchnikom prowincji (arcykapłanom)[9]. Uważany za fanatyka[10], wyróżniał się wśród tetrarchów wykonując gorliwie i bezwzględnie edykty Dioklecjana dotyczące prześladowania chrześcijan[11], co częściowo podyktowane było chęcią pozyskania wpływowych i zamożnych środowisk pogańskich w podległych mu krajach. Chrześcijanom zakazywano zgromadzeń na cmentarzach, więziono ich i usuwano z miast na wniosek administracji, skazywano też na śmierć. Ofiarą represji padli jako męczennicy m.in. biskup Piotr z Aleksandrii i Lucjan, założyciel katechetycznej szkoły w Antiochii. Ponadto prowadzono żywą propagandę antychrześcijańską poprzez rozpowszechnianie obciążających pism z zarzutami[12]. Maksymin zaprzestał na krótko prześladowań po ogłoszeniu edyktu tolerancyjnego Galeriusza, lecz później wznowił je, by ostatecznie zrezygnować z nich wiosną 313 po klęsce zadanej mu przez Licyniusza, przypuszczalnie w zamiarze spóźnionego pozyskania chrześcijan dla ocalenia swej władzy.

Zobacz też

Uwagi

  1. Miano to (nomen) w oficjalnej nomenklaturze nigdy nie występowało (Słownik cesarzy rzymskich, dz. cyt., s. 228), ale wedle Laktancjusza było jego pierwotnym imieniem (De mortibus persecutorum 18,13; 19,4), co znajduje potwierdzenie w inskrypcji (CIL VIII, 10784). Natomiast Epitome de Caesaribus (40,18) podaje imię Daca, co mogło łączyć się z pochodzeniem z ówczesnej prowincji Dacia Ripensis i uległo późniejszemu zniekształceniu.
  2. W relacji Zosimosa bitwa rozegrała się znacznie dalej, bo w Ilirii, a Maksymin wycofywał się do Egiptu w nadziei zgromadzenia dalszych sił do wojny z przeciwnikiem (Historia nova II 18,3).

Przypisy

  1. Aureliusz Wiktor, Liber de caesaribus 40,1.
  2. Tak podaje Epitome de Caesaribus (40,1 i 40,18), jak i Zosimos (Historia nova II 8,1); Laktancjusz uważa go za krewnego (De mortibus persecutorum 18,14).
  3. De mortibus persecutorum 18,14.
  4. W gronie przywódców Eutropiusz nazywa go „człowiekiem nowym” (Breviarium ab Urbe condita 10,4).
  5. Według przekazu Jana Malalasa (Chronografia XII, 2-14; XII, 10-25); por. Euzebiusz z Cezarei: Historia kościelna IX 8, 2-4.
  6. Laktancjusz, De mortibus persecutorum 49. W tradycji chrześcijańskiej śmierć tę uznawano za karę Bożą, a Licyniusza pośrednio za wykonawcę boskiej woli (Marcel Simon: Cywilizacja wczesnego chrześcijaństwa I-IV w., dz. cyt., s. 215).
  7. Według Epitome de Caesaribus 40,18-19; por. Alexander Demandt: Prywatne życie cesarzy rzymskich. Gdynia: Uraeus, 1997, s. 237.
  8. Henry Bergasse: Podzwonne dla Rzymu. Warszawa: Pax, 1981, s. 65.
  9. Posłużyła ona później jako wzór dla podobnych działań Julianowi Apostacie (Marcel Simon: Cywilizacja wczesnego chrześcijaństwa I-IV w., dz. cyt., s. 435; 238, 271).
  10. Marcel Simon: Cywilizacja wczesnego chrześcijaństwa I-IV w., dz. cyt., s. 214.
  11. Mimo wezwania Konstantyna Wielkiego w 312, by ich zaniechał (Marian Banaszak: Historia Kościoła katolickiego, dz. cyt., s. 118).
  12. Marian Banaszak: Historia Kościoła katolickiego, dz. cyt., s. 114-115.

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Daza03 pushkin.jpg
Autor: shakko, Licencja: CC BY 3.0

Emperor Maximinus Daia. Cast in Pushkin museum after original in Cairo (material - red porphyry). Another name of original: Portrait of an Emperor, from Athribis, Egypt, porphyry, just over lifesize, late Empire period,

3rd-4th cent. A.D. (Cairo Museum)
MAXIMINUS II-RIC VI 77-251201.jpg
(c) Classical Numismatic Group, Inc. http://www.cngcoins.com, CC BY-SA 2.5

MAXIMINUS II. 309-313 AD.

Æ Follis (21mm, 5.47 gm). Heraclea mint. Struck circa 313 AD.
IMP C GAL VAL MAXIMINVSP F AVG, laureate head right
HERCVLI VICTORI, Hercules, laureate, standing facing, head right, leaning on club with lion skin draped over arm; B/SMHT.
RIC VI 77.
Massimino daia, emissione bronzea, 310-313, 01.JPG
Autor: , Licencja: CC BY-SA 3.0
Palazzo Massimo alle Terme