Maurycy Kraiński

Maurycy Kraiński
Maurycy Eustachy Walenty
Ilustracja
Herb
Jelita
OjciecMateusz Józef Franciszek Kraiński z Krainki h. Jelita
MatkaTeresa Wisłocka z Kulczyc h. Sas
Maurycy Kraiński
ilustracja
Data i miejsce urodzenia24 września 1804
Hermanowice
Data i miejsce śmierci6 stycznia 1885
Wyszatyce
poseł na Sejm Krajowy (Galicja)
kadencja I, II, III
Okresod 15 kwietnia 1861
do 26 kwietnia 1867
Przynależność politycznakonserwatysta
poseł do austriackiej Rady Państwa
kadencja II
Okresod 14 grudnia 1869
do 31 marca 1870
Odznaczenia
Kawaler Orderu Leopolda

Maurycy Eustachy Walenty Kraiński, herbu Jelita (ur. 24 września 1804 w Hermanowicach, zm. 6 stycznia 1885 w Wyszatycach) – ziemianin i konserwatywny polityk galicyjski, wicemarszałek Wydziału Krajowego.

Życiorys

Ukończył gimnazjum a następnie studia prawnicze w Theresianum w Wiedniu[1]. W latach 1826-1831 pracował jako urzędnik w Gubernium Lwowskim[1]. Uczestnik powstania listopadowego[2]. Początkowo służył w korpusie gen. Józefa Dwernickiego. Po jego kapitulacji pod Lulińcami przedostał się do Stopnicy, gdzie wstąpił do Legii Nadwiślańskiej. Służbę ukończył w stopniu podporucznika[1].

Ziemianin, początkowo dzierżawca dóbr Błażowa (1831-1837), następnie właściciel majątków: Hermanowice (1837-1866), Jaksmanice, Witoszyńce, Boratyn (1882-1885), Wyszatyce (1842-1885)[3][4][5]. Od 1843 należał do Galicyjskiego Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego, gdzie był zastępcą dyrektora (1843) oraz prezesem rady nadzorczej (1868, 1875-1876)[6]. W 1844 przebywał z granicą w Niemczech i Francji. Członek założyciel (3 lipca 1845)[7] i działacz Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarskiego, członek jego Komitetu (31 stycznia 1846 - 17 lutego 1857)[8][9]. Autor memoriału GTG do rządu postulującego konieczność pomocy państwa dla rolnictwa galicyjskiego (1855)[1].

Aktywny politycznie, związany z konserwatywnym obozem organiczników kierowanym przez Leona Ludwika Sapiehę, Członek Galicyjskich Stanów, w latach 1842-1848 deputat do Wydziału Stanowego[10]. Zajmował się głównie sprawami katastralnymi oraz szkolnictwem rolniczym. W r. 1846 wraz z Agenorem Gołuchowskim został członkiem komisji gubernialnej która miała się zająć sprawą zniesienia pańszczyzny, w której przedstawili korzystny dla ziemian projekt przewidujący całkowite zniesienie pańszczyzny za odszkodowaniem. Stanowisko to podtrzymywał konsekwentnie w następnych latach (1847-1850), przedstawiając je w kolejnych memoriałach Wydziału Stanowego do rządu. W okresie Wiosny Ludów członek konserwatywnego Towarzystwa Ziemiańskiego[1]. W marcu 1848 złożył mandat do Sejmu Stanowego. W końcu maja 1848 uczestnik Zjazdu Słowiańskiego w Pradze, był wówczas zwolennikiem równouprawnienia Polaków i Ukraińców w Galicji. Po stłumieniu Wiosny Ludów w listopadzie 1848 ponownie był członkiem Wydziału Stanowego. Swoje poglądy na temat reformy rolnej wyłożył w memoriale Uwagi Maurycego Kraińskiego w sprawie serwitutów w Galicji w odpowiedzi na pytania ministra Bacha (1850)[3]. Atakowany był wówczas przez demokratów za chęć powrotu do pańszczyzny[1]. Wraz z Leonem Sapiehą zabiegał o budowę linii kolejowej z Krakowa do Lwowa. Od 1855 członek rady nadzorczej Kolei Karola Ludwika[1]. Był także członkiem wydziału, a następnie kuratorem Kasy Oszczędności we Lwowie (1854-1869)[3].

Był posłem Sejmu Krajowego I kadencji (15 kwietnia 1861 - 31 grudnia 1866), II kadencji (18 lutego 1867 - 13 listopada 1869) i III kadencji (20 sierpnia 1870 - 26 kwietnia 1876). Wybierany w kurii I (wielkiej własności) w obwodzie wyborczym nr 3 (przemyskim)[11]. W I. 1861-1876 nie był w sejmie związany z żadnym ze stronnictw, ale reprezentował poglądy konserwatywne i prawicowe. Pracował głównie w komisjach: propinacyjnej, administracyjnej (której był prezesem) i funduszowej, a jego wystąpienia w Izbie dotyczyły spraw podatkowych, budżetu krajowego, Rady Szkolnej, oraz rozwoju komunikacji. Był także od 1876 wiceprezesem Wydziału Krajowego. Będąc liderem konserwatywnego ziemiaństwa oraz ze względu swą wiedzę zajmował szczególne miejsce zarówno w Sejmie, gdzie określano go mianem "nestora" i uważano za chodzącą encyklopedię Galicji[1]. Poseł do austriackiej Rady Państwa II kadencji (14 grudnia 1869 - 31 marca 1870) wybrany przez Sejm z kurii I[12]. W Izbie nie występował solidarnie z Kołem Polskim w Wiedniu. Mandat złożył wraz 30 posłami galicyjskimi na znak protestu z powodu faworyzowania Niemców i odrzuceniu rezolucji galicyjskiej[3].

Kazimierz Chłędowski tak scharakteryzował jego postać Maurycy Kraiński (...) nie należał do żadnego stronnictwa, ale sam przez się miał stanowisko bardzo silne i poważne, bo był najstarszym członkiem Wydziału Krajowego i należał jeszcze do dawnego Wydziału Stanowego, korporacji niby to autonomicznej wybieranej przez sejm galicyjski, za czasów autokratycznych prawie nigdy nie zwoływanej. Pan Maurycy znał wybornie historię każdej ważniejszej sprawy krajowej i był niejako encyklopedią interesów cały kraj obchodzących. Zresztą człowiek chłodny i niedowierzający, trudny do zawiązania ściślejszych stosunków, robił w sejmie, co uważał za pożyteczne, i na nikogo się nie oglądał[13].

Pod koniec życia, w latach 1876-1885 mieszkał w Wiedniu, gdzie był członkiem Najwyższego Trybunału Państwowego[1].

Odznaczony

Odznaczony orderem Leopolda i orderem Żelaznej Korony[1].

Rodzina i życie prywatne

Urodził się w rodzinie ziemiańskiej, syn Mateusza Józefa (1763-1813) i Teresy z Wisłockich (1770-1833). Miał rodzeństwo: trzech braci: Władysława Wojciecha (1797-1840), Eugeniusza Feliksa i Maurycego oraz siedem sióstr: Eufemię (1800-1869) żonę Marcina Smarzewskiego i matkę Seweryna Smarzewskiego, Zofię (1800-1837), żonę Stanisława Konopki, Różę (1800-1876), żonę Anastazego Kozłowskiego, Gabrielę (ur. 1800), żonę Feliksa Ślubicz-Załęskiego, Anielę, żonę Antoniego Jaruntowskiego, Karolinę, żonę Jana Jaruntowskiego[1][14][15].

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h i j k Stefan Inglot, Kraiński Eustachy Walenty Maurycy (1804-1885), Polski Słownik Biograficzny, t. 15, Wrocław-Warszawa-Kraków 1970, s. 94-96,
  2. ↑ Maurycy Kraiński Czas 1885 nr 6 z 9 stycznia s. 3
  3. ↑ a b c d Parlament Österreich Republik, Kurzbiografie Kraiński, Maurycy Ritter von - Parlamentarier 1848-1918 online [23.01.2020]
  4. ↑ Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w Królestwie Galicyi i Lodomeryi…, Lwów, 1855
  5. ↑ Skorowidz Dóbr Tytularnych Galicji z Wielkim Ks. Krakowski, oprac. Tadeusz Pilat, Lwów, 1890
  6. ↑ Władysław Ostrożyński: Galicyjskie Towarzystwo Kredytowe Ziemskie. Jego powstanie i półwiekowy rozwój. Lwów: 1892, s. 364.
  7. ↑ Handbuch des Lemberger Sttathalterei-Gebietes in Galizien für das Jahr 1860, s. 637;
  8. ↑ Tadeusz Łopuszański, Pamiętnik c. k. Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarskiego 1845-1894, Lwów 1894, s. 84
  9. ↑ Provinzial-Handbuch der Königreich Galizien und Lodomerien für das Jahr 1850, s. 558; 1851, s. 623; 1852, s. 608; 1853, s. 615; 1854, s. 631; Handbuch des Lemberger Sttathalterei-Gebietes in Galizien für das Jahr 1855, s. 459; 1856, s. 266; 1857, s. 354.
  10. ↑ Marian Tyrowicz, Kraiński, Maurycy (1804-1885), Politiker und Wirtschaftsfachmann, Österreichisches Biographisches Lexikon 1815-1950, Bd. 4 (Lfg. 18, 1968), S. 194,
  11. ↑ Stanisław Grodziski, Sejm Krajowy Galicyjski 1861–1914, Warszawa 1993, ISBN 83-7059-052-7,
  12. ↑ Józef Buszko, Polacy w parlamencie wiedeńskim – 1848–1918, Warszawa 1996, s. 347.
  13. ↑ Kazimierz Chłędowski, Pamiętniki, t. 1 Galicja (1843-1880), oprac. Antoni Knot, Wrocław 1957, s. 270
  14. ↑ Maurycy Eustachy Walenty Kraiński z Krainki h. Jelita - M.J. Minakowski, Genealogia potomków Sejmu Wielkiego - online [23.01.2020]
  15. ↑ Rocznik Szlachty Polskiej, Jerzy Sewer hr. Dunin Borkowski, Lwów, 1883

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Jelita herb.svg
Autor:
Tadeusz Gajl – projekt graficzny – Herb Jelita.jpg
Bastianow (Bastian) – wersja wektorowa
, Licencja: CC BY-SA 3.0
Herb Jelita
Ord.Leopold.PNG
Imperial Order of Leopold's ribbon - Austria
Ordine imperiale della corona di ferro, austria.png
nastrino Ordine imperiale della corona di ferro
Maurycy Kraiński.jpg
Poseł do Rady Państwa i Sejmu Galicyjskiego